Japanse getallen
| Getalsystemen | ||
|---|---|---|
|
|
De Japanse getallen, de telwoorden die gebruikt worden in de Japanse taal, zijn volledig gebaseerd op de Chinese cijfers en volgen de Chinese traditie waarbij de getallen worden gegroepeerd per groottes 10.000. Er zijn twee manieren van uitspraak voor de getallen in het Japans. De eerste manier is gebaseerd op de Sino-Japanse (on'yomi) manier van lezen van de Chinese karakters en de tweede is gebaseerd op de Japanse yamato kotoba (inheemse kun'yomi-manier van lezen).
Meest gebruikte getallen in het Japans
[bewerken | brontekst bewerken]Er zijn twee manieren om getallen te schrijven in het Japans; dat zijn het gebruik van Arabische cijfers (1, 2, 3, ...) of de Chinese cijfers (
Sommige getallen hebben meerdere namen.
Getallen Karakter Normale uitspraak On-uitspraak Kun-uitspraak 0 零 / 〇 *zero rei / れい zero / ぜろ 1 一 ichi ichi / いち hito(tsu) / ひと・つ 2 二 ni ni, ji / に, じ futa(tsu) / ふた・つ 3 三 san san / さん mi(ttsu) / み・っつ 4 四 yon shi / し yon, yo(ttsu) / よん、よ・っつ 5 五 go go / ご itsu(tsu) / いつ・つ 6 六 roku roku / ろく mu(ttsu) / む・っつ 7 七 nana shichi / しち nana(tsu) / なな・つ 8 八 hachi hachi / はち ya(ttsu) / や・っつ 9 九 kyū kyū, ku / きゅう, く kokono(tsu) / ここの・つ 10 十 jū jū / じゅう tō / とお 20 二 十 ni-jū ni-jū / にじゅう hata(chi) / はた・ち 30 三 十 san-jū san-jū / さんじゅう miso / みそ 100 百 hyaku hyaku / ひゃく (momo / もも) 1.000 千 sen sen / せん (chi / ち) 10.000 万 man man / まん (yorozu / よろず) 100.000.000 億 oku oku / おく - 1.000.000.000.000 兆 chō chō / ちょう - 10.000.000.000.000.000 京 kei kei / けい -
- * De speciale manier van lezen van 〇, maru (wat "rond" of "cirkel" betekent) kan ook gevonden worden in teksten. Het wordt gebruikt om individuele cijfers in getallen uit te spreken. Een populair voorbeeld hiervan is de beroemde winkel "109" in Shibuya (Tokio), wat gelezen moet worden als een-nul-negen met als uitspraak ichi-maru-kyū. (Het kan ook gelezen worden als tien-negen met als uitspraak tō-kyū wat een woordspeling is op de naam van het Tokyu-warenhuis, die het gebouw waarin de winkel gevestigd is, bezit. Als getal wordt het altijd geschreven als 0 of als niets (
零 , rei).
Vanaf
De getallen 4 en 9 worden gezien als ongeluksgetallen in Japan: 4, dat uitgesproken wordt als shi, heeft dezelfde uitspraak als dood (
In modern Japans wordt voor alle getallen de on-uitspraak gebruikt met uitzondering van de getallen 4 en 7, die yon en nana heten. Alternatieve uitspraken worden gebruikt in de namen van maanden, dagen, gezegden en uitspraken. Bijvoorbeeld de decimale fractie 4,79 wordt altijd uitgesproken als yon-ten nana kyū, terwijl april, juli en september de namen shi-gatsu (4de maand), shichi-gatsu (7de maand) en ku-gatsu (9de maand) hebben.
Met de cijfers worden getallen gemaakt door de geprefereerde methode van uitspraak van het getal te combineren met de uitspraak van de getallen met de uitspraak van een karakter dat een meervoud is van 10:
- tientallen van 20 tot 90 zijn "(getal)-jū",
- honderdtallen van 200 tot 900 zijn "(getal)-hyaku",
- duizendtallen van 2.000 tot 9.000 zijn "(getal)-sen",
- tienduizendtallen van 20.000 tot 90.000 zijn "(getal)-man",
- enzovoort.
