Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν.Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί καινα αφαιρεθεί. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 24/02/2019.
Έχει έκταση 504.645 τ.χλμ.και συνολικό πληθυσμό 48.592.909 κατοίκους, σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση γιατον Ιανουάριο του 2024.[3] Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της Ισπανίας, είναι ηΜαδρίτη.
Η Ισπανία μοιράζεται μεγάλο μέρος της ιστορίας της μετηνΠορτογαλία, τηνΑνδόρρακαιτη νότια Γαλλία. Κατά την αρχαιότητα στην περιοχή έζησαν διάφοροι λαοί, όπως οι Ίβηρες καιοι Κέλτες, οι οποίοι αφομοιώθηκαν από τους Ρωμαίους μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση. Τη ρωμαϊκή Ιβηρία διαδέχθηκαν διάφορες κρατικές οντότητες, σημαντικότερη των οποίων υπήρξε τοΒασίλειο των Βησιγότθων. Ημουσουλμανική κατάκτηση της Ιβηρικής άλλαξε ριζικά τον χαρακτήρα των Ισπανογότθων, εντάσσοντας την Ιβηρική χερσόνησο στον μουσουλμανικό κόσμο.
Παρά ταύτα, εδαφικά η σημερινή Ισπανία είναι απόγονος των δύο εκτων τριών κύριων μεσαιωνικών χριστιανικών κρατών της Ιβηρικής, των στεμμάτων της Καστίληςκαι της Αραγωνίας. Παρότι η προσωρινή προσωπική ένωση τωνΚαθολικών Μοναρχών, Φερδινάνδου Β΄ της ΑραγωνίαςκαιΙσαβέλλας Α΄ της Καστίλλης, πολλάκις θεωρείται ότι έθεσε τις βάσεις γιατο σημερινό κράτος, στην πραγματικότητα δεν έκανε τίποτε άλλο πέραν τουνατα εντάξει στο ευρύτερο πλαίσιο της Καθολικής Μοναρχίαςτου εγγονού τους, αυτοκράτορα Κάρολου Ε΄. Ο διάδοχός του, Φίλιππος Β΄, κληρονόμησε τα εδάφη της λεγόμενης και Ισπανικής Μοναρχίας που περιορίστηκαν στην Ιβηρική καιτηνΑμερική μόλις το 1714 μετά τονπόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής. Αντίθετα, μόνο μετά τον πόλεμο εναντίον της ναπολεόντειας κατοχής (1818-1814), την ψήφιση του πρώτου συντάγματος καιτη σταδιακή εισαγωγή του φιλελευθερισμού η Ισπανία ξεκίνησε να θεωρείται, προσωρινά, ένα συγκεντρωτικό έθνος-κράτος.
Ο Φρανθίσκο Φράνκο δικτάτορας της χώρας από το 1939 έως το 1976
Αυτή την ιδέα την αμφισβήτησαν οι περιφερειακοί εθνικισμοί που ιδιαίτερα μετά την απώλεια των τελευταίων αμερικανικών κτήσεων μετονΙσπανοαμερικανικό πόλεμοτου 1898, άρχισαν να διεκδικούν την αυτονόμηση ή και ανεξαρτητοποίηση ιστορικών περιοχών πουγια τους ίδιους αποτελούν ξεχωριστά από την Ισπανία έθνη όπως ηΚαταλωνία ή ηΧώρα των Βάσκων.[7] Παράλληλα, οι κοινωνικές εντάσεις της ίδιας εποχής καιοι εμφύλιες διαμάχες μεταξύ των υποστηρικτών δύο διαφορετικών προτύπων διακυβέρνησης και ιδεολογίας που εκφράστηκαν ήδη από τονΠρώτο Καρλικό Πόλεμο, κατέληξαν στον καταστροφικό Ισπανικό Εμφύλιοπου έφερε στην εξουσία τον στρατηγό Φρανθίσκο Φράνκο. Τη δικτατορία που επέβαλε ο εθνικιστής στρατηγός, που μεταξύ 1939 και 1975 απομόνωσε τη χώρα, διαδέχθηκε ηΜετάβαση στη δημοκρατία. Το νέο πρότυπο διακυβέρνησης, γνωστό και ως το Καθεστώς των Αυτονομιών, είδε την Ισπανία να μεταμορφώνεται σε ένα εκτων πραγμάτων ομοσπονδιακό κράτος με αυξημένες αρμοδιότητες στις περιφέρειες.[8]
Στις 23 Φεβρουάριου του 1981 έγινε μια αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματοςστην κάτω βουλή, από στρατιωτικούς και υποστηρικτές του καθεστώς Φράνκο. Όμως απέτυχε λόγω της σθεναρής εναντίωσης σε αυτό τόσο της πλειοψηφίας των ηγετών του Ισπανικού στρατού, όσο καιτου επικεφαλής του πολιτεύματος μονάρχη Χουάν Κάρλος.
