ΟΟυίλιαμ Φέλτον «Μπιλ» Ράσελ (αγγλικά: William Felton "Bill" Russell, 21 Φεβρουαρίου 1934 – 31 Ιουλίου 2022) ήταν Αμερικανόςκαλαθοσφαιριστήςπου αγωνίζονταν ως σέντερσε όλη τη διάρκεια της καριέρας τουμε τους Μπόστον Σέλτικς. Θεωρείται ως ένας από τους κορυφαίους στην ιστορία του αθλήματος με πέντε τίτλους πολυτιμότερου παίκτητου πρωταθλήματος (NBA MVP), ενώ σε συλλογικό επίπεδο κατέκτησε τον αριθμό ρεκόρ των 11 πρωταθλημάτων στα 13 χρόνια της ενεργού δράσης του. Ήταν χρυσός Ολυμπιονίκηςτο 1956 μετην εθνική ομάδα τωνΗΠΑ.[1][2][3][4]
Η συσσώρευση ομαδικών τίτλων ξεκίνησε από την κολεγιακή περίοδο της ζωής τουκαι συνεχίστηκε μετην ομάδα της Βοστώνης, η οποία υπήρξε η πρώτη μεγάλη δυναστεία στην ιστορία του αθλήματος έχοντας σπουδαίους παίκτες καιτον γεννημένο νικητή Ράσελ. Τα τρία τελευταία χρόνια της αγωνιστικής του παρουσίας ήταν και προπονητής καθοδηγώντας την ομάδα εντός και εκτός αγωνιστικού χώρου με απαράμιλλη επιτυχία. Έχοντας ως χαρακτηριστικό του παιχνιδιού τουτην αμυντική παρουσία σε μία εποχή πουη στατιστική σε αυτό τον τομέα δεν ήταν ανεπτυγμένη, οδήγησε την ομάδα σε πέντε από τις επτά καλύτερες επιδόσεις άμυνας όλων των εποχών.[5][6]Η επιπλέον δραστηριοποίησή τουσε κοινωνικά ζητήματα συνέβαλε στην αναγνώρισή του ως ενός από τους μεγαλύτερους αθλητές της ιστορίας τωνΗνωμένων Πολιτειών.[7]
ΟΜπιλ Ράσελ γεννήθηκε στο Μονρόε της Λουιζιάνα, σε μία από τις νότιες Πολιτείες τωνΗΠΑ, όπου ορατσισμός ήταν ακόμη πολύ έντονος τη δεκαετία του 1940 και του 1950 και η οικογένειά του υπέφερε από αυτό. Λόγω του επαναλαμβανόμενου ρατσιστικού εκφοβισμού, η οικογένεια Ράσελ μετακόμισε στοΌκλαντ της Καλιφόρνια, όταν ακόμα οΜπιλ ήταν 9 ετών. Εκεί βίωσε τη φτώχεια και μεγάλωσε σε μία περιθωριακή γειτονιά.[8][9][10]
Ο πατέρας του περιγράφεται ως «σκληρός άντρας» και αρχικά ήταν επιστάτης σε εργοστάσιο χαρτιού. Αργότερα έγινε οδηγός φορτηγού όταν ξέσπασε οΔεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Πιο κοντά στη μητέρα του παρά στον πατέρα του, ο Ράσελ πληγώθηκε όταν αυτή πεθαίνει ξαφνικά όταν ο μικρός ήταν 12 ετών. Ο πατέρας του εγκατέλειψε τη δουλειά τουγιαμια θέση εργασίας σε χαλυβουργεία, ώστε να είναι πιο κοντά στα παιδιά του, καθώς δενθα δούλευε νυχτερινές ώρες. Ο Ράσελ δήλωνε ότι ο πατέρας του έγινε τότε ο παιδικός του ήρωας.[11][12]
Ως αγόρι ο Ράσελ αγωνίστηκε γιανα μάθει τις βασικές αρχές του μπάσκετ. Δεν επιλέγεται κανστην ομάδα του γυμνασίου τουανκαι ήταν καλός δρομέας και εξαιρετικός άλτης.[13] Περισσότερο επιμελής παρά προικισμένος, εξασκήθηκε σκληρά τόσο στο μπάσκετ όσο καιστοστίβο, και σταδιακά η μακρόπνοη ευφυΐα του, σε συνδυασμό μετην εργασιακή ηθική καιτην εξυπνάδα του, άρχισαν να παράγουν αποτελέσματα.[8] Έπαιξε μετην ομάδα στο πρώτο έτος του γυμνασίου στο Γυμνάσιο McClymonds. Είναι μόνο κατά τη διάρκεια του δεύτερου και τρίτου έτους όταν αρχίζει να ανακαλύπτει τον εαυτό τουστο μπάσκετ. Περίπου αυτή την περίοδο, συνάντησε τονΤζορτζ Μάικαν, τον κορυφαίο καλαθοσφαιριστή τωνΜινεάπολις Λέικερς, ο οποίος τον ώθησε να προχωρήσει στο άθλημα. Ο Ράσελ αναγνωρίστηκε γρήγορα γιατο ασυνήθιστο τρόπο παιχνιδιού τουστην άμυνα.[14]
Ο Ράσελ αγνοήθηκε από τις ομάδες των κολεγίων καιδεν έλαβε καμία προσφορά έως ότου οΧαλ ΝτεΤζούλιο του Πανεπιστημίου τουΣαν Φρανσίσκο (USF) τον είδε σε παιχνίδι μετην ομάδα του γυμνασίου. Παρά τον χαμηλό αριθμό πόντων που σημείωσε ο Ράσελ καιτα «κακά βασικά του», ο ΝτεΤζούλιο αντιλαμβάνεται το εξαιρετικό ένστικτο του νεαρού γιατο παιχνίδι, ειδικά σε κρίσιμες καταστάσεις. Γι' αυτό του πρόσφερε υποτροφία πουο Ράσελ αποδέχθηκε με ενθουσιασμό. Είναι ένα σημείο καμπής στη ζωή του νεαρού, που συνειδητοποιεί ότι το μπάσκετ είναι η μόνη του ευκαιρία να ξεφύγει από τη φτώχεια καιτον ρατσισμό.[12][15][16]
Ως εκ τούτου, ο Ράσελ εντάχθηκε στην ομάδα του Πανεπιστημίου τουΣαν Φρανσίσκο το 1953. Όμως ο ίδιος καιοι δύο ακόμη συμπαίκτες του Αφροαμερικάνοι έγιναν στόχοι ρατσιστικής κοροϊδίας από οπαδούς των αντίπαλων ομάδων καθώς και από υποστηρικτές του πανεπιστημίου.[17]Σε ένα τουρνουά στηνΟκλαχόματο 1954, τα ξενοδοχεία αρνήθηκαν να φιλοξενήσουν μαύρους παίκτες. Σε ένδειξη διαμαρτυρίας, όλη η ομάδα αποφάσισε να κοιμηθεί σε ένα πανεπιστημιακό κοιτώνα που είχε μείνει κενός κατά τη διάρκεια των διακοπών. Χρόνια αργότερα, ο Ράσελ εξηγεί ότι αυτές οι εμπειρίες τον έκαναν ισχυρότερο: «Δεν επέτρεψα ποτέ να γίνω θύμα». Από την άλλη πλευρά στο γήπεδο, τα πάντα είναι πολύ πιο ευχάριστα γιατον ταλαντούχο παίκτη καθώς οδηγεί τους Σαν Φρανσίσκο Ντονς σε δύο τίτλους πρωταθλήματος κολεγίων NCAA, το 1955 και το 1956, με εντυπωσιακή σειρά 55 συνεχόμενων νίκων. Το 1955 ονομάστηκε καλύτερος παίκτης του NCAA καιτο 1956 UPI Player of the Year. Καιτα δύο χρόνια ονομάστηκε Παίκτης της Χρονιάς του Ιδρύματος Χελμς και ήταν μέλος της All-American First Team.[18][19][20]