- Aanvullend, de tientallen van 30 tot 90 worden met de kun manier van uitspraak gevormd door "(getal)-so", waarbij het getal ook de kun uitspraak gebruikt: miso (30), yoso (40), iso (50), muso (60), nanaso (70), yaso (80), kokonoso (90). Variaties hierop zijn het gebruiken van i voor 50 en het achtervoegsel -ji voor 20 tot 90, maar deze variaties worden over het algemeen niet gebruikt in modern Japans.
Er zijn een aantal fonologische veranderingen bij grotere getallen die te maken hebben met intonatie of geminatie van zekere medeklinkers, wat typerend is voor Japans dankzij rendaku. Bijvoorbeeld: roku("zes") en hyaku("honderd") vormen samen roppyaku "zeshonderd".
Bij grote getallen worden elementen gecombineerd van grootste naar kleinste en zijn alle nullen impliciet.
Bij het berekenen van het getal kan de volgende regel gevolgd worden: Als een eenheid voor een tiental of hoger staat, dan is het keer. Als een tiental voor een eenheid staat dan is het optellen. Bijvoorbeeld: de cijfers "
In de tweede tabel hieronder zijn de elementen gekleurd om aan te geven wat de grootte is van elk element.
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
* Hyaku wordt byaku dankzij rendaku.
Machten van 10
[bewerken | brontekst bewerken]Grote getallen
[bewerken | brontekst bewerken]Naar aanleiding van de Chinese traditie worden grote getallen gegroepeerd per myriaden (elke 10.000) in plaats van het groeperen per 1000 zoals in het Westen gebruikelijk is.
| Orde | 104 | 108 | 1012 | 1016 | 1020 | 1024 | 1028 | 1032 | 1036 | 1040 | 1044 | 1048 | 1052 of 1056 | 1056 of 1064 | 1060 of 1072 | 1064 of 1080 | 1068 of 1088 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Karakter | 垓 | 𥝱, 秭 | 澗 | ||||||||||||||
| Uitspraak | man | oku | chō | kei | gai | jo, shi | jō | kō | kan | sei | sai | goku | gōgasha | asōgi | nayuta | fukashigi | muryōtaisū |
De variatie in de waarden komt door Jinkōki, de oudste wiskundetekst van Japan. De eerste editie werd gepubliceerd in 1627, en bevatte veel fouten. Veel van deze fouten werden verbeterd in de tweede editie uit 1631. In 1634 was er een derde editie die opnieuw een aantal waardes veranderde. De bovenstaande variaties zijn het gevolg van de verschillen tussen de tweede en de derde editie. In de bovenstaande tabel is de eerst genoemde waarde, de versie uit de derde editie, de meest gebruikelijke betekenis.