Ως ιθύνων νους της απόπειρας θεωρήθηκε ο υποστράτηγος Χάιμε Μίλανς Ντελ Μπος, στρατιωτικός διοικητής της Βαλένθια, πρώην φανατικός υποστηρικτής του καθεστώτος του δικτάτορα Φράνκο, ο οποίος είχε πολεμήσει στο πλευρό των ναζιστικών δυνάμεων που εισέβαλαν στηΣοβιετική Ένωσητο καλοκαίρι του 1941. ΟΝτελ Μπος ήταν ο μόνος περιφερειακός διοικητής που κήρυξε την περιοχή τουσε κατάσταση «έκτακτης ανάγκης» κινητοποιώντας τεθωρακισμένες δυνάμεις και καταλαμβάνοντας καίρια σημεία της πόλης.
Η συνολική έκταση της Ισπανίας υπολογίζεται σε 504.645[2]τ.χλμ.Εξ αυτών τα 492.162 ανήκουν στην ηπειρωτική χώρα ενώ 4.991 στις προς Α. Βαλεαρίδες νήσουςκαι 7.492 στις Κανάριες νήσους. Το μεγαλύτερο μήκος αυτής από Α. προς Δ. είναι 1020 χλμ. ενώ το μέγιστο πλάτος από Β. προς Ν. είναι 856 χλμ.
Η Ισπανία γενικά αποτελεί ένα τεράστιο σε έκταση οροπέδιοπου διαμοιράζεται από αλλεπάλληλες οροσειρές σε επιμέρους μικρότερα οροπέδια. Το μέσο ύψος του εδάφους της υπερβαίνει τα 500 μ. από την επιφάνεια της θάλασσας. Το μεγαλύτερο αυτής οροπέδιο καταλαμβάνει το κέντρο της Χώρας που πλαισιώνεται προς βορά από ταΠυρηναία όρη καιταΚανταβρικά όρη, προς ανατολή από την πεδιάδα τουΈβρου, τουΓκουαδαλαβιάρκαιτουΧούκαρ, προς νότο από τη Βαϊτική οροσειρά καιτην πεδιάδα της Ανδαλουσίαςκαι προς τη δύση από ελαφριά κλίση του εδάφους που υφίστανται τα χαμηλότερα λεκανοπέδια του ποταμού Ντόρου (στα ισπανικά Ντουέρο), ΤάγουκαιΓουαδιάνα. Συνεπώς από ορογραφική άποψη η Ισπανία διακρίνεται σε πέντε γεωφυσικές περιοχές των Πυρηναίων και Κανταβρικών, το κεντρικό οροπέδιο, τα Ιβηρικά όρη, τις κοιλάδες του Έβρου καιτων άλλων ποταμών και τέλος την πεδιάδα της Ανδαλουσίαςμετα χαμηλότερα δυτικά οροπέδια.
Το κεντρικό ισπανικό οροπέδιο, γνωστό ως mesetaστα ισπανικά, έχει έκταση 235.000 τ.χλμ. Το μέσο υψόμετρο είναι 650 μ., τουδεΒ. τμήματος 700 μ. καιτουΝ. 600 μ. Το ύψος του οροπεδίου ελαττώνεται από Α. προς Δ. με συνέπεια οι μεγάλοι ποταμοί Ντούρο, Τάγος και Γουαδιάνα να ρέουν προς τη διεύθυνση αυτή. Οι κοιλάδες των ποταμών αυτών χωρίζονται από απότομες χιονοσκεπείς οροσειρές που υψώνονται στο μέσον του οροπεδίου καιπου αρχίζουν από ταΙβηρικά όρημε ίδια κατεύθυνση των ποταμών. Οι οροσειρές αυτές είναι:
Μεταξύ των ποταμών Τάγου καιΓουαδιάνα: η οροσειρά του Τολέδο, καιη οροσειρά της Γκουαδαλούπε. Από τις κεντρικές αυτές οροσειρές το κεντρικό οροπέδιο χωρίζεται σε τρία επιμέρους οροπέδια, της Παλαιάς Καστίλλης προς ΒΔ. μέσου υψομέτρου 850 μ., της Νέας Καστίλλης προς το κέντρο και Ανατολικά μέσου υψομέτρου 600 μ. καιτο οροπέδιο της Εξτρεμαδούρας προς ΝΔ. μέσου υψομέτρου 500μ.
Ο ποταμός Γουαδιάναπου εκβάλλει και αυτός στον Ατλαντικό ωκεανό στα Ισπανοπορτογαλικά σύνορα.
Ο ποταμός Γουαδαλκιβίρπου εκβάλλει στον κόλπο τουΚάδιθ προερχόμενος από την οροσειρά Σιέρρα Μορένα.
Ο Ποταμός Έβρος
Από τους ποταμούς που εκβάλουν στηΜεσόγειο σημαντικότερος είναι ο ποταμός Έβροςπου είναι καιο μεγαλύτερος της Ισπανίας. Πηγάζει από ταΚανταβρικά όρηκαι εκβάλλει σε ευρύτατο δέλτα βόρεια του κόλπου της Βαλένθια. Εκτός όμως αυτού στον ίδιο κόλπο εκβάλλει ο επίσης σημαντικός ποταμός Γκουαδαλαβιάρ.
Εκτός των παραπάνω υφίστανται και πολλοί άλλοι μικρότεροι ή παραπόταμοι των προηγουμένων που διασχίζουν τη χώρα σχεδόν προς όλες τις κατευθύνσεις. Στην Ισπανία υπάρχουν ελάχιστες λίμνες χωρίς ιδιαίτερη σημασία.