Κατά τη διάρκεια των χρόνων στο USF, ο Ράσελ έγινε ευρύτατα γνωστός γιατη σιδερένια άμυνά του καθώς καιγια τις ικανότητες τουστα κοψίματα μετο μεγάλο άνοιγμα χεριών του (2,24 μέτρα), καταγράφοντας έως και 13 κοψίματα στο ίδιο παιχνίδι. Έγινε το επίκεντρο της ομάδας του USF που γίνεται γρήγορα σημείο αναφοράς στον κόσμο του κολεγιακού μπάσκετ. Το περιοδικό Sports Illustrated γράφει στη συνέχεια: «Εάν ο Ράσελ μάθει ποτέ να σκοράρει καλάθια, θα πρέπει να ξαναγράψουμε τους κανόνες του μπάσκετ». Κατά τη διάρκεια της καριέρας τουστο κολέγιο είχε κατά μέσο όρο 20,7 πόντους και 20,3 ριμπάουντ ανά παιχνίδι.[21][22]Η αμυντική του συμβολή δεν αντικατοπρίζεται πάντα καλά από τα στατιστικά στοιχεία, όμως όπως είπε καιο ίδιος αργότερα «όπως παίζω, η ομάδα μου κερδίζει».[23]Στον τελικό του NCAA του 1956 απέναντι στο Πανεπιστήμιο της Άιοβα (24 Μαρτίου) είχε 26 πόντους, 27 ριμπάουντ και 20 κοψίματα.[24]Η κυριαρχία του είναι τέτοια πουτο NCAA πρέπει να θεσπίσει νέους κανόνες: από το 1956, το πλάτος της ρακέτας διευρύνθηκε σε 12 από 6 πόδια (3,66 μέτρα από 1,83). Ένας άλλος κανόνας εφαρμόστηκε σε απάντηση στο παιχνίδι του Ράσελ (καιτου αντιπάλου τουΟυίλτ Τσάμπερλεϊν) ήταν η απαγόρευση κοψίματος της μπάλας στην καθοδική πορεία της, καθώς καιοι δύο παίκτες υπήρξαν οι κορυφαίοι της ιστορίας του αθλήματος στα κοψίματα.[18][25][26]
Εκτός από μπάσκετ, ο Ράσελ αντιπροσωπεύει το USF στη διαδρομή καισε αγώνες στίβου, όπως τα 400 μέτρα. Στην ετήσια κατάταξη τουTrack and Field News τερμάτισε το έτος 1956 μετην έβδομη καλύτερη επίδοση στον κόσμο. Την ίδια χρονιά, ο Ράσελ κέρδισε σε αγώνες άλματος σε ύψος στους διαγωνισμούς της Ένωσης Αμερικανικών Πανεπιστημίων (AAU), όπου πήδηξε 2,06 μέτρα.[15][13][27]Η επίδοση αυτή παραμένει ακατάρριπτη γιατο Πανεπιστήμιο, ήταν μόλις έξι εκατοστά χαμηλότερη από την επίδοση του χρυσού Ολυμπιονίκητων Αγώνων της Μελβούρνης καιθατου έδινε την τέταρτη θέση.[13][28][29]
Στα χρόνια του κολεγίου
Μετά τα χρόνια τουστο USF, οιΧάρλεμ Γκλομπτρότερς (Harlem Globetrotters) του προτείνουν να συμμετάσχει στην ομάδα επίδειξης του μπάσκετ, πρόταση που τελικά ο Ράσελ δεν αποδέχθηκε.[16]
Ο Ράσελ επιλέχθηκε ως αρχηγός της αμερικανικής εθνικής ομάδας πουθα συμμετείχε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1956 στη Μελβούρνη.[9] Είχε την ευκαιρία ναμην συμμετάσχει καθώς είχε ήδη έρθει σε συμφωνία με τους Μπόστον Σέλτικς αλλά ο ίδιος επέμενε να αγωνιστεί αποδεικνύοντας ότι το συμβόλαιό του ήταν για μετά την Ολυμπιάδα. Βοηθά στην επιτυχία της ομάδας των Ηνωμένων Πολιτειώνπου κέρδισε το χρυσό μετάλλιο, νικώντας τη Σοβιετική Ένωσημε 89–55 στον τελικό. Η αμερικανική επιλογή κυριάρχησε στη διοργάνωση, κερδίζοντας τους αγώνες της με διαφορά 53,5 πόντων κατά μέσο όρο. Ο Ράσελ ήταν ο κορυφαίος σκόρερ της ομάδας με 14,1 πόντους ανά παιχνίδι.[30]
Το καλοκαίρι του 1956 ο προπονητής των Σέλτικς Ρεντ Άουερμπαχ έχει πληροφορηθεί για τις ικανότητες του Ράσελ και τελικά συμφωνεί μαζί του. Ο Ράσελ αρνήθηκε να αγωνιστεί στους Σεντ Λούις Χοκς από τους οποίους και επιλέχθηκε στο νούμερο 3 τονίζοντας πως δεν πρόκειται να αγωνιστεί σε μία τόσο ρατσιστική πόλη, και συμφώνησε μετο σύλλογο της Βοστώνηςπου ήταν ο πρώτος που είχε μαύρο παίκτη στις τάξεις της. Η άφιξή τουδεν ήταν ευπρόσδεκτη από όλους εστιάζοντας στην έλλειψη επιθετικών ικανοτήτων, όμως ο Άουερμπαχ τον εμπιστεύτηκε απόλυτα.[31][32][33]
Λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων, έχασε την αρχή της πρώτης σεζόν τουΝΒΑκαιδεν συμμετείχε στους αγώνες μέχρι τον Δεκέμβριο. Σε αυτό το πρώτο έτος είχε κατά μέσο όρο 14,7 πόντους σε 48 παιχνίδια, ενώ καθιερώθηκε ως ο καλύτερος ριμπάουντερ με 19,6 ριμπάουντ ανά παιχνίδι.[34][35] Κατά τη διάρκεια αυτής της αγωνιστικής περιόδου, η ομάδα της Βοστώνης έχει πέντε μελλοντικά μέλη του Hall of Fame στις τάξεις της.[11][36]Η διοίκηση πίστευε τόσο τον νεαρό σέντερ πουτου πρόσφερε πρώτο ετήσιο μισθό 24.000 δολαρίων, μόλις χίλια λιγότερα από του κορυφαίου της Μπομπ Κούζι.[15][37] Στις προηγούμενες χρονιές, οι Σέλτικς είχαν δείξει καλή επιθετική δράση, αλλά δεν είχαν αυστηρότητα στην άμυνα γιανα κερδίσουν τους μεγάλους αγώνες. Μετην αμυντική παρουσία του Ράσελ έθεσαν τα θεμέλια για μία από τις κορυφαίες ομάδες μπάσκετ όλων των εποχών.[38][39][40]Η ομάδα δουλεύοντας πολύ μετην άμυνα καιμετον ψηλό της παίκτη να κόβει ασταμάτητα τις προσπάθειες των αντιπάλων (δεν καταγράφονταν τότε στην στατιστική) οδηγούσε τελικά σε απώλεια επιθέσεων, στοιχείο συνώνυμο με εύκολα καλάθια στην αντεπίθεση.[33][41][42]
Αυτή η προσέγγιση στο παιχνίδι τους επέτρεψε να ολοκληρώσουν την κανονική περίοδο με επίδοση 44 νίκες και 28 ήττες καιτην πρώτη θέση στην Ανατολική Περιφέρεια αλλά καισε ολόκληρο το NBA. Αυτό ήταν το δεύτερο καλύτερο ρεκόρ της ομάδας μετά από την πρώτη σεζόν 1946–47.[43] Χάρη στη θέση τους, οι Σέλτικς παίζουν απευθείας τον τελικό της περιφέρειας κατά τη διάρκεια των πλέι οφ. Εκεί συναντούν την ομάδα τωνΣίρακιουζ Νάσιοναλς. Στο πρώτο παιχνίδι της σειράς (31 Μαρτίου 1957), ο Ράσελ έχει ένα από τα καλύτερα παιχνίδια της καριέρας τουμε 16 πόντους και 31 ριμπάουντ καθώς και 7 κοψίματα, οδηγώντας την ομάδα στη νίκη με 108–89. Οι Σέλτικς αποκλείουν τους αντιπάλους σε τρεις αγώνες και προχωρούν στους τελικούς τουΝΒΑ.
