Ο Κόμης Γιαν Ποτότσκι (πολωνικά: Jan Potocki) (8 Μαρτίου 1761 – 23 Δεκεμβρίου 1815) ήταν Πολωνός ευγενής, εθνολόγος, γλωσσολόγος, περιηγητής και συγγραφέας της περιόδου του Διαφωτισμού, του οποίου η ζωή και τα κατορθώματα τον έκαναν διάσημη προσωπικότητα στην Πολωνία. Είναι γνωστός κυρίως για το πικαρέσκο μυθιστόρημά του, Το χειρόγραφο που βρέθηκε στη Σαραγόσα.
Γεννημένος σε εύπορη οικογένεια Πολωνών, ο Ποτότσκι έζησε στο εξωτερικό από νεαρή ηλικία και σπούδασε κυρίως στην Ελβετία. Επισκεπτόταν συχνά τα σουαρέ του Παρισιού και περιόδευε την Ευρώπη πριν επιστρέψει προσωρινά στην Πολωνία το 1778. Ως στρατιώτης, πολέμησε στις αυστριακές τάξεις στον Πόλεμο της Βαυαρικής Διαδοχής και το 1789 διορίστηκε στρατιωτικός μηχανικός στον Πολωνικό Στρατό. Κατά τη διάρκεια των εκτεταμένων ταξιδιών του κατέγραψε ενεργά τα κυρίαρχα έθιμα, τους συνεχείς πολέμους, τις επαναστάσεις και τις εθνικές αφυπνίσεις, που τον έκαναν πρωτοπόρο της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας. Γοητευμένος από τον αποκρυφισμό, ο Ποτότσκι μελέτησε αρχαίους πολιτισμούς, τελετουργίες και μυστικές κοινωνίες. Ταυτόχρονα, ήταν μέλος του κοινοβουλίου και συμμετείχε στο Μείζων Σέιμ λίγο πριν πάψει να υπάρχει η Πολωνική-Λιθουανική Κοινοπολιτεία.
Παρά τη λογοτεχνική του σταδιοδρομία, ο Ποτότσκι επιβαρύνθηκε από ψυχικές ασθένειες, μελαγχολία, καθώς και σοβαρή κλινική λυκαθρωπία, γεγονός που τον έκανε να πιστέψει ότι μεταμορφώθηκε σε λυκάνθρωπο. Αυτοκτόνησε με πυροβολισμό το 1815, ωστόσο, οι συνθήκες του θανάτου του παραμένουν αμφιλεγόμενες μέχρι σήμερα.
Ο Γιαν Ποτότσκι γεννήθηκε στην αριστοκρατική οικογένεια Ποτότσκι, η οποία είχε τεράστια κτήματα σε όλη την Πολωνία. Εκπαιδεύτηκε στη Γενεύη και τη Λωζάνη, υπηρέτησε δύο φορές στον Πολωνικό Στρατό ως αρχιμηχανικός και πέρασε λίγο χρόνο σε μια γαλέρα ως αρχάριος στους Ιππότες της Μάλτας.[9] Η πολύχρωμη ζωή του τον οδήγησε σε όλη την Ευρώπη, την Ασία και τη Βόρεια Αφρική, όπου μπλέχτηκε σε πολιτικές ίντριγκες, φλέρταρε με μυστικές κοινωνίες και συνέβαλε στη γέννηση της εθνολογίας – ήταν από τους πρώτους που μελέτησε τους προδρόμους των σλαβικών λαών από γλωσσική και ιστορική άποψη.[10]
Το 1790 έγινε ο πρώτος άνθρωπος στην Πολωνία που πέταξε με αερόστατο, όταν έκανε μια ανάβαση πάνω από τη Βαρσοβία με τον αεροναύτη Ζαν-Πιερ Μπλανσάρ, ένα κατόρθωμα που του χάρισε μεγάλη δημόσια αναγνώριση.[11] Πέρασε κάποιο διάστημα στη Γαλλία και με την επιστροφή του στην Πολωνία, έγινε γνωστός δημοσιογράφος, εκδίδοντας εφημερίδες και φυλλάδια, στα οποία υποστήριζε διάφορες μεταρρυθμίσεις.[12] Το 1788, ίδρυσε επίσης στη Βαρσοβία έναν εκδοτικό οίκο με το όνομα Drukarnia Wolna (Ελεύθερος Τύπος), καθώς και το πρώτο δωρεάν αναγνωστήριο της πόλης. Η σχέση του με τον Στανίσουαφ Αύγουστο Πονιατόφσκι ήταν ακανθώδης, καθώς ο Ποτότσκι, ενώ συχνά υποστήριζε τον βασιλιά, μερικές φορές δεν φοβόταν να ασκήσει την κριτική του.[12] Άσκησε επίσης έντονη κριτική στον Ρώσο πρέσβη, Ότο Μάγκνους φον Στάκελμπεργκ.[12]
