Το λήμμα σχετίζεται μετην Ιουδαϊκή θρησκεία. Ζητήματα σχετικά με εθνικές, ιστορικές και πολιτισμικές όψεις της Ιουδαϊκής ταυτότητας αναφέρονται στο λήμμα Εβραίοι.
ΟΙουδαϊσμός είναι η παραδοσιακή θρησκείατωνΕβραίων ανά τον κόσμο, με περίπου 20 εκατομμύρια πιστούς κατά το 2006. Κατατάσσεται στη δωδέκατη σε τάξη μεγέθους θέση οργανωμένης τηρούμενης μονοθεϊστικής θρησκείας. Είναι μία από τις αρχαιότερες θρησκευτικές παραδόσεις που υφίστανται στον σύγχρονο κόσμο. Οι αξίες καιη ιστορία του εβραϊκού λαού συνιστούν μείζον θεμέλιο άλλων θρησκειών, όπως είναι οΧριστιανισμός, τοΙσλάμ, οιΣαμαρείτεςκαιηΠίστη Μπαχάι, οι οποίες μαζί μετον Ιουδαϊσμό ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία των λεγόμενων Αβρααμικών θρησκειών.
Ο Ιουδαϊσμός σπανίως υπήρξε ενιαίος στην έκφραση καιτην άσκησή του (ανκαι ήταν πάντα μονοθεϊστικός ως προς τηθεολογίατου), ενώ επίσης διαφέρει από πολλές θρησκείες ως προς το γεγονός ότι η κεντρική αυθεντία δεν αποδίδεται σε κάποιο άτομο αλλά μάλλον στις ιερές Γραφές (Τανάκ) και στις μακραίωνες παραδόσεις (Χαλακά).[1] Βέβαια, ο Ιουδαϊσμός σε όλες τις παραλλαγές του παρέμεινε προσδεδεμένος σε έναν αριθμό θρησκευτικών αρχών, η σημαντικότερη εκτων οποίων είναι η πίστη ότι υπάρχει ένας μοναδικός, παντογνώστης, παντοδύναμος, πανάγαθος, υπερβατικός Θεός, יהוה (ΓΧΒΧ), που αποδίδεται στα ελληνικά ως Ιεχωβά ή Γιαχβέ, ο οποίος δημιούργησετοσύμπανκαι συνεχίζει νατο κυβερνά. Σύμφωνα μετην παραδοσιακή εβραϊκή πίστη, ο Θεός που δημιούργησε τον κόσμο, εγκαθίδρυσε μιαδιαθήκημετον εβραϊκό λαό, καιτου αποκάλυψε τους νόμους τουκαι τις εντολές τουμετη μορφή της Τορά (συνήθως αναφέρεται και ως «Μωσαϊκός Νόμος»).
Εντός του Ιουδαϊσμού υπάρχουν διάφορα ρεύματα, τα περισσότερα εκτων οποίων προέρχονται από τονΡαββινικό Ιουδαϊσμό, ο οποίος δέχεται πως ο Θεός αποκάλυψε τους νόμους και τις εντολές τουστον Μωυσή στο Όρος Σινά υπό την μορφή της Γραπτής και της Προφορικής Τορά.[2] Από ιστορικής πλευράς, αυτός ο ισχυρισμός έχει αμφισβητηθεί εν μέρει ή συνολικά από διάφορες ομάδες όπως οι Σαδδουκαίοι καιο Ελληνιστικός Ιουδαϊσμός κατά την περίοδο του Δεύτερου Ναού, από τους Καραΐτες και Σαββαταίους κατά τον πρώιμο και ύστερο μεσαίωνα[3]και από τμήματα σύγχρονων μη-ορθόδοξων ομολογιών.