Στον τελικό η ομάδα της Βοστώνης είναι αντιμέτωποι μετηνΣεντ Λούις Χοκς. Μετά τα πρώτα έξι παιχνίδια της σειράς, οι δύο ομάδες έχουν από τρεις νίκες. Η τύχη του τελικού αποφασίζεται στον έβδομο και τελευταίο αγώνα, στις 13 Απριλίου 1957. Κατά τη διάρκεια αυτού του αγώνα ο Ράσελ έκανε μια αποφασιστική κίνηση: με 40 δευτερόλεπτα να απομένουν, ο παίκτης των Χοκς Τζακ Κόλεμαν βγήκε σε αντεπίθεση και κατευθύνθηκε γιατο καλάθι. Ο Ράσελ με ταχύτητα από την άλλη άκρη του γηπέδου, έκανε μια απελπισμένη επιστροφή και κόβει τοσουτπουθα είχε δώσει στους αντιπάλους προβάδισμα τριών πόντων. Κρατά την μπάλα και σκοράρει το καλάθι που δίνει στους Σέλτικς πλεονέκτημα ενός πόντου (102–101) τελειώνοντας τη συνάντηση με 19 πόντους και 32 ριμπάουντ. Το παιχνίδι κέρδισαν τελικά οι Σέλτικς με 125–123 μετά από δύο παρατάσεις. Ήταν ο πρώτος τίτλος ΝΒΑγιατο σύλλογο της Βοστώνης.[44][45]Ο Ράσελ έγινε ο πρώτος παίκτης που κέρδισε κολεγιακό τίτλο, πρωτάθλημα NBA και χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο.[46]
Ρεντ Άουερμπαχ καιΜπιλ Ράσελ το 1956
Στη δεύτερη σεζόν του, ο Ράσελ είχε κατά μέσο όρο 16,6 πόντους και 22,7 ριμπάουντ ανά παιχνίδι και ήταν ο πρώτος ριμπάουντερ στο πρωτάθλημα.[47][48]Στον αγώνα της 16ης Νοεμβρίου 1957 με αντίπαλο τους Φιλαδέλφεια Ουόριορς μάζεψε 49 ριμπάουντ, από τα οποία τα 32 στο πρώτο ημίχρονο (επίδοση ρεκόρ που παραμένει) συντρίβοντας το προηγούμενο ρεκόρ που ήταν 39.[49][50] Παράδοξα, ο σέντερ των Σέλτικς ανακηρύχθηκε οπολυτιμότερος παίκτηςστο NBA (ο πρώτος τίτλος του NBA MVP), ενώ εξελέγη μόνο στη δεύτερη καλύτερη ομάδα του πρωταθλήματος.[51] Αυτή η κατάσταση συνέβη πολλές φορές στην καριέρα του: το NBA εξηγεί ότι άλλοι παίκτες του πρωταθλήματος είναι πιο ολοκληρωμένοι από αυτόν, αλλά ότι ο Ράσελ είναι πράγματι οπιο πολύτιμος παίκτης γιατην ομάδα του. Για δεύτερη συνεχή χρονιά, οι Σέλτικς έχουν το καλύτερο ρεκόρ κατά τη διάρκεια της κανονικής περιόδου με 49 νίκες, κυριαρχούν στους τελικούς της Ανατολικούς Περιφέρειας και προχωρούν στους τελικούς τουΝΒΑμετον ίδιο αντίπαλο, τους Χοκς. Οι ομάδες ήταν ισόπαλες στα δύο πρώτα παιχνίδια αλλά στο τρίτο παιχνίδι, ο Ράσελ τραυματίστηκε στον αστράγαλο, απουσίαζε στα επόμενα δύο και επέστρεψε στο έκτο της σειράς. Οι Χοκς εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία και κατέκτησαν το πρωτάθλημα με 4–2.[52][53] Κατά τη διάρκεια της αγωνιστικής περιόδου 1958–59, ο Ράσελ συνέχισε να επιδεικνύει το ταλέντο τουμε 16,7 πόντους και 23,0 ριμπάουντ ανά παιχνίδι.[48] Αυτή η σεζόν σηματοδότησε την έναρξη μίας από τα μεγαλύτερες παραστάσεις ριμπάουντ όλων των εποχών: κατά τα επόμενα επτά χρόνια ο Ράσελ είχε κατά μέσο όρο πάνω από 23 ριμπάουντ κάθε σεζόν. Οι Σέλτικς καταρρίπτουν το ρεκόρ γιατον αριθμό των νικών με 52 νίκες καιο Ράσελ φέρνει την ομάδα στους τελικούς του NBA. Ο τελευταίος αγώνας του 1959 είδε τους Σέλτικς να ξαναπαίρνουν το στέμμα τους νικώντας τους Μινεάπολις Λέικερςμε 4–0.[37][54][55]
Η σεζόν 1959–60 σηματοδότησε το ντεμπούτο στο NBA του θρυλικού σέντερτων Φιλαδέλφεια ΟυόριορςΟυίλτ Τσάμπερλεϊνκαιτην αρχή των εμβληματικών μονομαχιών τους. Στις 5 Φεβρουαρίου 1960 με αντίπαλο τους Σίρακιουζ Νάσιοναλςο Ράσελ κατέβασε 51 ριμπάουντ καταρρίπτοντας το δικό του ρεκόρ που όμως κράτησε για λίγους μήνες μετον Τσάμπερλεϊν νατο ξεπερνά λίγους μήνες αργότερα.[50][56][57]Οι Σέλτικς κέρδισαν 59 παιχνίδια στην κανονική περίοδο, συμπεριλαμβανομένης μιας σειράς 17 νικών και συναντήθηκαν με τους Ουόριορς στον τελικό της Ανατολικής Περιφέρειας.[58][59]Ο Τσάμπερλεϊν σημείωσε περισσότερους πόντους από τον αντίπαλό του αλλά οι Σέλτικς νίκησαν στη σειρά με 4–2. Στον τελικό η ομάδα της Βοστώνης νίκησε τους Χοκς με 4–3 και κατέκτησε ένα νέο τίτλο του NBA. Ο Ράσελ κατέγραψε 40 ριμπάουντ στο δεύτερο παιχνίδι, μετά καταγράφει 22 πόντους και 35 ριμπάουντ στην έβδομη αποφασιστική συνάντηση που δίνει τη νίκη στους Σέλτικς με σκορ 122–103.[37][60][61]
Η σεζόν 1960–61 ήταν μια ακόμη καλή χρονιά γιατον Ράσελ, ο οποίος είχε κατά μέσο όρο 16,9 πόντους και 23,9 ριμπάουντ ανά παιχνίδι και αναδεικνύεται πολυτιμότερος παίκτης για δεύτερη φορά στην καριέρα του.[62]Η ομάδα του ολοκλήρωσε την κανονική περίοδο με επίδοση 57 νίκων και 22 ήττες, εξασφαλίζοντας μία νέα συμμετοχή στα πλέι οφ.[63]Οι Σέλτικς κέρδισαν τις Συρακούσες στους τελικούς της Ανατολικής Περιφέρειας με 4–0, πριν κατακτήσουν έναν άλλο τίτλο νικώντας τους Χοκς τουΣεντ Λούις στον τελικό με 4–1. Στο πέμπτο παιχνίδι ο Ράσελ σημείωσε 30 πόντους και μάζεψε 38 ριμπάουντ.[57][64]Στα πλέι οφο Ράσελ κατέγραψε μέσο όρο 29,9 ριμπάουντ ανά παιχνίδι, επίδοση ρεκόρ.[37][65]