Οι ακτές της Ισπανίας είναι λίαν εκτεταμένες προς Β. ΒΔ. καιΝΔ προς τον Ατλαντικό Ωκεανό καιΝΑ., Α. καιΒΑ. προς τη Μεσόγειο. ΟιΒ. καιΒΔ. ακτές από τις εκβολές του ποταμού Μπιδασόα παρά τα Ισπανογαλλικά σύνορα μέχρι τις εκβολές του ποταμού Μίνιο παρά τα Ισπανοπορτογαλικά σύνορα έχουν μήκος 1301 χλμ. Οιδε προς ΝΔ. από τις εκβολές του ποταμού Γουαδιάνα, στα Ισπανοπορτογαλλικά σύνορα, μέχρι του Ακρωτηρίου των Σταυρών (Cap de Creus) στα Ισπανογαλλικά σύνορα, έχουν μήκος 2708 χλμ. Έτσι η συνολική ανάπτυξη των ευρωπαϊκών ισπανικών ακτών είναι περίπου 4000 χλμ.
Γενικά οι ακτές της Ισπανίας δεν παρουσιάζουν μεγάλη κατάτμηση, προσφέρουν όμως πολλούς ασφαλείς φυσικούς λιμένες. Στη Μεσόγειο σχηματίζουν δύο μεγάλους Κόλπους, της Βαλένθιακαι της Μάλαγας. Προς δετον Ατλαντικό εις μεντο νότιο τμήμα είναι ο Κόλπος του Κάδιθ, εις δετο βόρειο τμήμα είναι ο μέγας Βισκαϊκός Κόλπος ή και Γασκωνικός καλούμενος.
Ιδιαίτερο πάντως χαρακτηριστικό της ισπανικής ακτογραφίας αποτελεί τοΣτενό του Γιβραλτάρπου χωρίζει την ευρωπαϊκή ήπειρο από την αφρικανική. Επί των ισπανικών ακτών βρίσκονται πολλές σημαντικές πόλεις τόσο γιατην ιστορία τους όσο καιγιατην οικονομική τους ανάπτυξη.
Ηχλωρίδα της Ισπανίας λόγω της ποικιλίας της μορφολογίας του εδάφους αλλά καιτου κλίματος είναι ποικίλη και διαφέρει όχι μόνο κατά το ύψος αλλά και κατά περιοχές. Η έλλειψη άφθονου ύδατος στις ορεινές περιοχές καθιστά εκεί τη χλωρίδα όχι τόσο πλούσια όσο άλλων Χωρών με ίδιο υψομετρικό και ορεινή έκταση.
Έτσι η χλωρίδα της Ισπανίας στα βόρεια διαμερίσματα και ιδίως σταΠυρηναίακαιστηνΚαταλωνία είναι όμοια με της κεντρικής Ευρώπης, ενώ των ανατολικών παραλίων περιλαμβάνεται στης Μεσογείου, τωνδε βορείων ακτών προς τονΑτλαντικό όμοια με της βορείου Ευρώπης. Ηδε χλωρίδα του κεντρικού οροπεδίου μοιάζει πάρα πολύ, όσο κιαν φαίνεται περίεργο, με τις ρωσικές στέπες! Τέλος το νότιο τμήμα της Ισπανίας περιλαμβάνεται στη χλωρίδα της βορείου Αφρικής όπου και απαντώνται φοίνικες, ζαχαροκάλαμα και πλείστα εσπεριδοειδή.
Τα δάση της Ισπανίας δυστυχώς σήμερα σπανίζουν. Εκτός των μεγάλων καταστροφών που υπέστησαν στο διάβα της ιστορίας από τις διάφορες στρατιές, που διέσχισαν τη χώρα, ειδικά τον ΙΘ΄ αιώνα, ηυλοτομίαγια τις διάφορες ανάγκες του πληθυσμού ήταν ανεξέλεγκτη, μέχρι αναρχίας. Αν συνυπολογισθούν καιοι τεράστιες πυρκαγιές που έχουν σημειωθεί τα τελευταία χρόνια η εικόνα των ισπανικών δασών φαίνεται αποκαρδιωτική.
Τα κυριότερα είδη δένδρων των δασών της Ισπανίας είναι τοπεύκοκαιηδρυς. Αντίθετα πλουσιότατη φαίνεται η Χώρα σε βοσκοτόπια που αφθονούν πράγματι, κυρίως, στο κεντρικό οροπέδιο, και στους πρόποδες των Πυρηναίων καιΚανταβρικών ορέων.
Ηπανίδα της Ισπανίας είναι μείγμα μεσογειακής και βορειαφρικανικής πανίδας με παρουσία ειδών πουδεν απαντώνται ή σπανίζουν σε άλλες Ευρωπαϊκές Χώρες, όπως για παράδειγμα είναι το είδος τουλαγού, ημαγκούστα, ή η μυγαλή των Πυρηναίων, ο πίθηκος ο άκερκος ή μαγώτος(Macaca sylvanus), ο απειλούμενος με εξαφάνιση ιβηρικός λύγκας, οιβηρικός ίβηξ, οισπανικός αετόςκ.α.