Σύγχρονοι κλάδοι του Ιουδαϊσμού, όπως ο Ουμανιστικός Ιουδαϊσμός, μπορεί να είναι αθεϊστικοί.[4]
Σήμερα, τα μεγαλύτερα ρεύματα της Εβραϊκής θρησκείας είναι οΟρθόδοξος Ιουδαϊσμός (Ιουδαϊσμός Χαρεδί και Σύγχρονος Ορθόδοξος Ιουδαϊσμός), οΣυντηρητικός Ιουδαϊσμόςκαιο Μεταρρυθμιστικός Ιουδαϊσμός. Κύριες πηγές διαφοροποίησης μεταξύ αυτών των ομάδων είναι οι προσεγγίσεις τους στον Εβραϊκό νόμο, η αυθεντία της Ραββινικής παράδοσης καιη σημασία του Κράτους τουΙσραήλ.[5]
Το θέμα τωνΕβραϊκών Γραφών είναι η εξιστόρηση της σχέσης τωνΙσραηλιτών (των Εβραίων) μετονΘεό όπως αποτυπώνεται στηνιστορία τους από την αρχή τουχρόνου έως την ανέγερση του Δεύτερου Ναού (περ. 350 Π.Κ.Ε./π.Χ.). Η συγκεκριμένη σχέση απεικονίζεται συχνά με όρους διαμάχης, καθώς οι Εβραίοι αγωνίζονται μεταξύ της πίστης τους στον Θεό και της έλξης τους προς άλλους θεούς, κυρίως Εβραίοι όπως οΑβραάμ, οΙακώβ, ο πατέρας όλων των Ισραηλιτών -γνωστός μεταγενέστερα ως Ισραήλ- καιοΜωυσής.
Σύμφωνα μετονΟρθόδοξο Ιουδαϊσμόκαι τους βαθιά θρησκευόμενους Εβραίους, ο βιβλικός πατριάρχης Αβραάμ ήταν ο πρώτος Εβραίος. Ηραββινική φιλολογία αναφέρει ότι ήταν ο πρώτος από γενεάς τουΝώεπου αποκήρυξε δημόσια τηνειδωλολατρίακαι κήρυξε τον μονοθεϊσμό. Το αποτέλεσμα ήταν η υπόσχεση του Θεού ότι θα αποκτούσε τέκνα (Γένεση 15:5) και μέσω του "σπέρματός τουθα ευλογούνταν όλα τα έθνη της γης" (Γένεση 22:15-18). Πρωτότοκος του Αβραάμ ήταν οΙσμαήλκαι δευτερότοκος οΙσαάκ, γιατον οποίο ο Θεός προσδιόρισε ότι θα συνέχιζε το έργο του Αβραάμ καιθα κληρονομούσε τηγητου Ισραήλ -επονομαζόμενη τότε Χαναάν- μετά την εξορία καιτη λύτρωσή του. Ο Θεός έστειλε τον πατριάρχη Ιακώβκαιτα παιδιά τουστηνΑίγυπτο, όπου μετά από πολλές γενεές έγιναν σκλάβοι. Τότε ο Θεός έστειλε τονΜωυσήνα απελευθερώσει τους Ισραηλίτες από τη δουλεία. Μετά τηνΈξοδο από την Αίγυπτο, ο Θεός οδήγησε τους Ισραηλίτες στοόρος Σινά όπου τους έδωσε τηνΤορά, γιανα καταλήξουν τελικά στηγητου Ισραήλ.
Ο Θεός προσδιόρισε τους απογόνους τουΑαρών, αδελφού του Μωυσή ως ιερατική τάξηστην ισραηλιτική κοινότητα. Καταρχήν λάτρευαν σε σκήνωμα (σκηνοπηγία) και μεταγενέστερα οι απόγονοί τους ήταν υπεύθυνοι της λατρείας στονΝαό της Ιερουσαλήμ.
Όταν εγκαταστάθηκαν οι Ισραηλίτες στηγητου Ισραήλ, το σκήνωμα ρίζωσε στην πόλη Σηλώγια περισσότερο από 300 χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων ο Θεός έστειλε μεγάλους άνδρες και γυναίκες να συνεγείρουν τοέθνος εναντίον των εχθρών του, ορισμένοι από τους οποίους στάλθηκαν ως τιμωρία για τις αμαρτίες του εβραϊκού λαού, όπως οΙησούς του ΝαυήκαιοιΚριτές. Στο διάβα του χρόνου, το πνευματικό επίπεδο του έθνους έφθινε μέχρι πουο Θεός επέτρεψε στους Φιλισταίουςνα καταλάβουν το σκήνωμα στην Σηλώ.