Πριντην έναρξη της σεζόν 1961–62, σε αγώνα προετοιμασίας πριντην έναρξη του πρωταθλήματος που διοργανώθηκε στο Λέξινγκτον της Βιρτζίνιαμε αντίπαλο τους Χοκς, η άρνηση υπαλλήλων του ξενοδοχείου φιλοξενίας να σερβίρουν καφέ σε δύο μαύρους παίκτες, οδήγησε το Ράσελ να πρωτοστάτησει στην αποχώρηση καιτων άλλων μαύρων καλαθοσφαιριστών των Σέλτικς και δύο ακόμη από τους Χοκς πριντην έναρξη της συνάντησης. Ο αγώνας τελικά διεξηχθεί χωρίς αυτούς, όμως η δήλωση του Ράσελ έμεινε περισσότερο στις μνήμες: «Συνειδητοποιώ ότι είμαστε αποδεκτοί ως διασκεδαστές, αλλά ότι δεν είμαστε αποδεκτοί ως άνθρωποι σε ορισμένα μέρη».[66]Στον αγωνιστικό τομέα, ο Ράσελ είχε την καλύτερη επιθετική χρονιά με 18,9 πόντους μαζί με 23,6 ριμπάουντ.[62] Ήταν στην τρίτη θέση στις προβλέψεις γιατον τίτλο του καλύτερου παίκτη στο NBA, πίσω από τον Τσάμπερλεϊν - ο οποίος δημιουργεί νέα ρεκόρ με μέσο όρο στη σεζόν 50,4 πόντους καιτο ρεκόρ πόντων σεμια συνάντηση με 100 πόντους και είναι ο κορυφαίος ριμπάουντερ του πρωταθλήματος με κατά μέσο όρο 25,6 ανά παιχνίδι - καιοΌσκαρ Ρόμπερτσον - που έχει την πρώτη σεζόν με τριπλ-νταμπλ μέσους όρους από ένα παίκτη.[67]
Ωστόσο, παρά την εξαιρετική χρονιά αυτών των δύο παικτών, ο Ράσελ κατέκτησε τον τίτλο του MVP λαμβάνοντας 297 ψήφους στηνπιο αμφιλεγόμενη αντίστοιχη εκλογή στην ιστορία του πρωταθλήματος.[68][69]Οι Σέλτικς έγιναν η πρώτη ομάδα που νίκησε σε 60 παιχνίδια σε μία κανονική περίοδο και κέρδισε τον τέταρτο τίτλο στους τελικούς τουΝΒΑτο 1962, νικώντας τους Λος Άντζελες Λέικερςστο έβδομο παιχνίδι με 122–108.[70][71]Ο Ράσελ έκανε ρεκόρ με 189 ριμπάουντ σε σειρά επτά αγώνων τελικών.[72][73] Κατά τη διάρκεια αυτού του τελευταίου παιχνιδιού (29 Μαρτίου) ήταν αποφασιστικός: σημειώνει 30 πόντους και μαζεύει 40 ριμπάουντ, επίδοση ρεκόρ σε τελικούς του πρωταθλήματος, ενώ είχε και τουλάχιστον 8 κοψίματα.[74][75][76]
Κατά τη διάρκεια της σεζόν 1962–63, οι Σέλτικς οδηγήθηκαν και πάλι από το Ράσελ: είχε εξαιρετική χρονιά κερδίζοντας τον τέταρτο τίτλο του καλύτερου παίκτη του NBA,[51] καθώς καιτο τρόπαιο του καλύτερου παίκτη τουAll Star Game του 1963 μετά το παιχνίδι τουμε 19 πόντους και 24 ριμπάουντ γιατην ομάδα της Ανατολής.[77]Η ομάδα της Βοστώνης φτάνει και πάλι στους τελικούς τουΝΒΑ, όπου συναντούν και πάλι τους Λος Άντζελες Λέικερς. Αυτή τη φορά οι Σέλτικς κέρδισαν τον τίτλο σε έξι παιχνίδια.[78] Κατά τη διάρκεια της κανονικής περιόδου 1963–64, η ομάδα της Βοστώνης επιτυγχάνει και πάλι πολύ καλή επίδοση με 58 νίκες και 22 ήττες.[79]Ο Ράσελ συμβάλλει με 15 πόντους και 24,7 ριμπάουντ ανά παιχνίδι, που είναι το ρεκόρ της καριέρας του.[60][80] Τελείωσε έτσι στην πρώτη θέση στην κατάταξη των ριμπάουντερ, μπροστά από τον Τσάμπερλεϊν, ο οποίος του στερούσε την πρώτη θέση από την άφιξή τουστο NBA.[48]Στον τελικό του πρωταθλήματος η νίκη επί τουΣαν Φρανσίσκο με 4–1, δίνει τον έκτο συνεχόμενο τίτλο καιοι Σέλτικς γίνονται το πρώτο αμερικανικό επαγγελματικό αθλητικό σωματείοσε όλα τα αθλήματα που πέτυχε ένα τέτοιο επίτευγμα.[81][82]
Με τους Μπόστον Σέλτικς
Την επόμενη σεζόν (1964–65), οι Σέλτικς κατέρριψαν το δικό τους ρεκόρ με 62 νίκες στην κανονική περίοδο. Με 14,1 πόντους και 24,1 ριμπάουντ, ο Ράσελ κέρδισε τον δεύτερο συνεχόμενο τίτλο καλύτερου ριμπάουντερ τουΝΒΑ.[48][83] Στις 11 Μαρτίου 1965 μάζεψε 49 ριμπάουντ σε συνάντηση με τους Ντιτρόιτ Πίστονς (112–100), .[84] Εκλέγεται επίσης για πέμπτη φορά MVP της κανονικής περιόδου, επίδοση ρεκόρ.[51]Οι Σέλτικς προχωρούν ξανά στον τελικό της Ανατολικής Περιφέρειας με αντιπάλους τους Φιλαδέλφεια 76ερς, όπου παίζει ο Τσάμπερλεϊν. Η σύγκρουση των δύο παικτών είναι και πάλι το σημαντικότερο στοιχείο της σειράς: στο τρίτο παιχνίδι, ο Ράσελ μείωσε την επιθετική συμβολή του αντιπάλου του κατά τα πρώτα τρία τέταρτα της συνάντησης. Στην πέμπτη συνάντηση, ο Ράσελ έχει 28 ριμπάουντ, 10 κοψίματα και 7 ασίστ. Η νίκη κρίνεται στην έβδομη και τελευταία συνάντηση: ο Ράσελ χάνει την μπάλα, ενώ οι Σέλτικς προηγούνται με ένα πόντο, 110–109 με πέντε δευτερόλεπτα να μένουν. Αλλά οΤζον Χάβλιτσεκ έκανε ένα καθοριστικό κλέψιμο και κρατήσε τη νίκη καιτην πρόκριση γιατην ομάδα του.[85][86][87]Ο Τσάμπερλεϊν μετά τις συναντήσεις είπε γιατο Ράσελ: «Αν είχα παίξει στους Σέλτικς αντί γιατον Ράσελ, αμφιβάλλω ότι θα ήταν εξίσου σπουδαίοι. Τους έδωσε ό,τι χρειάζονταν χωρίς να αφαιρεί από αυτό που κάνουν οι άλλοι παίκτης. Μερικές φορές απλά έχεις την τέλεια εφαρμογή».[88]Το κλασικό Σέλτικς-Λέικερς βρίσκεται πάλι στο πρόγραμμα για τους τελικούς του NBA μετην ομάδα της Ανατολής να νικά και πάλι με 4–1 νίκες.[60][72]Το συμβόλαιό του έληξε το καλοκαίρι του 1965 και ο Ράσελ υπέγραψε ένα νέο στις 25 Αυγούστου 1965 μετο ποσό των 100.001 δολαρίων καθιστώντας τον έτσι τον υψηλότερο αμειβόμενο παίκτη στο πρωτάθλημα μπροστά από τον Τσάμπερλεϊν για μόνο ένα δολάριο περισσότερο.[36][89]
