Karoteny

Struktury karotenów
αあるふぁ-Karoten (CAS 7488-99-5, PubChem 4369188)
βべーた-Karoten (CAS 7235-40-7, PubChem 5280489)
γがんま-Karoten (CAS 472-93-5, PubChem 5280791)
δでるた-Karoten (CAS 472-92-4, PubChem 6384254)
εいぷしろん-karoten (PubChem 446439)
ζぜーた-karoten (PubChem 5280788)
Likopen (CAS 502-65-8, PubChem 446925)

Ważnym źródłem βべーた-karotenu jest marchew

Karoteny (E160a) – grupa organicznych związków chemicznych, rozbudowanych przestrzennie węglowodorów nienasyconych zawierających 40 atomów węgla o wzorze sumarycznym: C₄₀H₅₆. W cząsteczkach karotenów występują wieloatomowe układy sprzężonych wiązań podwójnych.

W przyrodzie istnieją 3 izomery tego związku, różniące się umiejscowieniem jednego z wiązań podwójnych między atomami węgla.

Karoten jest prowitaminą dla witaminy A (2 części karotenu to równowartość 1 części witaminy A^[1]). Występuje głównie jako αあるふぁ-karoten i βべーた-karoten. Istnieją także: γがんま-, δでるた- i εいぷしろん-karoten. W 1928 roku Szwajcar Paul Karrer stwierdził, że βべーた-karoten jest głównym prekursorem witaminy A. Był to pierwszy przypadek ustalenia struktury prowitaminy. Następnie w 1930 roku ustalił wzór αあるふぁ-karotenu i zsyntetyzował go. W zależności od liczby i rodzaju pierścieni jonowych wyróżniamy αあるふぁ-, βべーた- i γがんま-karoteny. Najbardziej znanym jest βべーた-karoten, żółty barwnik roślinny. Zawiera on dwa pierścienie βべーた-jononu, połączone tetramerem izoprenu. αあるふぁ-Karoten zawiera po jednym pierścieniu αあるふぁ- i βべーた-jononu, ma barwę czerwonobrązową. γがんま-karoten ma tylko jeden pierścień βべーた-jononu i występuje w grzybach i bakteriach, posiada barwę fioletową.

Karoteny w żywieniu

Karoteny są pomarańczowożółtymi organicznymi barwnikami roślinnymi, występującymi między innymi w wielu warzywach i owocach. Zawartość karotenów w warzywach mieści się w granicach 0,5–31 mg/100g^[2].

Ważnymi źródłami karotenów dla człowieka są^[3]:

bataty
brokuły 7–20 mg βべーた-karotenu/kg świeżej masy^[4]
buraki ćwikłowe
dynia 36 mg βべーた-karotenu/kg świeżej masy^[4]
kapusta włoska
kwiat nagietka
marchew 88–120 mg βべーた-karotenu/kg świeżej masy^[4]
morele
melony
pomidory 5 mg βべーた-karotenu/kg świeżej masy^[4]
papryka słodka czerwona 22 mg βべーた-karotenu/kg świeżej masy^[4]
szpinak 56 mg/kg świeżej masy^[4]
sałata
ziele pietruszki

Dla glonożernych zwierząt akwariowych dobrym źródłem βべーた-karotenu jest spirulina.

Częste spożywanie dużej ilości karotenów powoduje żółtawe zabarwienie skóry^[1].

βべーた-Karoten jako lek

Osobny artykuł: βべーた-Karoten.

βべーた-Karoten jest bezpieczną odmianą karotenu, gdyż organizm przetwarza tylko taką jego ilość, jaka jest mu potrzebna. Przyczynia się między innymi do ochrony przed drobnoustrojami. Ma działanie antyoksydacyjne, a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku, układu odpornościowego. W preparatach często podawany jest razem z witaminami E, D, B i wapniem.

Zobacz też

ksantofile

Przypisy

↑ ^a ^b Food-Info.net: E160a: Karoteny. [dostęp 2010-10-13]. (pol.).
↑ Ewa Cieślik: Cechy prozdrowotne żywności pochodzenia roślinnego. [dostęp 2010-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-10)].
↑ Antyoksydanty w ziołach. « Medycyna dawna i współczesna [online], rozanski.li [dostęp 2017-11-24] (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Marcin Horbowicz. WARZYWA PRZECIWDZIAŁAJĄCE CHOROBOM CYWILIZACYJNYM. „Hasło ogrodnicze”, 2003.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[fi-1] Food-Info.net: E160a: Karoteny. [dostęp 2010-10-13]. (pol.).

[2] Ewa Cieślik: Cechy prozdrowotne żywności pochodzenia roślinnego. [dostęp 2010-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-10)].

[p1-3] Antyoksydanty w ziołach. « Medycyna dawna i współczesna [online], rozanski.li [dostęp 2017-11-24] (pol.).

[Horbowicz-2003-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Marcin Horbowicz. WARZYWA PRZECIWDZIAŁAJĄCE CHOROBOM CYWILIZACYJNYM. „Hasło ogrodnicze”, 2003.

[1]

[2]

[3]

[4]

Karoteny (C 40)	αあるふぁ-karoten βべーた-karoten γがんま-karoten δでるた-karoten εいぷしろん-karoten ζぜーた-karoten fitofluen fitoen likopen neurosporen
Ksantofile (C 40)	anteraksantyna astaksantyna cytranaksantyna diadinoksantyna diatoksantyna dinoksantyna flawoksantyna fukoksantyna kantaksantyna kryptoksantyna luteina neoksantyna rodoksantyna rubiksantyna wiolaksantyna zeaksantyna mezo-zeaksantyna
Apokarotenoidy (C <40)	βべーた-apo-8′-karotenal biksyna ester etylowy kwasu βべーた-apo-8′-karotenowego jonony krocetyna kwas abscysynowy norbiksyna peridinina
Retinoidy (C 20)	tretynoina retinal retinol
Leki retinoidowe	acytretyna alitretynoina beksaroten etretynat fenretynid izotretynoina tazaroten tretynoina