Πανοραμική άποψη του κέντρου της Ναυπάκτου απ' το φρούριο.Θέα από κάστρο Ναυπάκτου
ΗΝαύπακτος είναι παραθαλάσσια πόλη της ΑιτωλοακαρνανίαςστονΚορινθιακό κόλπο[1][2]και έδρα τουΔήμου Ναυπακτίας[3][4]. Είναι χτισμένη ανάμεσα στοΑντίρριοκαι στις εκβολές τουποταμούΜόρνου, στο νοτιοανατολικό τμήμα του νομού και έχει πληθυσμό 12.950 κατοίκους (η δημοτική κοινότητα - απογραφή 2021).[5] Αποτελεί μία από τις αρχαιότερες ελληνικές πόλεις που γνώρισε περιόδους μεγάλης ακμής και συνδέθηκε με σημαντικά ιστορικά γεγονότα. Αυτό επιβεβαιώνεται από την άρτια οχύρωσή της, η οποία ξεκινά από τολιμάνι, συνεχίζεται με τρία αλλεπάλληλα τείχη και καταλήγει στοκάστρο.[1] Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός.[6][7]
Η Ναύπακτος είναι πόλημε μεγάλη ιστορία. Λέγεται ότι πήρε το όνομά της από τις λέξεις ναυςκαιπήγνυμι, που σημαίνει «κατασκευάζω πλοίο». Για πρώτη φορά εμφανίζεται το 1104 π.Χ. με τους Δωριείς, οι οποίοι στηνΚάθοδό τους, χρησιμοποίησαν τη Ναύπακτο γιανα κατασκευάσουν υποτυπώδη πλοιάρια (σχεδίες γιατην ακρίβεια), οπότε καιτο «Ναύπακτος» έμεινε κληρονομιά. Η πόλη αρχικά ανήκε στους Εσπέριους Λοκρούς.
Το454 π.Χ.οιΑθηναίοι αφαίρεσαν τη Ναύπακτο από την κυριαρχία των Λοκρών. Στην πόλη εγκαταστάθηκαν οικογένειες Μεσσηνίων, που είχαν εκδιωχθεί από τους Σπαρτιάτες.[8]
Το426 π.Χ., με προτροπή των Μεσσηνίων της πόλης, εξεστράτευσε κατά τωνΑιτωλώνο Αθηναίος στρατηγός Δημοσθένης.[10]Οι Αιτωλοί τον αντιμετώπισαν στοΑιγίτιοκαιτον ανάγκασαν να υποχωρήσει. Ο Σπαρτιάτης στρατηγός Ευρύλοχος, μετη βοήθεια των Εσπερίων Λοκρών, με επικεφαλής τηνΆμφισσα, προέλασε στη Ναύπακτο.[11]
Το350 π.Χ.οΦίλιππος Β΄ της Μακεδονίας παραχωρεί την πόλη στους Αιτωλούς. Από το338 π.Χ.η πόλη γίνεται κέντρο της Αιτωλικής Συμπολιτείαςκαιστην πόλη συνέρχονταν τα συμβούλια της Συμπολιτείας. Ηδε Ναυπακτία ονομάσθηκε Αιτωλία Επίκτητος. Μετά και τους πολέμους με τους Αχαιούς καιτην καταστροφή της πόλης τουΘέρμου, η Ναύπακτος γίνεται κατ' ουσία πρωτεύουσα της Αιτωλίας.[13]Το 191 π.Χ. οιΡωμαίοι, αφού πολιόρκησαν την πόλη, έλυσαν την πολιορκία υπογράφοντας ανακωχή με τους Αιτωλούς.
Κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας των Ρωμαίων γνώρισε ακμή λόγω της σημαντικής της θέσης ακριβώς απέναντι από τηνΠελοπόννησο.
Υπήρξε σημαντική πόλη τουΒυζαντίου, καθώς αποτελούσε λιμάνι των ταξιδιωτών προς τηνΙταλίακαιτηνΚωνσταντινούπολη. Υπαγόταν στην επαρχία Ελλάδος ή Αχαΐας. Το φρούριό της επισκευάστηκε ριζικά τα χρόνια τουΙουστινιανού,[18] αλλά το553, η πόλη καταστράφηκε από σεισμό. Επίσης, καταστροφές υπέστη από επιδρομές διάφορων λαών, όπως τωνΣλάβων (6ος - 10ος αιώνας). Την εποχή τουΚωνσταντίνου Ζ΄ του Πορφυρογέννητου έγινε πρωτεύουσα του Πέμπτου Θέματος της Ευρώπης (Ελλάς) ενώ τον 10ο αιώνα συνενώθηκε μετο Όγδοο Θέμα της Νικοπόλεωςκαι έγινε έδρα του νέου.