Το επόμενο έτος ο Ράσελ για πρώτη φορά σε επτά σεζόν, δεν ξεπέρασε τα 23 ριμπάουντ στην κανονική περίοδο. Σημείωσε 12,9 πόντους και 22,8 ριμπάουντ στην ομάδα τουπου βρήκε τη Φιλαδέλφεια στον τελικό της Ανατολής.[90]Ο Τσάμπερλεϊν καιοι συμπαίκτες του αποτυγχάνουν ξανά με τελικό σκορ 4–1. Για πέμπτη φορά, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων σε πέντε σεζόν, ο τελικός βάζει τους Λέικερς εναντίον των Σέλτικς μετον τίτλο να πηγαίνει στη Βοστώνη, μετη νίκη που επιτεύχθηκε στο έβδομο παιχνίδι της σειράς. Ο Ράσελ, παρά τον τραυματισμό στο πόδι, μάζεψε 32 ριμπάουντ.[60][41][91]Τα πλέι οφ εκείνης της χρονιάς ήταν τα καλύτερα της καριέρας του έχοντας μέσο όρο 19,1 πόντους και 25,2 ριμπάουντ.[92]
Στο τέλος της σεζόν 1965–66, ο Άουερμπαχ αποφάσισε να παραιτηθεί από την προπονητική του θέση. Η διοίκηση της συλλόγου αποφάσισε να αναθέσει στον Ράσελ τη θέση του προπονητή (με τις άλλες εναλλακτικές λύσεις ναμην καταλήγουν σε θετικό αποτέλεσμα[93]) συνεχίζοντας όμως καιτη δραστηριότητα του ως παίκτη. Ο Ράσελ δεντο επιθυμούσε αλλά τελικά αποδέχθηκε και έγινε έτσι ο πρώτος Αφροαμερικανός που έγινε επικεφαλής προπονητής ομάδας του NBA και οποιασδήποτε άλλης σε όλα τα θεωρούμενα σημαντικά ομαδικά αθλήματα.[41][94]Η ατομική του απόδοση παρέμεινε στα ίδια επίπεδα μετην προηγούμενη χρονιά.[93]Οι Σέλτικς τερμάτισαν δεύτεροι στην κανονική περίοδο με 60 νίκες, μετην ομάδα της Φιλαδέλφειας να τερματίζει με 68 νίκες και 13 ήττες, το καλύτερο ρεκόρ που είχε επιτευχθεί μέχρι τότε. Οι δύο ομάδες συναντιούνται στον τελικό της Ανατολής, όπου η άμυνα της Βοστώνης ξεπεράστηκε από την επίθεση των Σίξερς που κέρδισε τη σειρά με 4–1. Η επόμενη χρονιά κυριαρχείται ξανά από την ομάδα της Φιλαδέλφειας. Οι Σέλτικς τελειώνουν την κανονική περίοδο με επίδοση 54 νίκες και 28 ήττες καιστον τελικό της Ανατολής οι δύο ομάδες συναντώνται και πάλι.[95][96][97]Οι Σέλτικς νίκησαν την πρώτη συνάντηση με σκορ 127–118, αγώνας που έγινε την επομένη του θανάτου τουΜάρτιν Λούθερ Κινγκμετην πρωτοβουλία των Ράσελ-Τσάμπερλεϊν για αναβολή της συνάντησης να αποτυγχάνει. Το δεύτερο παιχνίδι πραγματοποιείται μόνο πέντε ημέρες αργότερα, γιανα δοθεί το δικαίωμα στους συνολικά 13 μαύρους παίκτες (επτά των Σέλτικς και έξι των Σίξερς) να παρευρεθούν στην κηδεία. Οι Σίξερς νικούν όπως και στις δύο επόμενες συναντήσεις.[98][99][100]Η απόφαση φαίνεται να έχει ληφθεί, ειδικά επειδή καμία ομάδα του NBA δεν κατάφερε ποτέ να καλύψει διαφορά 3 προς 1 για να νικήσει. Με δύο νίκες 122–104 και 114–106, οι Σέλτικς ισοσταθμίζουν και ταξιδεύουν στη Φιλαδέλφεια γιατο τελικό παιχνίδι της σειράς. Ο Ράσελ μετην άμυνά του εμποδίζει τον Τσάμπερλεϊν να εκφράσει όλες τις επιθετικές του δυνατότητες, του αφήνει μόνο δύο προσπάθειες στο δεύτερο ημίχρονο. Στα 97–95 για τους Σέλτικς και 34 δευτερόλεπτα πριντη λήξη, έγινε αποφασιστικός στις στιγμές κλεισίματος του παιχνιδιού: ευστόχησε σε ένα σουτ, έπειτα είχε ένα κόψιμο και συνέλαβε με ένα αμυντικό ριμπάουντ γιανα προσφέρει στη συνέχεια ασίστ γιατην τελευταία προσπάθεια. Οι Σέλτικς νίκησαν στον αγώνα με 100–96. Βρήκαν τους Λέικερς στον τελικό τουΝΒΑ, τον οποίο κέρδισαν με 4–2 νίκες.[60][101][102]Ο Ράσελ, παρά τα μειωμένα στατιστικά στοιχεία, παρέμεινε ο πρωταγωνιστής της ομάδας του: εξακολουθεί να καταγράφει 18,6 ριμπάουντ ανά παιχνίδι, πουτον τοποθετεί τρίτο στο πρωτάθλημα, 12,5 πόντους και 4,6 ασίστ.[103]