Voorbeelden: (scheidingen per groep van vier cijfers is ter verduidelijking van de voorbeelden)
- 1 0000 :
一 万 (ichi-man) - 983 6703 :
九 百 八 十 三 万 六 千 七 百 三 (kyū-hyaku hachi-jū san man, roku-sen nana-hyaku san) - 20 3652 1801 :
二 十 億 三 千 六 百 五 十 二 万 千 八 百 一 (ni-jū oku, san-zen rop-pyaku go-jū ni-man, sen hap-pyaku ichi)
Getallen die geschreven worden met Arabische cijfers, worden gescheiden met komma's per groep van drie cijfers volgens Westerse conventies. Indien Arabische cijfers en kanji gecombineerd worden, is het gebruikelijk alleen waarden kleiner dan 10.000 te schrijven met daarachter de macht in kanji. Bijvoorbeeld: 2,500
In het Japans is het gebruikelijk om, wanneer een nummer geschreven wordt in kanji, de nullen niet op te schrijven voor alle machten van tien. Dus 4002 is
Decimale fracties
[bewerken | brontekst bewerken]Het Japans heeft twee systemen om decimale fracties aan te geven. Ze worden beide nog maar weinig gebruikt behalve voor het noteren van het slaggemiddelde en veldgemiddelde van spelers bij honkbal, winstpercentage van sportteams, zekere idiomen zoals
Het eerste systeem is als volgt:
| Orde | 10−1 | 10−2 | 10−3 | 10−4 | 10−5 | 10−6 | 10−7 | 10−8 | 10−9 | 10−10 | 10−11 | 10−12 | 10−13 | 10−14 | 10−15 | 10−16 | 10−17 | 10−18 | 10−19 | 10−20 | 10−21 | 10−22 | 10−23 | 10−24 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Karakter | 繊 | 菴摩 |
||||||||||||||||||||||
| Uitspraak | bu | rin | mō | shi | kotsu | bi | sen | sha | jin | ai | byō | baku | moko | shunju | shuyu | shunsoku | danshi | setsuna | rittoku | gokū | seijō | araya | ammara | nehanjakujō |
Dit systeem maakt gebruik van de traditionele Japanse meeteenheden. Een aantal van deze namen die gebruikt worden, vertegenwoordigen een fractie van een shaku.
Het andere systeem voor het weergeven van fracties voor kortingen maakt gebruik van de bovenstaande waarden maar deelt deze door tien. Hierdoor wordt bu een honderdste, enzovoort. De eenheid voor "een tiende" wordt wari:
| Orde | 10−1 | 10−2 | 10−3 | 10−4 | 10−5 |
|---|---|---|---|---|---|
| Karakter | |||||
| Uitspraak | wari | bu | rin | mō | shi |
Dit wordt veel gebruikt bij prijzen. Als voorbeelden:
一 割 五 分 引 き (ichi-wari go-bu biki): 15% korting打率 三 割 八 分 九 厘 (daritsu san-wari hachi-bu kyū-rin): een slaggemiddelde van .389
Met uitzondering van wari en bu worden deze waarden maar zelden gebruikt in moderne tijden. Decimale fracties worden over het algemeen geschreven met Kanji (verticaal) of met Arabische cijfers (horizontaal) met een decimale punt ervoor. In geschreven vorm kunnen ze de gecombineerd worden met het traditionele systeem om nummers uit te drukken, (bijvoorbeeld: 42.195 kilometer:
Boeddhistische invloeden
[bewerken | brontekst bewerken]De boeddhistische invloeden komen uit het boeddhistische verleden en komen tot uiting in de ongebruikelijk lange namen van sommige waarden. Een voorbeeld hiervan is kōgasha (
Formele getallen
[bewerken | brontekst bewerken]Net als bij de Chinese cijfers bestaat er in Japan een aparte set kanji met de naam daiji (
| Getal | Normaal | Formeel | |
|---|---|---|---|
| In gebruik | Verouderd | ||
| 1 | |||
| 2 | |||
| 3 | |||
| 4 | 肆 | ||
| 5 | |||
| 6 | |||
| 7 | 柒, | ||
| 8 | 捌 | ||
| 9 | 玖 | ||
| 10 | |||
| 100 | 佰 | ||
| 1000 | 阡, 仟 | ||
| 10000 | |||
De huidige vier bankbiljetten van de Japanse yen: 1000-yen, 2000-yen, 5000-yen en 10000-yen, gebruiken de formele getallen
Oud-Japans
[bewerken | brontekst bewerken]Oud-Japans heeft enkele overeenkomsten met de latere periodes, maar had ook een aantal unieke getallen, die tegenwoordig niet meer gebruikt worden.
Opmerkingen:
- De transcriptie is gebaseerd op het foneem en is niet fonetisch.