Υπάρχουν επίσης ιδιαίτερα είδη ερπετών, οστράκων, ιχθύων και μεγάλη ποικιλία πεταλούδων (όπως παρατηρείται καιστη νήσο Ρόδο, στην Ελλάδα). Επίσης από τα μεγάλα ζώα που υπάρχουν ξεχωρίζει το μακρύμαλλο είδος των προβάτων μετο όνομα «μερινό» καθώς καιοι εκλεκτές ποικιλίες αλόγων, βουβαλιών αλλά και σκύλων μετο όνομα «σπανιέλ».
Τοκλίμα της Ισπανίας ποικίλει ανάλογα των περιοχών καιτου ύψους του εδάφους, παρουσιάζοντας έτσι μεγάλες διαφορές μεταξύ των περιφερειακών διαμερισμάτων. Γενικά είναι εύκρατοκαι έχει πολλές ομοιότητες εκείνων της Ιταλίας και της Ελλάδος με λιγότερες όμως βροχοπτώσεις αυτών των Χωρών. Ηδε ξηρότητα που παρατηρείται σε διάφορες περιοχές είναι τόσο μεγάλη ώστε να χαρακτηρίζει ένα μεγάλο τμήμα των εδαφών της να μοιάζει μετην περιοχή του αφρικάνικού άτλαντος (όρους). Έτσι ενώ στηΜαδρίτηη μέση ετήσια θερμοκρασία είναι +14 °C, ηΣεβίλλη παρουσιάζει +19,2 °C και ενώ στις κορυφές τωνΚανταβρικών ορέωνκαιΠυρηναίωνη βροχή φθάνει τα 1-2 εκατοστά ενώ στο κεντρικό οροπέδιο κυμαίνεται μόλις στα 0,25-0,27 εκ.
Ο συνολικός πληθυσμός του κράτους είναι, σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση γιατο 2024, 48.592.909 κάτοικοι.[3]Τοπροσδόκιμο ζωήςστο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 τουΠαγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 83,2 χρόνια (80,7 χρόνια οι άνδρες και 85,7 οι γυναίκες).[9]
Ισπανική γλώσσα (castellano = καστιλιάνικα ή καστιλιανή). Επίσημη γλώσσα σε όλη την Ισπανία όπως καισε όλη σχεδόν τηΛατινικήκαιΚεντρική Αμερική. Όλες οι άλλες ομιλούμενες γλώσσες παραμένουν επίσημες στην αυτόνομη περιοχή που ομιλούνται.
Οι Ισπανοί είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος τους χριστιανοίΡωμαιοκαθολικοί, ανκαιη δύναμη της Εκκλησίας έχει μειωθεί αρκετά τα τελευταία χρόνια.
Η Εκκλησία της Ισπανίας περιλαμβάνει 11 Ιερές Μητροπόλεις και 52 Επισκοπικές θέσεις μετά βοηθών Επισκόπων που ιστορικά υπάγονται στην Αρχιεπισκοπή του Τολέδου, με 20.000 περίπου ιερείς σε ισάριθμους Ναούς εκτων οποίων 66 είναι Καθεδρικοί, 17.200 παρεκκλήσια, 970 περίπου μοναστήρια ανδρών με 17.000 μοναχούς και 3730 γυναικεία μοναστήρια με 50.000 περίπου μοναχές*. Οιδε Αρχιερείς της Μαδρίτης - Αλκαλά και της Βαρκελώνης υπάγονται (εξαρτώνται) απ΄ ευθείας από τοΒατικανό.
Σήμερα το Ισπανικό Σύνταγμα (άρθρο 16) παρέχει και προστατεύει πλήρως τηνανεξιθρησκία, που είχε ξεκινήσει από το 1868. Έτσι από τις 29 Δεκεμβρίου1978δεν υφίσταται ο όρος «επίσημη θρησκεία» στην Ισπανία. Από ένα «ρεπόρτο» (αναφορά) της Επισκοπικής Συνόδου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας του 1982 αναφέρεται ότι το 82,76% των παιδιών που γεννήθηκαν το 1981 στην Ισπανία βαπτίσθηκαν κατά το αυτό δόγμα. Στην έρευνα εκείνη διαφάνηκε επίσης ότι υφίστανται 250.000 άλλοι Χριστιανοί, κυρίως Προτεστάντες. Επίσης υπάρχουν 110.940 Μάρτυρες του Ιεχωβά[10]και 51.192 Μορμόνοι[11].
Η πρώτη Συναγωγή από την έξωση των Ιουδαίων το1492 άνοιξε στη Μαδρίτη στις 2 Οκτωβρίου1959. Ο αριθμός των Ιουδαίων της Ισπανίας υπολογίζεται στις 13.000.
(*) Οι αριθμοί ιερέων, μοναστηριών και μοναχών ανάγονται κατά το1955.
Πολιτισμικά η Ισπανία χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη διάφορων πολιτισμικών παραδόσεων που προέκυψαν λόγω της διαφορετικής ιστορικής εξέλιξης των εδαφών της. Η Ισπανία είναι κατεξοχήν πολύγλωσσο κράτος, που περιλαμβάνει τέσσερις ευρέως διαδεδομένες και κανονικοποιημένες γλώσσες (ταισπανικά, τακαταλανικά, ταβασκικάκαιταγαλικιανά) και τρεις λοιπές μειοψηφικές γλώσσες (τααραγωνικά, τααρανικάκαιταλεονικά).[13]Οι λογοτεχνικές παραδόσεις των τεσσάρων κυρίαρχων γλωσσών συνθέτουν μια πλούσια λογοτεχνική κληρονομιά που εκτείνεται από τον μεσαίωνα μέχρι τις μέρες μας.