Τα εξωτερικά γεγονότα επηρεάζουν σημαντικά την αθλητική του καριέρα: η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ ΚινγκκαιτουΡόμπερτ Κένεντιτον Ιούνιο του 1968, τον οδήγησαν να προβληματίζεται γιατο αμερικανικό έθνος. Ήταν πεπεισμένος ότι οιΗΠΑ ήταν ένα διεφθαρμένο έθνος και ότι σπαταλά τον χρόνο του παίζοντας κάτι τόσο επιφανειακό όσο το μπάσκετ. Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, ο Ράσελ υποστήριξε τα κινήματα πολιτικών δικαιωμάτων, τοποθετήθηκε εναντίον του Πολέμου του Βιετνάμκαιτουαπαρτχάιντ της Νότιας Αφρικήςκαι υπήρξε δραστήριος στα κινήματα των Αφροαμερικανών ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1950.[31][16][97] Στάθηκε στο πλευρό τουΚινγκ, κατά τη διάρκεια της μεγάλης πορείας στην Ουάσιγκτον υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μαύρων πολιτών στις ΗΠΑκαι κατά της δουλείας το 1963. Ο ίδιος, μάλιστα, προσκλήθηκε να καθίσει στη σκηνή πίσω από εκείνον, αλλά αρνήθηκε. Την ίδια χρονιά, και ενώ βρισκόταν στον τέταρτό του χρόνο στην ομάδα, στήριξε δημόσια της διαδηλώσεις κατά του διαχωρισμού μεταξύ λευκών και μαύρων παιδιών στα δημόσια σχολεία της Βοστώνης, ενώ μίλησε προσωπικά στους μαύρους μαθητές που συμμετείχαν σε καθιστική διαμαρτυρία. Δεν ήταν, όμως, μόνο, αυτά. Όταν το 1963 ο ακτιβιστής Μέντγκαρ Έβερς δολοφονήθηκε από φασίστες στοΤζάκσοντουΜισισίπι, ο Ράσελ επικοινώνησε μετον αδερφό του, ο οποίος του ζήτησε να δημιουργήσει ένα μικτό καμπστην ταραγμένη περιοχή, εκεί πουο ρατσισμός κατά των μαύρων άκμαζε ακόμη. Ο Ράσελ δέχθηκε νατο κάνει, παρά τις δεκάδες απειλές που δέχθηκε ακόμη καιγιατην ίδια τουτη ζωή. Τέσσερα χρόνια αργότερα, στήριξε τονΜοχάμεντ Άλι, όταν αυτός βρέθηκε αντιμέτωπος με εκτεταμένη κριτική επειδή αρνήθηκε να λάβει μέρος στον Πόλεμο του Βιετνάμ.[104][105][106] Ήταν ο πρώτος μεγάλος καλαθοσφαιριστής τουΝΒΑπου επισκέφθηκε τηνΑφρική στις αρχές της δεκαετίας του 1960, δημιουργώντας ομάδες μπάσκετ στηΛιβύη, τηνΑιθιοπία, τηΓουινέακαιτηΛιβερία, όπου επένδυσε σε φυτεία καουτσούκ που απασχολούσε μόνο Αφρικανούς.[107] Βίωσε επίσης προβλήματα στην οικογενειακή του ζωή. Η συμμετοχή τουστο μπάσκετ είναι επομένως λιγότερο σημαντική και χάνει προπονήσεις, ενώ παράλληλα αυξήθηκε το βάρος του. Οι Σέλτικς τερμάτισαν στην τέταρτη θέση στην Ανατολή κατά τη διάρκεια της σεζόν 1968–69 έχοντας τη χειρότερη επίδοση από το 1955–56. Κατάφεραν όμως να φτάσουν στον τελικό εναντίον των Λέικερς, οι οποίοι μαζί με τους Έλτζιν ΜπέιλορκαιτονΤζέρι Ουέστ είχαν καιτον Τσάμπερλεϊν και ήταν το φαβορί, όπως απέδειξε η πορεία τους στην κανονική περίοδο: είχαν νικήσει τα τέσσερα από τα έξι μεταξύ τους παιχνίδια και είχαν πλεονέκτημα έδρας.[72][108]Οι Λέικερς κερδίζουν τα δύο πρώτα παιχνίδια που παίζονται στο Λος Άντζελες. Κατά την επόμενη φάση ο Ράσελ αλλάζει στρατηγική και ως αποτέλεσμα έρχονται δύο συνεχόμενες νίκες. Πίσω στο Λος Άντζελες, οι Λέικερς ξανακερδίζουν το πλεονέκτημα, με νίκη 117–104 πριν η Βοστώνη ισοσταθμίσει με νίκη 99–90. Ο τίτλος λοιπόν παίχθηκε στοΛος Άντζελεςστο έβδομο παιχνίδι. Με πέντε λεπτά να έχουν απομείνει, η απόφαση φαίνεται να έχει ληφθεί: οι Σέλτικς προηγούνται με εννέα πόντους καιο Τσάμπερλεϊν βρίσκεται στον πάγκο λόγω τραυματισμού στα πόδια. Ωστόσο, μετά από ένα καλάθι και τέσσερα σουτ από τον Ουέστ, οι Λέικερς προηγήθηκαν αλλά λίγο αργότερα, οι Σέλτικς νίκησαν τον αγώνα με σκορ 108–106.[109][110][111]Η φιέστα που είχε προετοιμάσει ο ιδιοκτήτης των Λέικερς με 5.000 μπαλόνια στους στύλους του γηπέδου ματαιώθηκε καιο Ράσελ μόλις κατέκτησε τον 11ο τίτλο τουσε 12 τελικούς, επίδοση που παραμένει ακατάρριπτο ρεκόρ.[41][112][113]Το 1968 επιλέχθηκε ως Sportsman of the Year από το αμερικανικό περιοδικό Sports Illustrated.[94][114]
ΟΜπιλ Ράσελ αριστερά σε μία από τις μονομαχίες τουμετον Ουίλτ Τσάμπερλεϊν το 1969
Η πόλη της Βοστώνης περιμένει τους Σέλτικς γιανα γιορτάσει τους ήρωές της, αλλά ο κύριος παίκτης απουσιάζει: ο Ράσελ τερματίζει την καριέρα τουσε ηλικία 35 ετών αμέσως μετά τον τελευταίο αγώνα των τελικών (30 Ιουνίου) και διακόπτει όλους τους δεσμούς μετο σύλλογο. Κύρια αιτία η κακή εικόνα του ιδίου γιατην κοινωνία της πόλης που πολλές φορές τον αντιμετώπισε με τρόπο κάθε άλλο παρά ως ήρωά της.[10] Οπαδοί καιοι δημοσιογράφοι αισθάνονται προδομένοι επειδή ο παίκτης εγκατέλειψε το σύλλογο, αφήνοντας την ομάδα χωρίς προπονητή και σέντερ και πούλησε την ιστορία της συνταξιοδότησής τουγια 10.000 δολάρια στοSports Illustrated.[36]