Ο λαός του Ισραήλ είπε στονΣαμουήλτον προφήτη πως είχε φθάσει η στιγμή που χρειάζονταν τη διακυβέρνηση ενός μόνιμου βασιλέα, όπως συνέβαινε καιμετα άλλα έθνη, γεγονός που περιγράφεται στα Βιβλία του Σαμουήλ. Ο Σαμουήλ όρισε βασιλέα τονΣαούλ, μεγάλο αλλά πράο άνθρωπο ως Βασιλέα. Όταν ολαός πίεσε τον Σαούλ να ενεργήσει ενάντια σεμια εντολή που έδωσε μέσω του Σαμουήλ, ο Θεός είπε στον Σαμουήλ να ορίσει ως βασιλέα τονΔαβίδστη θέση του.
Από τη στιγμή που έγινε Βασιλέας ο Δαβίδ, είπε στον προφήτη Νάθαν ότι επιθυμούσε να οικοδομήσει έναν μόνιμο ναό. Ως ανταπόδοση για τις πράξεις τουο Θεός υποσχέθηκε στον Δαβίδ πως θα επέτρεπε στονγιοτουνα οικοδομήσει έναν μόνιμο ναό και ότι οι απόγονοί τουθα συνέχιζαν τη βασιλική του γραμμή. Ο ίδιος ο Δαβίδ δεν επετράπη να οικοδομήσει τον ναό, εξαιτίας του γεγονότος ότι είχε εμπλακεί σε πολεμικές συρράξεις και συνεπώς δεν ήταν κατάλληλος γιατην οικοδόμηση του ναού της ειρήνης. Ο γιος του Δαβίδ, οΣολομών έκτισε τονπρώτο ναό σύμφωνα μετη θέληση του Θεού στηνΙερουσαλήμ, όπως περιγράφεται στα βιβλία τωνΒασιλέων.
ΤοΔυτικό ΤείχοςστηνΙερουσαλήμ αποτελεί τμήμα του τείχους που περιέβαλε τονΔεύτερο Ναό. Αποτελεί τον ιερότερο τόπο γιατον Ιουδαϊσμό προσβάσιμο σε Εβραίους.
Μετά από τον θάνατο του Σολομώντα, το βασίλειό του διαιρέθηκε σε δύο επιμέρους τμήματα: το βόρειο βασίλειο του Ισραήλκαιτο νότιο βασίλειο του Ιούδα. Μετά από αρκετούς αιώνες, εξαιτίας της ειδωλολατρίας, ο Θεός επέτρεψε στηνΑσσυρίανα κατακτήσει το Ισραήλ καινα εξορίσει τον λαό του. Το βασίλειο του Ιούδα, μεπρωτεύουσατην Ιερουσαλήμ, παρέμεινε υπό την διακυβέρνηση του οίκου του Δαβίδ. Ωστόσο, όπως συνέβη καιμετον βορρά, η ειδωλολατρία αυξήθηκε σε τέτοια έκταση, ώστε ο Θεός επέτρεψε στηνΒαβυλωνίανα κατακτήσει το βασίλειο, να καταστρέψει τον Ναό μετά από 410 χρόνια καιναεξορίσειτον λαό μετην υπόσχεση της απελευθέρωσης μετά από 70 χρόνια. Αυτά τα γεγονότα καταγράφτηκαν στα βιβλία τουΗσαΐακαιτουΙερεμία.