- Zie Jōdai Tokushu Kanazukai voor meer informatie over de subscript getallen.
| Getal | Uitspraak | Voorbeeld | Opmerking |
|---|---|---|---|
| 1 | hi1to2 | hi1to2hi1 (1 dag), hi1to2to2se (1 jaar) | |
| 2 | huta | hutayo1 (2 nachten) | |
| 3 | mi1 | mi1so1 (30) | |
| 4 | yo2 | yo2so1 (40), yo2tari (4 mensen) | |
| 5 | itu | ituto2se (5 jaren) | |
| 6 | mu | mutuma (6 klauwen) | |
| 7 | nana | nanase (vele stroomversnellingen) | Vaak gebruikt om veel uit te drukken |
| 8 | ya | yakumo1 (vele wolken) | Vaak gebruikt om veel uit te drukken |
| 9 | ko2ko2no2 | ko2ko2no2hashira (9 nobelen / goden) | |
| 10 | to2 / to2wo | to2woka (10 dagen) | |
| 10 | so1 | mi1so1 (30), yo2so1 (40), muso1 (60), yaso (80) | Werd alleen gebruikt in samengestelde woorden. |
| 20 | hata | hatati (20), hatatari (20 mensen), hatato2se (20 jaren) | |
| 50 | i | ika (50 dagen) | |
| 100 | ho | iho (500), ihoto2se (500 jaren), ihoyo2 (500 nachten), yaho (800), mi1ho (300), muho (600), ko2ko2no2ho (900) | Gebruikt om een veelvoud van honderd uit te drukken. Vaak gebruikt om veel uit te drukken |
| 100 | mo1mo1 | mo1mo1ka (vele dagen) | Gebruikt om honderd uit te drukken. Vaak gebruikt om veel uit te drukken |
| 1000 | ti | tito2se (1000 jaren, vele jaren) | Vaak gebruikt om veel uit te drukken |
Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]- (ja)
大数 の名前 について (Namen van de grote getallen) - (en) Het Oud Japanse nummersysteem
- (en) Converteer kanji nummers naar Arabische nummers
Referenties
[bewerken | brontekst bewerken]- ↑
大正 十 一 年 大蔵省 令 第 四 十 三 号 (会計 法規 ニ基 ク出納 計算 ノ数字 及記載 事項 ノ訂正 ニ関 スル件 )第 一 条 :会計 法規 ニ基 ク出納 計算 ニ関 スル諸 書類 帳簿 ニ記載 スル金額 其ノ他 ノ数量 ニシテ「一 」、「二 」、「三 」、「十 」、「廿 」、「卅」ノ数字 ハ「壱 」、「弐 」、「参 」、「拾 」、「弐 拾 」、「参 拾 」ノ字体 ヲ用 ユヘシ但 横 書 ヲ為 ストキハ「アラビア」数字 ヲ用 ユルコトヲ得 戸籍 法 施行 規則 第 三 十 一 条 2:年月日 を記載 するには、壱 、弐 、参 、拾 の文字 を用 いなければならない。小切手 振出 等 事務 取扱 規程 附則 (昭和 四 〇年 四 月 一 日 大蔵省 令 第 二 〇号 ) 2:小切手 の券面 金額 は、当分 の間 、所定 の金額 記載 欄 に、漢 数字 により表示 することができる。この場合 においては、「一 」、「二 」、「三 」及 び「十 」の字体 は、それぞれ「壱 」、「弐 」、「参 」及 び「拾 」の漢字 を用 い、かつ、所定 の金額 記載 欄 の上方 余白 に当該 金額 記載 欄 に記載 の金額 と同額 をアラビア数字 で副 記 しなければならない。商業 登記 規則 第 四 十 八 条 2:金銭 その他 の物 の数量 、年月日 及 び番号 を記載 するには、「壱 、弐 、参 、拾 」の文字 を用 いなければならない。ただし、横書 きをするときは、アラビヤ数字 を用 いることができる。
· 
· 
.png)