Όσον αφορά τις λοιπές πολιτισμικές εκφράσεις, η Ισπανία διαθέτει μια απέραντη κληρονομιά που περιλαμβάνει σπουδαία μνημεία και έργα τέχνης. Ως χώρα έχει 44 Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς.[14] Από αρχιτεκτονικής άποψης ξεχωρίζουν τα μνημεία τουαραβικού παρελθόντος όπως ηΑλάμπρα ενώ τα μουσεία της φιλοξενούν έργα των σημαντικότερων ζωγράφων του ισπανικού Μπαρόκ όπως τονΝτιέγο ΒελάθκεθκαιτονΔομήνικο Θεοτοκόπουλο. Η φολκλορική της παράδοση παρουσιάζει χορούς όπως τοφλαμένκο, τησαρδάνακαιτηχότακαι κοινωνικές πρακτικές και γιορτές όπως τους castellers, τις falles ή τις γιορτές στην Ανδαλουσία. Ως αποτέλεσμα είναι μία από τις χώρες που δέχεται τον μεγαλύτερο αριθμό τουριστών[15] αλλά και φοιτητών τουπρογράμματος ανταλλαγής «Εράσμους».[16]
Γενικότερα, ο όρος «ισπανική λογοτεχνία» δηλώνει μονάχα τα λογοτεχνικά κείμενα που έχουν γραφτεί στα ισπανικά στην Ισπανία από τον 10ο αιώνα μέχρι σήμερα. Έχει όμως μία δυνατή αλληλεπίδραση μετηΛατινική Αμερική.
Η ισπανική λογοτεχνία έχει πολύ πλούσια παράδοση. Τα πρώτα δείγματα γραπτής καστιλανικής γλώσσας είναι οιglosas, δηλαδή μικρά καστιλανικά σχόλια που γράφτηκαν σε λατινικά χειρόγράφα του 10ουκαιτου 11ου αιώνα. Το πρώτο όμως λογοτεχνικό έργο είναι τοΆσμα τουΕλΣιντ (El Cantar de Mio Cid), ένα από ταπιο γνωστά Ευρωπαϊκά μεσαιωνικά έπη. Το έργο εντοπίζεται στον 12ο αιώνα και έχει ως θέμα τη ζωή του καστιλιανού ιππότη, ΕλΣιντ.
Τα κλασσικότερα έργα της ισπανικής λογοτεχνίας ανήκουν στη «χρυσή εποχή» της Ισπανίας (περίπου 1492-1648):
ΟΜιγκέλ Θερβάντες (1547-1616), ο οποίος θεωρείται ως ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς όχι μόνο στην ισπανική γλώσσα, αλλά καιστην παγκόσμια λογοτεχνία, χάρη στοΔον Κιχώτης, τοπιο μεταφρασμένο βιβλίο σε ολόκληρο τον κόσμο.
Στη λεγόμενη «Ασημένια Εποχή των Ισπανικών Γραμμάτων» (από το μέσο του 19ου αιώνα έως καιτην αρχή τουΙσπανικού εμφυλίου πολέμου) αναδεικνύονται οι επόμενοι συγγραφείς:
ΟΜπενίτο Πέρεθ Γαλδός (1843-1920), ο οποίος θεωρείται από πολλούς ως ο σπουδαιότερος συγγραφέας τουΡεαλισμούστην Ισπανία.
Η γεννιά του 1914, μέλη της οποίας ήταν ο φιλόσοφος και δοκιμιογράφος Χοσέ Ορτέγα ι Γκασέτ (1883-1955) καιο ποιητής Χουάν Ραμόν Χιμένεθ, Νόμπελ λογοτεχνίας 1956 (1881-1958).
Ηκαταλανική λογοτεχνία περιγράφει το σύνολο των λογοτεχνικών κειμένων που έχουν γραφτεί στα Καταλανικά, ανεξαρτήτως περιοχής ή κράτους. Τα πρώτα λογοτεχνικά έργα εντοπίζονται στον 12ο αιώνα, ανκαιη μεγάλη ακμή και απεξάρτηση από τη συγγενική οξιτανική λογοτεχνία επετεύχθη μόνο μετονΧρυσό Αιώνα των Καταλανικών Γραμμάτωντον 15οαι. Μετά από ευρεία παρακμή, τα καταλανικά γράμματα επανήλθαν στη λεγόμενη Καταλανική Αναγέννηση (Renaixença) στα μέσα του 19ου αιώνα. Ο 20ός αιώνας είδε την ανάδειξη σημαντικών λογοτεχνών όπως οΖουζέπ Πλα, οΣαλβαδό ΕσπρίουκαιοΚιμ Μονζόκαιτη διεύρυνση, μετά τη δικτατορία του στατηγού Φράνκο, της λογοτεχνικής παραγωγής και ανάγνωσης.