Μετά από 70 χρόνια επετράπη στους Ιουδαίους να επιστρέψουν στην πατρίδα τους υπό την καθοδήγηση τουΈσδρα. Ο Ναός επανοικοδομήθηκε, όπως καταγράφεται στα βιβλία τουΈσδρακαιτουΝεεμία. ΟΔεύτερος Ναός παρέμεινε άθικτος επί 420 χρόνια, γιανα καταστραφεί από τονρωμαίο στρατηγό τότε και κατόπιν αυτοκράτορα Τίτο. Ο ισραηλιτικός ναός παραμένει ερειπωμένος έως ότου εγερθεί ένας απόγονος του Δαβίδ να αποκαταστήσει τη δόξα του Ισραήλ καινα ανοικοδομήσει τον Ναό στην Ιερουσαλήμ.
Η Τορά, Γένεση, Έξοδος, Λευιτικό, Αριθμοί, καιΔευτερονόμιο, που δόθηκε στοόρος Σινά συνοψίστηκε στα πέντε αυτά βιβλία του Μωυσή (Πεντάτευχος). Μαζί μετα βιβλία των προφητών αποκαλείται Γραπτή Τορά. Οι λεπτομέρειες καιη ερμηνεία του νόμου, που ονομάζονται Προφορική Τορά ή προφορικός νόμος στον Ιουδαϊσμό, ήσαν αρχικά άγραφοι. Εξαιτίας, όμως, των διωγμών που υπέστησαν οι Εβραίοι καιτου κινδύνου απώλειας μνήμης των λεπτομερειών, η ραββινική παράδοση αναφέρει ότι αυτοί οι προφορικοί νόμοι καταγράφηκαν στηΜισνά, τοΤαλμούδ[1]και άλλα ιερά βιβλία.
Οι παραδόσεις των πρώιμων εκκλησιών της Αιθιοπίας αναφέρουν ότι ένα μεγάλο τμήμα της χώρας διατηρούσε ως θρησκευτική κληρονομιά στοιχεία του εβραϊκού πολιτισμού και της ιουδαϊκής πίστης. Το πιθανότερο είναι πως ο Ιουδαϊσμός εισήχθη στην Αιθιοπία από τον8ο αιώνα Π.Κ.Ε.Ανκαι αυτές οι θεωρήσεις βασίζονται σε λίγες -σχετικά αντιφατικές- υλικές μαρτυρίες, δεν υφίσταται επί του παρόντος άλλη ερμηνεία γιατην εμφάνισή τους στην αιθιοπική ιστορία, γεγονός που ουσιαστικά αυξάνει την πιθανότητα ισχύος της θεωρίας περί Ιουδαϊκής προγενέστερης εγκατάστασης στην περιοχή.
Η Θεωρία της Ιουδαϊκής Προ-εγκατάστασης αναφέρει ουσιαστικά ότι από τον 8ο-5οπ.Χ. αιώνα, υπήρξε εισροή Ιουδαίων οικιστών τόσο από τηνΑίγυπτοκαιτοΣουδάν βόρεια, όσο και από τηΝ. Αραβία ανατολικά. Είναι αμφισβητούμενος ακόμη ο αριθμός των οικιστών. Το σίγουρο είναι ότι οι έποικοι προηγήθηκαν της έλευσης τουΧριστιανισμού. Μαρτυρίες γιατην παρουσία τους υπάρχουν όχι μόνον σε ιστορικά βιβλία, αλλά σετέχνεργαπου απεικονίζουν αρχαία ιουδαϊκή τελετουργία. Για παράδειγμα ο Ναός στο Γιεχά (Yeha) (επαρχία Τίγκρεϊ), ο οποίος λέγεται ότι οικοδομήθηκε κατά τον 6οΠ.Κ.Ε. αι., θεωρείται αρχιτεκτονικό αντίγραφο άλλων ιουδαϊκών ναών που ανακαλύφθηκαν στοΙσραήλκαιτηνΑίγυπτο κατά τη διάρκεια της προβαβυλωνιακής εποχής (πριντο 606 Π.Κ.Ε.). Ένα άλλο παράδειγμα βρίσκεται στις μοναστικές νήσους της λίμνης Τάνα, (βόρειο Γκοτζάμ), όπου βρέθηκαν αρκετοί αρχαϊκοί λίθινοι βωμοί, διαμορφωμένοι κατά το πρότυπο των ιουδαϊκών θυσιαστηρίων πριν από τον 8οΠ.Κ.Ε. αι. Οιεν λόγω βωμοί ανακαλύφθηκαν όχι απλώς σε καλή κατάσταση, αλλά στην πατίνα του λίθου ανιχνεύθηκαν ίχνη αίματος. Η θυσία αίματος σε λίθινο βωμό (θυσιαστήριο) είναι τυπική ένδειξη ενός πολιτισμού που ακολουθούσε πιστά τον Μωσαϊκό Νόμο.