Μετά τηνάλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους, η πόλη έγινε μέρος τουΔεσποτάτου της Ηπείρουγια περίπου έναν αιώνα (1204-1294). Το1294,[19]ο Δεσπότης της Ηπείρου, Νικηφόρος Α' Κομνηνός Δούκας, πάντρεψε την κόρη του, Θαμάρ, και έδωσε την πόλη προίκα στον γαμπρό τουΦίλιππο, πρίγκιπα του Τάραντα. Αυτός οχύρωσε την πόλη και έκοψε νομίσματα. Αργότερα όμως η πόλη ήρθε στην επικράτεια τουΔουκάτου των Νέων Πατρώνκαι αργότερα πέρασε στην κυριαρχία τουΜπούα Σπάτα. Την περίοδο εκείνη η πόλη ονομαζόταν από τους ΈλληνεςΈπακτος ή Έπαχτος, από τους Φράγκους Νεοπάντ-Νεπάντ-Λεπάντ ή Λεπάντο. Πέρασε ένα διάστημα Ενετοκρατίας από το1407 μέχρι πριν πέσει στα χέρια των Τούρκων το1499. Τότε έλαβε καιτη σημερινή του μορφή το κάστρο της πόλης. Το1458οΜωάμεθ Β΄ ο Πορθητής πολιόρκησε ανεπιτυχώς την πόλη, που παρέμεινε στα χέρια των Βενετών. Τελικά το1499οΒαγιαζήτ ο Β΄, μετον τουρκικό στόλο, ανάγκασε τους Βενετούςνατου παραδώσουν την πόλη.[20]
Η Ναυμαχία του Λεπάντο, 19ος αιώνας, Εθνικό Ναυτικό Μουσείο του Γκρίνουϊτς, Λονδίνο.Αντρέας Βιντσεντίνο (Andrea Vicentino), Η Μάχη του Λεπάντο, 1603, Παλάτι των Δόγηδων, Βενετία.
Στις 7 Οκτωβρίου 1571 έλαβε χώρα ηΝαυμαχία της Ναυπάκτου. Πρόκειται γιατη ναυμαχία που έλαβε χώρα στο στόμιο τουΠατραϊκού κόλπου (κόλπος του Λεπάντο), δίπλα στις Εχινάδες νήσους (τότε Κουρτζολάροι). Αποτέλεσε δετηνπιο εντυπωσιακή φάση του πολέμου γιατην κατάκτηση της Κύπρου (1570-71).[21] Προκάλεσε μεγάλη εντύπωση στους σύγχρονους, αλλά δεν επέφερε θετικά αποτελέσματα για τους νικητές. Η μεγάλη νίκη των χριστιανών εναντίον των Τούρκων απετέλεσε ορόσημο γιατην ιστορία της Ευρώπης, σε συνδυασμό μετον εορτασμό της Παναγίας της Ναυπακτιωτίσσης.