Ηγαλικιανική λογοτεχνία άνθησε σε προφορικό κυρίως επίπεδο κατά τη διάρκεια του μεσαίωνα, ως κατεξοχήν γλώσσα των λυρικών ασμάτων των ιβηρικών παλατιών της Λεόν, της Καστίλης και της Πορτογαλίας. Μετά από αιώνες παραγκωνισμού της ως λογοτεχνικής γλώσσας, η γαλικιανική επανήλθε στις αρχές του 19ου αιώνα μετηΓαλικιανική αναγέννηση (rexurdimento) με κύρια εκφραστή τηΡοσαλία δε Κάστρο. Έκτοτε ανέδειξε σπουδαίους λογοτέχνες όπως ο ποιητής Καστελάο, ο πολυγραφότατος Άλβαρο Κουνκέιροκαιο πεζογράφος Μπιθέντε Ρίσκο στα μέσα του 20ού αιώνα.
Η Βασκική λογοτεχνία περιλαμβάνει όλους τους λογοτέχνες που έγραψαν στη βασκική γλώσσα, είτε στη σημερινή αυτόνομη κοινότητα της Χώρας των Βάσκων, είτε στηΝαβάρρα, είτε στη γαλλική Χώρα των Βάσκων. Ο σημαντικότερος βασκόφωνος λογοτέχνης υπήρξε ο Ατσουλάρ, βάσκος κληρικός από τη Ναβάρα που έκδωσε τοGeroστα μέσα του 17ου αιώνα. Γενικότερα οι εκδόσεις βασκόφωνων κειμένων περιορίστηκαν στην ποιμαντική καιτα δοκίμια περί της βασκικής ταυτότητας.[17] Σύγχρονοι λογοτέχνες όπως οΜπερνάρδο Ατσάγα ή οΓκαβριέλ Αρέστι έχουν δημιουργήσει ένα κοινό που διαβάζει σταθερά βασκική λογοτεχνία.
Η Ισπανία έχει πολύ μακριά παράδοση στηζωγραφική. Από τους Ισπανούς ζωγράφους του Χρυσού Αιώνα (Siglo de Oro), τονΒελάθκεθ, Ελ Γκρέκο ή τονΜουρίγιο, δια μέσου του πρωτοποριακού Γκόγια, γιανα φτάσουμε στον 20ο αιώνα και τους Πικάσο (1881-1973), Χουάν Γκρις (1887-1927), Μιρό (1893-1983) καιΝταλί (1904-1989).
Η ισπανική μουσική έχει μεγάλη ποικιλία κατά περιοχές, που σχετίζεται με τις διαφορές επιρροές από Βορρά και Νότο. Η παραδοσιακή μουσική της Ισπανίας στηρίζεται στην καθολική εκκλησιαστική παράδοση που είναι κοινή σε όλη τη δυτική Ευρώπη, μεπολυφωνικές χορωδίες, ευρεία χρήση τουεκκλησιαστικού οργάνουκαι κλασικούς θρησκευτικούς ψαλμούς (Περγκολέζι, Μπαχ κ.α.). Μέσα από αυτό όμως έχει βγειμια ιδιαίτερη ισπανική παράδοση, μετο γνωστό πάσο ντόμπλε (διπλό βήμα) και τις ραντσέρας.
Στη Νότια Ισπανία και ειδικά την Ανδαλουσία υπάρχει η πολύ δυνατή παράδοση τουφλαμένκο, μιας έντονης μουσικής με σαφείς τσιγγάνικες και βορειοαφρικάνικες επιρροές.
Η ισπανική μουσική έχει επηρεάσει αποφασιστικά και ολόκληρη τη λατινική Αμερική η οποία μετη σειρά της σήμερα επηρεάζει σημαντικά την ισπανική μουσική, από τις αβανέρας (habaneras) της Καταλονίας στις αρχές του αιώνα, μέχρι την κατοπινή ρούμπακαιτο σημερινό ρεγκετόν.
Η Ισπανία θεωρείται από τις περισσότερο γεωργικές χώρες της Ευρώπης. Το έδαφός της είναι πολύ γόνιμο αλλά μέχρι το 1960 ήταν ατελώς καλλιεργούμενο. Στους παλαιότερους χρόνους οι Ρωμαίοι θεωρούσαν την Ισπανία σιτοβολώνα της αυτοκρατορίας τους. Οιδε Άραβες κατάφεραν ένα πολύ μεγάλο μέρος του αγόνου εδάφους νατο καταστήσουν γόνιμο. Παρά ταύτα σήμερα ακόμη περισσότερο από το 1/3 του συνολικού καλλιεργήσιμου εδάφους παραμένει ακαλλιέργητο. Η απουσία της εντατικής καλλιέργειας οφείλεται κυρίως στην έλλειψη εργατικών χεριών και επαρκούς ύδατος. Όμως, στα τελευταία χρόνια έχουν εντατικοποιηθεί οι προσπάθειες προς αύξησή της. Τα κυριότερα προϊόντα της Ισπανίας είναι οσίτος, τολάδι (πρώτη σε παραγωγή στην Ευρώπη), τοκρασί, οιελιές, τοκριθάρι, οιπατάτες, φρούτακαιεσπεριδοειδή.