Ο Ράσελ θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους παίκτες στην ιστορία του NBA. Με πέντε τίτλους MVP της κανονικής περιόδου υστερεί μόνο τουΚαρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρκαι μόνο οΜάικλ Τζόρνταν έχει τον ίδιο αριθμό.[51]Σε σύνολο ατομικών και ομαδικών τίτλων είναι δεύτερος με 17 μόνο πίσω από το Τζόρνταν.[115] Αρχέτυπο ανιδιοτέλειας, κέρδισε διαπρέπωντας στην άμυνα, έχοντας ατομικές επιδόσεις που έμειναν στην ιστορία του NBA: έγινε ο πρώτος παίκτης που ολοκλήρωσε μία σεζόν με μέσο όρο περισσότερα από 20 ριμπάουντ.[56] Κατά τη διάρκεια των 13 χρόνων της καριέρας του, πέτυχε αυτήν την επίδοση 10 φορές. Ήταν πρώτος ριμπάουντερ στην ιστορία τουΝΒΑμε 21.620, ρεκόρ που καταρρίφθηκε από τον Τσάμπερλεϊν, ενώ ο Ράσελ παραμένει δεύτερος, όπως καιστο μέσο όρο (22,5 ανά παιχνίδι).[32][116] Ήταν πρώτος ριμπάουντερ του πρωταθλήματος πέντε φορές: στις τρεις πρώτες σεζόν τουμετο 1957, 1958, 1959, 1964 και το 1965.[48] Εξακολουθεί να κατέχει τη δεύτερη καλύτερη επίδοση σε ένα παιχνίδι στην ιστορία με 51 ριμπάουντ.[117] Ωστόσο, έχει την καλύτερη απόδοση στο ημίχρονο, 37 ριμπάουντ, που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης με αντίπαλο τη Φιλαδέλφεια το 1957. Είναι επίσης στην κορυφή των ρεκόρ γιατον αριθμό των ριμπάουντ που καταγράφηκαν σε μία συνάντηση τελικών: 40 εναντίον των Χοκς (29 Μαρτίου 1960).[57] Τέλος, ο μέσος όρος ριμπάουντ σε πλέι οφ (24,9 ανά παιχνίδι) παραμένει ακατάρριπτο ρεκόρ.[56]Η αμυντική του συμβολή θα ήταν περισσότερο στατιστικά εμφανής αντα κοψίματα καταγράφονταν επίσημα κατά τη διάρκεια της καριέρας του. Από τα μέχρι τώρα γνωστά ο μέσος όρος τουσε 159 παιχνίδια ήταν 8,1 ανά αγώνα, μετη χρησιμότητά τους (σύμφωνα με τους ειδικούς) ιδιαίτερη συγκρινόμενη με αυτή του στατιστικά υπέρτερου Τσάμπερλεϊν.[118][119]Η ταχύτητά τουκαιη ασυνήθιστη ικανότητά τουνα μπλοκάρει σουτ μεταμόρφωσε τη θέση του σέντερ, που μέχρι τότε ήταν μόνο για αργούς και ογκώδεις παίκτες.[104][120]
«Η εξαιρετική του συμβολή στο άθλημα είναι ένα γεγονός και μετά η εξαιρετική συνεισφορά του ως ακτιβιστής είναι κάτι άλλο... Σε οποιοδήποτε θέμα, οΜπιλ ήταν στη σωστή πλευρά»
Επιθετικά, ο μέσος όρος της καριέρας του είναι 15,6 πόντοι, με χαμηλό ποσοστό ευστοχίας για παίκτη σε αυτή τη θέση (44,0 %). Ο μέσος όρος των πόντων του οφείλεται επίσης σε χαμηλό αριθμό προσπαθειών, 13,6 ανά παιχνίδι: δεν ήταν η κύρια επιθετική δύναμη, μετονΜπομπ Κούζι να αναλαμβάνει αυτόν το ρόλο τα χρόνια που έπαιζαν μαζί. Μετά το 1963 η αποχώρηση του Κούζι αύξησε την ομαδικότητα του Ράσελ μοιράζοντας περισσότερες τελικές πάσες (ασίστ).[60][122]Η θέση του Ράσελ στο σύστημα της ομάδας τον οδήγησε να είναι ο παίκτης μετο μεγαλύτερο χρόνο παιχνιδιού σε μία σεζόν κατά τη διάρκεια του 1958–59 με 2.979 λεπτά καιτο 1964–65 με 3.466 λεπτά.
Οι ιδιότητές του ως εξαιρετικού αμυντικού αναγνωρίστηκαν το 1969 στην τελευταία του χρονιά, όταν εκλέχθηκε στην καλύτερη αμυντική ομάδα του πρωταθλήματος, μία διάκριση που απονεμήθηκε στο NBA για πρώτη φορά εκείνη τη σεζόν.[123]
Από το 1959 έως το 1969, η καριέρα τουΜπιλ Ράσελ χαρακτηρίστηκε από τις μονομαχίες τουμετον Ουίλτ Τσαμπέρλειν. Οι συγκρούσεις τους έβαλαν τον καλύτερο αμυντικό ενάντια στον καλύτερο σκόρερ της εποχής και έγινε μία από τις μεγαλύτερες συγκρούσεις ανάμεσα σε αντιπάλους στην ιστορία όχι μόνο του μπάσκετ αλλά καιτου αθλητισμού γενικότερα.[124][125][126]Το 2005 ενέπνευσε ιδιαίτερα τον αθλητικό δημοσιογράφο Τζον Τέιλορ στο βιβλίο The Rivalry: Bill Russell, Wilt Chamberlain, and the Golden Age of Basketball.[127]Παρ' όλο του χαρακτηρισμού ως αντιπαλότητας από ταΜέσα Μαζικής Ενημέρωσης, κανένας από τους δύο πρωταγωνιστές δεν αποδέχθηκε τον όρο διευκρινίζοντας τις άριστες εξωαγωνιστικές τους σχέσεις.[124][128][129]Οι συχνές τους αθλητικές συγκρούσεις τονίζονταν από το γεγονός ότι εκείνη την εποχή το NBA αποτελούταν από μικρότερο αριθμό ομάδων από ό,τι σήμερα, από 8 έως 10 κατά τη διάρκεια της κανονικής περιόδου. Στην πραγματικότητα, οι δύο παίκτες συναντιούνταν πολύ συχνά: συνολικά αντιμετώπισαν ο ένας τον άλλον σε 142 παιχνίδια κανονικής περιόδου, έξι σειρές τελικών Ανατολής και δύο τελικές σειρές του NBA. Οι Σέλτικς νίκησαν σε 91 από αυτές τις συναντήσεις, έναντι 60 των ομάδων του Τσάμπερλεϊν. Στα πλέι οφτο ρεκόρ είναι υπέρ του Ράσελ με 29 νίκες έναντι 19. Τα μεμονωμένα στατιστικά στοιχεία είναι από την άλλη πλευρά υπέρ του Τσάμπερλεϊν: κατά τη διάρκεια των συναντήσεων μεταξύ τους, οι μέσοι όροι είναι 25,7 πόντοι και 28 ριμπάουντ έναντι 14,9 και 24,7 για το Ράσελ.[130][131]Σε οκτώ σειρές πλέι οφοι ομάδες του Ράσελ προκρίθηκαν τις επτά και αυτές του Τσάμπερλεϊν μόνο μια.[11]Το μεγαλύτερο αγωνιστικό προσόν του Ράσελ δεν ήταν φυσικό, αλλά πνευματικό: το κίνητρο, η «καρδιά» του πρωταθλητή, στοιχεία τα οποία είχε σε αφθονία καιτον οδήγησαν στονα θεωρείται από πολλούς ως ο μεγαλύτερος νικητής των ομαδικών αθλημάτων.[107][132][133]ΟΤζον Χάβλιτσεκσε συνέντευξή του παρατήρησε ότι ο Ράσελ μετον τρόπο παιχνιδιού του έκανε τους συμπαίκτες του καλύτερους, ενώ ο Τσάμπερλεϊν όχι.[134][135]Η αντιπαλότητα όμως αυτή υπήρξε θεμέλιο στην ανάπτυξη του NBA και αύξησε σημαντικά την δημοτικότητα του αθλήματος που εκείνη την εποχή είχε λίγες χιλιάδες θεατές, αποτέλεσε προοίμιο για μεγάλες μονομαχίες του μέλλοντος καιη οποία (μετην βοήθεια τουμάρκετινγκ) «εκτόξευσε» τη δημοτικότητα τουΝΒΑτη δεκαετία του 1980.[136][137][138]