Η ναυμαχία αυτή υπήρξε ιστορικό γεγονός γιατί σε αυτήν αναχαιτίσθηκε η απειλητική γιατην Ευρώπη τουρκική ναυτική δύναμη. Η μεγάλη ναυτική σύγκρουση διεξήχθη ανάμεσα στον οθωμανικό στόλο και στις ενωμένες ναυτικές δυνάμεις της Ιεράς Συμμαχίας (Sacra Lega) που συγκροτήθηκε από τους Ισπανούς, τονΠάπα, τηΒενετίακαι μερικά ιταλικά κρατίδια, στις 7 Οκτωβρίου 1571. Οι ξένοι ιστορικοί χρησιμοποιούν την ονομασία Ναυμαχία του Λεπάντο (Naval Battle of Lepanto) από τη μεσαιωνική ονομασία της πόλης.[22]
Το1821οι κάτοικοι της περιοχής πήραν μέρος στηνΕπανάσταση του 1821. Οι επιχειρήσεις στην πόλη άρχισαν τον Μάιο. Η αντίσταση των Τούρκων ήταν επιτυχημένη και κράτησε αρκετά χρόνια. Στις 18 Απριλίου1829, απελευθερώθηκε οριστικά από τους Τούρκους, όταν οΑνδρέας Μιαούλης απέκλεισε το λιμάνι της πόλης και ανάγκασε τους Τούρκους να παραδώσουν το φρούριο. Φεύγοντας οι κατακτητές, άφησαν πίσω τους ελάχιστες οικογένειες Ελλήνων οι οποίες, μάλιστα, ήρθαν σε αντιπαράθεση με τις Σουλιώτικες οικογένειες (Μποτσαραίοι, Τζαβελαίοικλπ), στις οποίες το νεοσύστατο ελληνικό κράτος είχε παραχωρήσει τα τουρκικά αρχοντικά, ως αντιστάθμισμα γιατην προσφορά τους στον Αγώνα. Μετά τηΜικρασιατική καταστροφή εγκαταστάθηκαν στη Ναύπακτο 286 πρόσφυγες.[23]
Την πρώτη εβδομάδα του Οκτώβρη, ο Δήμος Ναυπακτίας διοργανώνει εκδηλώσεις και αναπαράσταση της Ναυμαχίας στο μικρό ενετικό λιμάνι, προς ανάμνηση του σημαντικού αυτού ιστορικού γεγονότος. Σ' αυτή συμμετέχουν αντιπροσωπείες και Διπλωματικές Αποστολές από τις χώρες που έλαβαν τότε μέρος στη ναυμαχία. Το αποκορύφωμα των εκδηλώσεων είναι η αναπαράσταση της Ναυμαχίας που λαμβάνει χώρα το πρώτο Σάββατο του Οκτωβρίου.[24]
Στη δυτική πλευρά του ενετικού λιμένος Ναυπάκτου, βρίσκεται το Πολιτιστικό Πάρκο Θερβάντες, όπου είναι αναρτημένες αναμνηστικές μαρμάρινες επιγραφές αφιερώματα των Πρεσβειών των εμπλεκομένων στη Ναυμαχία κρατών. Εκεί υψώνεται καιτο άγαλμα τουΜιγκέλ ντε Θερβάντες.[25]
ΗΠαπαχαραλάμπειος Δημοσία Βιβλιοθήκη Ναυπάκτου είναι η βιβλιοθήκη της πόλης της Ναυπάκτου, σε ακίνητο που ανεγέρθηκε με έξοδα και αρχικό κεφάλαιο σύμφωνα μετη διαθήκη του Έλληνα ομογενούς από την Αμερική, Δημητρίου Παπαχαραλάμπους. Στις 3 Μαρτίου 1954 ίδρυσε την «Παπαχαραλάμπειο Δημοτική Ελληνοαμερικανική Βιβλιοθήκη»,[27][28]σε οικόπεδο που παραχώρησε ο Ανδρέας Γ. Κοζώνης, ως μέρος της ευρύτερης έκτασης των αδελφών Κοζώνη για ανέγερση και εγκατάσταση δημοσίων κτιρίων και κοινωφελών υπηρεσιών. Το1957, ιδρύθηκε η «Παπαχαραλάμπειος Δημοσία Βιβλιοθήκη Ναυπάκτου» ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου καισε αυτήν συγχωνεύθηκε η «Παπαχαραλάμπειος Δημοτική Ελληνοαμερικανική Βιβλιοθήκη», που ανήκε στο Παπαχαραλάμπειο Ίδρυμα.[29]Η βιβλιοθήκη υπάγεται στοΥπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Η συλλογή της αποτελείται από 50.000 τόμους βιβλίων, τίτλους περιοδικώνκαιεφημερίδων, οπτικοακουστικό υλικό κ.ά. Τα πρώτα χρόνια εμπλουτιζόταν κυρίως με δωρεές ιδιωτών φίλων της, ενώ τα τελευταία χρόνια κυρίως με αγορές, κάθε χρόνο, από τους πόρους που διαθέτει.
↑Παυσανίας ΑχαϊκάΧVII,10: Αναφορά στο χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αρτέμιδος Λαφρίαςστο ιερό της Καλυδώνας (Σημείωση: Ο Παυσανίας μας παρέχει πληροφορίες, τόσο γιατο άγαλμα, όσο καιγιατη λατρεία της θεάς. Το άγαλμα καιη λατρεία μεταφέρθηκαν στην Πάτρα μετά τηναυμαχία του Ακτίουτο 31 π.Χ.)
Σχετικά πολυμέσα
Ναύπακτος (Αρχείο ντοκιμαντέρ της