Από άποψης παραγωγής οίνου στην Ευρώπη έρχεται δεύτερη μετά τη Γαλλία. Η ποιότητα των ισπανικών κρασιών θεωρείται καλή, με μικρότερη φήμη όμως από τα γαλλικά κρασιά. Ονομαστά κρασιά με ονομασία προελεύσεως είναι από την περιοχή της Ριόχα (Rioja), Σομοντάνο, Πενεδές (Penedés), Ριβέρα δελ Ντουέρο (Ribera del Duero) καιταΚρασιά της Μάλαγας, όπως το Μοσκατέλ (παρόμοιο μετο ελληνικό μοσχάτο). Η Ισπανία παράγει επίσης άφθονα οινοπνευματώδη πολλά εκτων οποίων είναι ονομαστά και εκτός της χώρας, ιδίως εκείνα των περιοχών της Ταρραγόνας, της Βαρκελώνης και της Ανδαλουσίας (Χερέθ).
Ηκτηνοτροφίαστην Ισπανία θεωρείται αρκετά προοδευμένη ειδικά μετά την ένωση όλων των Ισπανών κτηνοτρόφων σε Συνομοσπονδία, η οποία και πέτυχε την εισαγωγή των καλύτερων ειδών γιατα εδάφη της χώρας που παρέχουν άφθονους βοσκοτόπους. Κατά τις στατιστικές του1960η Ισπανία διέθετε 20.100.000 πρόβατα, 5.800.000 χοίρους, 4.800.000 κατσίκες, 3.800.000 αγελάδες, 1.300.000 ημιόνους, 1.100.000 όνους, 700.000 ίππους και στις Καναρίους νήσους 4.300 καμήλες. Τα κτηνοτροφικά προϊόντα της Ισπανίας ως εκ τούτου είναι άφθονα, υπερκαλύπτουν την εσωτερική αγορά και μεγάλες ποσότητες διατηρημένων κρεάτων (όπως το γνωστό χαμόν), μαλλιά, δέρματα, τυροκομικά, συσκευασμένα γαλακτοκομικά εξάγονται.
Η Ισπανία μετα υφιστάμενα εκτεταμένα παράλια τόσο προς τον Ατλαντικό όσο και προς τη Μεσόγειο παρουσιάζει επίσης ανεπτυγμένη αλιεία με ένα μεγάλο αλιευτικό στόλο σκαφών ανοικτής, μέσης και παράλιας αλιείας. Σημαντικά κέντρα αλιευτικής δραστηριότητας είναι οι λιμένες Α Κορούνια, Φερρόλ, ΠάλοςκαιΚάδιθ προς τον Ατλαντικό, οιΣανταντέρ, ΧιχόνκαιΜπιλμπάοστον Βισκαϊκό καιοιΜάλαγα, Αλμερία, Καρθαγένηκαι περισσότερο όλων Βαρκελώνηστη Μεσόγειο.
Μεγάλο μέρος των ισπανικών αλιευμάτων εξάγονται στο εξωτερικό. Κυριότερα είδη των ισπανικών αλιευμάτων είναι από τη Μεσόγειο λαυράκια, σκουμπριά, συναγρίδες, γλώσσεςκαι διάφορα μαλάκια και όστρακα, από δετον Ατλαντικό βακαλάος, σαρδέλεςκαιτόνοι. Επίσης και από τους ισπανικούς ποταμούς, σολομοί.
Η ισπανική βιομηχανία έχει γνωρίσει ιδιαίτερη ανάπτυξη μετά την είσοδο στηνΕΕτο 1986. Ξεκίνησε από προϊόντα εντάσεως εργασίας αλλά σήμερα εξελίσσεται όλο και περισσότερα στη δημιουργία προϊόντων υψηλής αναγνωσιμότητας βασισμένα στο σύγχρονο βιομηχανικό σχέδιο, όπως τα προϊόντα της Inditex (ιδιοκτήτρια των αλυσίδων Ζάρα, Μάσιμο Ντούτι, Pull and Bear, Bershkaκ.α.), τα αυτοκίνητα της Σέατ (SEAT, ανήκει στηνVolkswagen), τα είδη υγιεινής Ρόκα (Roca).
Λόγω της αύξησης των μισθών όλο καιπιο συχνά η παραγωγή μεταφέρεται στο εξωτερικό (Αν. Ευρώπη, Κίνα) καιστην Ισπανία μένει η διοίκηση καιο σχεδιασμός προϊόντων.
Η Ισπανία είναι έντονα τουριστική χώρα, κυρίως στα παράλια της Μεσογείου και στις Κανάριες καιΒαλεαρίδες νήσους. Η χώρα είναι δεύτερη στον κόσμο σε αφίξεις (μετά τη Γαλλία) καισε εισόδημα (μετά τις ΗΠΑ) καιο τουρισμός προσφέρει περίπου 12% του ισπανικού ΑΕΠ. Κυριότερες χώρες αφίξεων είναι η Γαλλία, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο καιη Ιταλία. Οι τουρίστες έρχονται με αεροπλάνα καιμε πλοία, αλλά και οδικώς ή με τρένο.