Ανκαι καταγράφηκε κατά τον πρώιμο μεσαίωνα, ηεξωβιβλικήπαραμυθία της σχέσης του Βασιλέα Σολομώντα και της Μακέδα (Μάγδας) Βασίλισσας του Σαβά και της έλευσης της Κιβωτού της Διαθήκης λαμβάνει χώρα σε εκείνη της εποχή. Σύμφωνα μετην αφήγηση, η βασίλισσα Μακέδα -που κυβερνούσε μια μικρή περιοχή της σύγχρονης νότιας Αιθιοπίας- έκανε ένα μακρύ ταξίδι προσκυνήματος στην Ιερουσαλήμ, γοητευμένη από τη φημισμένη σοφία του Σολομώντα. Κατά τη διάρκεια της εκεί παραμονής της, ο βασιλέας Σολομών γοητεύτηκε από την ομορφιά καιτην πίστη της και θεώρησε πως πρέπει νατην αποκτήσει. Ένα βράδυ διέταξε τους μαγείρους τουνα αυξήσουν την ποσότητα τουπιπεριούστο δείπνο. Επίσης, ζήτησε από τους υδροχόους τουναμη δώσουν σε κανέναν νερό, εκτός καιαντο ενέκρινε ο ίδιος καινα τοποθετήσουν ένα λαγήνι νερό στα ιδιαίτερα δώματά του. Η βασίλισσα Μακέδα, συνειδητοποιώντας το κόλπο του έπαιξε μαζί του, σκεπτόμενη ότι θα μπορούσε εύκολα να αντεπεξέλθει στη δίψα της. Η αυτοπεποίθησή της όμως αποδείχθηκε δυστυχώς υπέρμετρη. Ανίκανη νατα βγάλει πέρα μετην αφυδάτωση, τελικά αναγκάστηκε να ενδώσει στην επιθυμία τουκαινα κοιμηθεί μαζί τουγια ένα ποτήρι νερό. Καρπός της σχέσης τους ήταν η γέννηση του βασιλέα Μενελίκ Α'. Ο θρύλος αναφέρει επιπλέον ότι στην ηλικία των 25 ο Μενελίκ επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ και έκλεψε την Κιβωτό της Διαθήκης.
Ανκαιο μονοθεϊσμός καιη Τορά είναι θεμελιώδεις παράμετροι τουΡαββινικού Ιουδαϊσμού, αρκετοί σχολιαστές της Βίβλου ισχυρίζονται πως ορισμένοι στίχοι της Τορά υπονοούν ότι οι πρώτοι Ισραηλίτες αποδέχονταν την ύπαρξη και άλλων θεών, θεωρώντας τον Θεό τους ως τον μόνο Δημιουργό, καιτη λατρεία του υποχρεωτική (ενοθεϊστική άποψη). Με άλλα λόγια η ισραηλιτική θρησκεία τουΓιαχβέπου προηγήθηκε του Ραββινικού Ιουδαϊσμού, έτσι όπως καταγράφηκε από τους προφήτες, απαιτούσε μονολατρεία, την λατρεία καιτην αποκλειστική αφοσίωση στον μοναδικό και "ζηλότυπο" Θεό. Το βιβλικό κείμενο που θεωρείται πυρήνας του Ιουδαϊσμού (περιγράφεται ως Σεμά Ισραέλ, δηλαδή "Άκουσε Ισραήλ", από τοΔευτερονόμιο 6:4: "שְׁמַע יִשְׂרָאֵל: יְהוָה אֱלֹהֵינוּ, יְהוָה אֶחָד", δηλαδή, «Άκου, Ισραήλ: Ο Γιαχβέ ο Θεός μας είναι ένας Γιαχβέ»), απεικονίζει τη φανερή απροθυμία αυτού του Θεού να αποδεχθεί τη λατρεία άλλων θεών, εκτός του ιδίου. Όπως ο Ιεχωβά περιγράφεται ως πολεμικός θεός («ο Γιαχβέ των στρατευμάτων», για παράδειγμα στο 1 Σαμουήλ 1:3), η λατρεία θεών της γονιμότητας όπως οΒάαλ (ή Βααλίμ) υπήρξε ελκυστική για τους Ισραηλίτες αφότου εγκαταστάθηκαν μόνιμα στηγη τους.