Ο πλούτος του Ποτότσκι του έδωσε τη δυνατότητα να ταξιδέψει εκτενώς στην Ευρώπη, τη Μεσόγειο και την Ασία, επισκεπτόμενος τις Ιταλία, Σικελία, Μάλτα, Ολλανδία, Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία, Ρωσία, Τουρκία, Δαλματία, Βαλκάνια, Καύκασο, Ισπανία, Τυνησία, Μαρόκο, Αίγυπτο, ακόμη και τη Μογγολία. Ήταν επίσης ένας από τους πρώτους ταξιδιωτικούς συγγραφείς της σύγχρονης εποχής, γράφοντας ζωντανές αφηγήσεις για πολλά από τα ταξίδια του, κατά τη διάρκεια των οποίων έκανε επίσης εκτενείς ιστορικές, γλωσσικές και εθνογραφικές μελέτες.[10]
Ο Ποτότσκι παντρεύτηκε δύο φορές και απέκτησε πέντε παιδιά. Ο πρώτος του γάμος κατέληξε σε διαζύγιο και οι δύο γάμοι έγιναν αντικείμενο σκανδαλωδών φημών. Το 1812, απογοητευμένος και με κακή υγεία, αποσύρθηκε στο κτήμα του στην Ουουαντούφκα, κοντά στη Βίνιτσα στη σημερινή Ουκρανία, υποφέροντας από «μελαγχολία» (η οποία σήμερα πιθανότατα θα είχε διάγνωση ως μείζων καταθλιπτική διαταραχή) και τα τελευταία χρόνια της ζωής του ολοκλήρωσε το μυθιστόρημά του.[10]
Πιστεύοντας ότι γινόταν λυκάνθρωπος, ο Ποτότσκι αυτοκτόνησε στις 23 Δεκεμβρίου 1815 πυροβολώντας τον εαυτό του θανάσιμα με μια ασημένια σφαίρα που ευλογήθηκε από τον καθολικό ιερέα του χωριού του.[13]
- Histoire Primitive des Peuples de la Russie avec une Exposition complete de Toutes les Nations, locales, nationales et traditionelles, necessaires a l'intelligence du quatrieme livre d'Herodote (Αγία Πετρούπολη: Imprime a l'Academie Imperiale des Sciences, 1802)
- Voyage dans les steppes d'Astrakhan et du Caucase (Παρίσι, 1829).
- Voyage en Turquie et en Egypte (1788, πολωνική μετάφραση από τον Γιούλιαν Ούρσιν Νιεμτσέβιτς, Podróz do Turek i Egiptu, 1789).
- Voyage dans l'Empire de Maroc (1792)
- ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 28 Απριλίου 2014.
- ↑ 2,0 2,1 «Краткая литературная энциклопедия». (Ρωσικά) Συνοπτική Λογοτεχνική Εγκυκλοπαίδεια. Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1962.
- ↑ 3,0 3,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11920407s. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ (Πολωνικά) www.polskipetersburg.pl/hasla/potocki-jan. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουλίου 2022.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11920407s. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ CONOR.SI. 10153827.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2019.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2019.
- ↑ Lachman, Gary (2014). Revolutionaries of the Soul. Questbooks. σελ. 35. ISBN 9780835631815.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 «The Mystical Count Potocki. Fortean Times.». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Αυγούστου 2002. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2008. CS1 maint: BOT: original-url status unknown (link) Ανακτήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 2011.
- ↑ Lachman 2014
- ↑ 12,0 12,1 12,2 Krzysztof Bauer (1991). Uchwalenie i obrona Konstytucji 3 Maja. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. σελ. 38. ISBN 978-83-02-04615-5. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2012.
- ↑ Howe, Justin (10 Μαρτίου 2009). «Jan Potocki and the Manuscript Found in Saragossa». Tor.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2018.
Σχετικά πολυμέσα