Η φανέλα μετο νούμερο 6 αποσύρθηκε από τους Σέλτικς.[20]Ο Ράσελ δεν ήταν παρών στις δύο τελετές που διοργανώθηκαν γιανα τιμήσουν την καριέρα του: την τελετή στις 12 Μαρτίου 1972 κατά τη διάρκεια της οποίας αποσύρθηκε η φανέλα τουκαιτο 1975 (28 Απριλίου) όταν εισήχθη ως παίκτης στοNaismith Memorial Basketball Hall of Fameτου NBA: «Το 1975, αρνήθηκα να γίνω ο πρώτος μαύρος παίκτης πουθα ενταχθεί στο Hall of Fame. Πιστεύω ότι άλλοι πριν από μένα έπρεπε να είχαν αυτή την τιμή» δήλωσε τότε, συμπληρώνοντας ότι «δεντο σέβεται».[139][140][141]Ο Ράσελ δέχθηκε να λάβει δαχτυλίδι τουτο 2019, 44 χρόνια μετά την εκλογή του.[142]Το 1980 ο Σύνδεσμος Επαγγελματιών Δημοσιογράφων Μπάσκετ (PBWA) ονόμασε τονΜπιλ Ράσελ τον «Μεγαλύτερο Παίκτη στην Ιστορία τουΝΒΑ».[104][139]
Επέστρεψε στον κόσμο του μπάσκετ και ανέλαβε προπονητής τωνΣιάτλ Σούπερσονικς από το 1973 έως το 1977. Ανκαι οδήγησε την ομάδα στα πλέι οφγια πρώτη φορά στην ιστορία της, ο τρόπος παιχνιδιού τουμε βάση την άμυνα δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα: είχε επίδοση 162 νίκων και 166 ήττες κατά την αποχώρησή του.[143][144] Μετά από δέκα χρόνια απουσίας, επέστρεψε στο NBA γιανα προπονήσει τους Σακραμέντο Κινγκς κατά τη διάρκεια της σεζόν 1987–88, αλλά το ρεκόρ του ήταν ακόμη λιγότερο επιτυχημένο καθώς τελείωσε τη σεζόν με 41 ήττες και μόνο 17 νίκες.[20][145]
Εκτός από την έλλειψη επιτυχίας του ως προπονητή, ο Ράσελ αντιμετώπισε επίσης οικονομικές δυσκολίες λόγω εσφαλμένων επενδύσεων. Εργάστηκε για λίγο ως σχολιαστής αθλητικών γεγονότων, αλλά ένιωθε άβολα σε αυτό το περιβάλλον. Το 1979 κυκλοφόρησε την αυτοβιογραφία τουμε τίτλο Second Wind: Memoirs of an Opinionated Man.[146][147]
Στις 14 Φεβρουαρίου του 2009 τιμήθηκε από το NBA που αποφάσισε να δώσει το όνομα Bill Russell NBA Finals Most Valuable Player Awardστον καλύτερο παίκτη των τελικών. Ως παίκτης, δενθα έχει κερδίσει ποτέ αυτό το τρόπαιο καθώς δεν είχε καθιερωθεί.[148][149]
Επίσης είναι ένας από τους τέσσερις μόνο παίκτες που έχουν συμπεριληφθεί και στις τέσσερις επετειακές ομάδων των 25, 35, 50 και 75 χρόνων του NBA, ενώ συμπεριλήφθηκε καιστο Hall Of Fame της FIBAτο 2007.[150][151][152][153][154] Χαρακτηρίστηκε τρίτος στην κατάταξη των καλύτερων παικτών όλων των εποχών από το περιοδικό Slamτο 2011.[155]
Κατά τη βράβευση μετο Προεδρικό Μετάλλιο Ελευθερίας το 2011
Στις 16 Φεβρουαρίου 2011 του απονεμήθηκε το Προεδρικό Μετάλλιο Ελευθερίας από τον πρόεδρο τωνΗΠΑΜπαράκ Ομπάμα: αυτή είναι η υψηλότερη πολιτική τιμή στις Ηνωμένες Πολιτείες.[46][117][156]Το 2013 η Βοστώνη τίμησε το Ράσελ με άγαλμά τουστοCity Hall Plaza.[32][157]Οι απόψεις του αποτυπώθηκαν σε τρία βιογραφικά βιβλία, το «Go Up For Glory», το «Red And Me», το «Russell Rules-11 Lessons» και δεκάδες βιβλία δημοσιογράφων γιατην καριέρα καιτο έργο του ως ακτιβιστή. ΤοFBI διατηρούσε φάκελο μετο όνομά του, μετην εύσχημη αιτιολογία ότι «δεν υπογράφει αυτόγραφα στα μικρά παιδιά».[15][120][158]Το 2017 ήταν ο πρώτος αποδέκτης του βραβείου NBA Life Time Achivement Awardγιατη συνολική παρουσία εντός και εκτός γηπέδων.[159][160][161]
Παρέμεινε ενεργός πολίτης στα ζητήματα ισότητας εκφράζοντας τις πάγιες απόψεις του, όπως η δήλωση του 2020: «Να σας θυμίσω την αθέτηση μιας υπόσχεσης, αυτή που είναι στην διακήρυξη της ανεξαρτησίας που λέει ότι όλοι είναι ίσοι. Περιμένω όλη την ζωή μουγιατη Αμερική νατο ζήσει αυτό».[162] Στις 11 Σεπτεμβρίου 2021 εισήχθη στο Hall of Fameγια δεύτερη φορά (ένας από τους μόνο πέντε) ως προπονητής.[163][164] Απεβίωσε από φυσικά αίτια στις 31 Ιουλίου 2022 σε ηλικία 88 ετών.[104][159] Στις 11 Αυγούστου 2022 το NBA αποφάσισε την απόσυρση της φανέλας μετο νούμερο έξι που φορούσε σε όλη τη διάρκεια της καριέρας τουμε τους Μπόστον Σέλτικς από όλες τις ομάδες του πρωταθλήματος. Είναι ο πρώτος παίκτης στην ιστορία γιατον οποίο πάρθηκε μία τέτοια απόφαση.[165][166][167]Η απόφαση τέθηκε σε ισχύ από τη σεζόν 2023–24.[168]
Μπόστον Σέλτικς
.jpg)