Από αυτή την άποψη, οι Εβραίοι κατά τηνελληνιστική περίοδο θεώρησαν πως ο Θεός τους ήταν ο μοναδικός Θεός (και συνεπώς Θεός όλων), και ότι το αρχείο της αποκάλυψής του (η Τορά) περιείχε καθολικές αλήθειες. Τούτη η στάση αντανακλά ιστορικά το αυξανόμενο ενδιαφέρον των Εθνικών γιατον Ιουδαϊσμό (αρκετοί Έλληνες και Ρωμαίοι θεωρούσαν του Εβραίους ως "φιλοσοφικότατο" λαό εξαιτίας της πίστης τουσε έναν θεό πουδεν απεικονιζόταν εικονογραφικά), καιτο αυξανόμενο ενδιαφέρον των Εβραίων γιατηνελληνική φιλοσοφίακαιτην αναζήτησή της για εγκαθίδρυση καθολικών αληθειών που δυνητικά οδηγούσαν στην ιδέα του μονοθεϊσμού, τουλάχιστον υπό την έννοια ότι "όλοι οι θεοί είναι Ένα".
Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, οι Εβραίοι άρχισαν να ταλαντεύονται ανάμεσα στους ισχυρισμούς τους περί μερικισμού (μόνο οι Εβραίοι απαιτείται να τηρούν την Τορά) καιολοκρατίας (η Τορά περιέχει καθολικές αλήθειες). Το υποθετικό αποτέλεσμα είναι ένα σύνολο πίστεων και πρακτικών σχετικών μετηνταυτότητα, τηνηθικήκαι τις σχέσεις του ανθρώπου μετη φύση καιτου ανθρώπου μετον Θεό που εξετάζουν σχετίζονται με "διαφορές" - για παράδειγμα τις διαφορές Εβραίων καιμη Εβραίων, τοπικές διαφορές στην πρακτική του Ιουδαϊσμού, διαφορές στα νοήματα κατά την ερμηνεία των κειμένων, προσπάθειες κωδικοποίησης και διατήρησης διαφόρων απόψεων μέσα στα κείμενα και προσπάθεια αποφυγής του δογματισμού ή της διαμόρφωσης δόγματος.
Αντίθετα προς την ορθόδοξη θρησκευτική άποψη γιατην Εβραϊκή Βίβλο, οι σχολιαστές των βιβλικών κειμένων επίσης προτείνουν την άποψη ότι η Τορά συντίθεται από μια ποικιλία ασυμβίβαστων κειμένων που εκδόθηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να ελκύεται η προσοχή του αναγνώστη σε ποικίλες αφηγήσεις.
Athens: Central Board of Jewish Communities in Greece [Publication] & Dr. Rev. Hayim Pearl; Rev. Reuben S. Brookes. [512117747f976de2d37cd4f8 «Vasikes Arhes tou Ioudaismou»] Check |url= value (βοήθεια). Europeana. Ανακτήθηκε στις 29 Απριλίου 2013.
Ιουδαϊσμός