Οεμπορικός στόλος της Ισπανίας το1928 αριθμούσε 1711 πλοία (άνω των 50 τόνων) συνολικού εκτοπίσματος 1.200.000 τόνων. Η ναυτική κίνηση των λιμένων της Ισπανίας (1928) παρουσίαζε 18.820 κατάπλους πλοίων συνολικού εκτοπίσματος 24 εκατομμυρίων τόνων, εκτων οποίων τα 9.079 ήταν υπό ισπανική σημαία. Το 1974 ο εμπορικός στόλος της Ισπανίας αριθμούσε 704 πλοία, άνω των 100 τόνων), συνολικής χωρητικότητας 4.519.966 κ.ο.χ. κατέχοντας την 14η θέση παγκοσμίως.
Το πολίτευμα της Ισπανίας είναι βασιλευομένη δημοκρατία, Αρχηγός Κράτους είναι ο εκάστοτε Ισπανός Μονάρχηςκαι αρχηγός της ΚυβέρνησηςοΠρωθυπουργός. Το σύστημα είναι πολυκομματικό, μετην κυβέρνηση να ασκεί εκτελεστική εξουσία καιτα δύο σώματα του Κοινοβουλίου να ασκούν την κεντρική νομοθετική εξουσία. Η δικαστική εξουσία είναι ανεξάρτητη. Η χώρα έχει Σύνταγμαπου τέθηκε σε ισχύ στις 29 Δεκεμβρίουτου1978. Η Κυβέρνηση καιο Πρωθυπουργός ασκούν την ουσιαστική εξουσία ανκαιοΒασιλιάς της Ισπανίας έχει έναν ιδιαίτερα αυξημένο πολιτικό ρόλο. Ο Βασιλιάς μπορεί να απολύσει τον Πρωθυπουργό καιτην Κυβέρνηση μόνο σε περίπτωση που παραβιάσουν κάποιο άρθρο του Συντάγματος.
Αρχηγός Κράτους είναι ο Βασιλιάς Φίλιππος ΣΤ΄, από τις 18 Ιουνίουτου2014. Πρωθυπουργός είναι οΠέδρο Σάντσεθ, που ανέλαβε πρωθυπουργός της χώρας την 1η Ιουνίου 2018.
Μετά τον θάνατο του στρατηγού Φράνκο καιτην επιστροφή στη δημοκρατία το 1975, η πρώτη προτεραιότητα στην εξωτερική πολιτική της Ισπανίας ήταν ναβγει από την απομόνωση που βρισκόταν τόσα χρόνια καινα διευρύνει τις διπλωματικές σχέσεις της, να ενταχθεί στηνΕυρωπαϊκή Κοινότητακαινα καταστήσει τις σχέσεις της μετη Δύση ασφαλείς.
Σαν μέλος τουNATO από το 1982, η Ισπανία έχει αναδειχθεί ένα σημαντικό μέλος των διεθνών δραστηριοτήτων ασφαλείας. Η είσοδός της στηνΕυρωπαϊκή Ένωση αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό κομμάτι της εξωτερικής της πολιτικής και σήμερα η Ισπανία έχει άριστες σχέσεις με όλα τα ευρωπαϊκά κράτη με στενή συνεργασία σε τομείς αστυνόμευσης, μετανάστευσης, αγροτικής πολιτικής και βέβαια νομισματικής πολιτικής (ιδρυτικό μέλος της ευρωζώνης). Ακόμη καισε πολλά διεθνή ζητήματα πέραν της Δυτικής Ευρώπης, η Ισπανία προτιμά να συντονίζει τις προσπάθειές της μαζί με αυτές των υπόλοιπων μελών της ΕΕ μέσα από τον Ευρωπαϊκό μηχανισμό πολιτικής συνεργασίας.
Το 1986, μόλις κατέστησαν ομαλές οι διπλωματικές σχέσεις της μετοΙσραήλκαιτηνΑλβανία, η Ισπανία ουσιαστικά ολοκλήρωσε τη διαδικασία της διεύρυνσης των διπλωματικών της σχέσεων. Η μοναδική χώρα μετην οποία δεν έχει σήμερα διπλωματικές σχέσεις είναι ηΒόρεια Κορέα.
↑E. Imna Fox, «Spain as Castile: Nationalism and national identity» στο Gies, David (επιμ.), The Cambridge Companion to Modern Spanish Culture. Cambridge University Press, 1999.σελ. 35
↑Βασίλης Γεωργ. Πετριτσόπουλος, Η αυτονομία των περιφερειών στο ισπανικό κράτος. Ιστορικά και κοινωνικο-πολιτικά δεδομένα της
συνταγματικής ρύθμισης. Ανέκδοτη διδακτορική διατριβή στο Γενικό Τμήμα Δικαίου του Πάντειου Πανεπιστήμιου, Αθήνα, 1998. σελ. 144.
1. Διηπειρωτικές χώρες με επικράτεια στην Ευρώπη καιστην Ασία. 2. Γεωγραφικά ανήκει στην Ασία, αλλά θεωρείται ευρωπαϊκό κράτος για ιστορικούς και πολιτισμικούς λόγους. 3. Κράτη που περιλαμβάνουν υπερπόντια εδάφη καισε άλλες ηπείρους μετην μητροπολιτική περιοχή να βρίσκεται στην Ευρώπη.
0,905[6] (27
.svg)
.jpg)
_01.jpg)
.svg)
