|
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 22/12/2013. |
Τα βότανα είναι αυτοφυή φυτά, που αναπτύσσονται σε διάφορες άγονες ή και σε καλλιεργημένες περιοχές και τα οποία κατά διάφορα χρονικά διαστήματα οι γεωργοί και οι συλλέκτες βοτάνων τα μαζεύουν ή -όπως συνήθως λένε- τα «βοτανίζουν».
Στην αρχαιότητα, βότανα αποκαλούσαν όλα τα φαρμακευτικά φυτά που κατά τη μάσηση παρουσίαζαν πικράδα, γλυκάδα ή και αρωματική γεύση. Τις ιδιότητες αυτές οι πρώτοι άνθρωποι τις απέδιδαν σε μαγικές ικανότητες που είχαν τη δύναμη, όταν εισέλθουν στον οργανισμό ενός πάσχοντος, να τον ανακουφίσουν η και να τον θεραπεύσουν από οποιαδήποτε αρρώστια.
Σε μερικές περιπτώσεις ο λαός μεταχειρίζεται για τα βότανα ειδικές λέξεις ή φράσεις, όπως «δεν βρίσκω βοτάνι για να γιάνω τις πληγές μου», που δείχνει τη σπουδαιότητα που τους αποδιδόταν.
Αλλού πάλι συναντάμε την ονομασία των βοτάνων με τις σύνθετες λέξεις: θερμοβότανο, που χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις που ο ασθενής έχει πυρετό, μυρμηγκοβότανο, που χρησιμοποιείται για τις διάφορες δερματικές εκβλαστήσεις, σερνικοβότανο, που το λαμβάνουν οι εγκυμονούσες γυναίκες που επιθυμούν να κάνουν αγόρι, χελωνοβότανο, που το χρησιμοποιούν στη χοιράδωση (φυματίωση των λεμφαδένων) και άλλες.
Βότανο επίσης θεωρεί ο λαός κάθε φυτό στο οποίο από πρόληψη αποδίδονται μαγικές δυνάμεις, όπως λ.χ. το Βοτάνι της Αγάπης, το Βοτάνι για το μάτι. Στα αρχεία των διαφόρων φαρμακευτικών εγκυκλοπαιδειών πολλοί συλλέκτες βοτάνων προσπάθησαν να περιβάλουν τη συλλογή των βοτάνων με μυστήρια, καθώς και με μέσα και συνήθειες γεμάτες από μία αποπνικτική μαγεία, γι’ αυτό και απομάκρυναν με πειστικότητα κάθε ακατατόπιστο από την πραγματικότητα και του ενέπνεαν μαζί με την έγνοια και τον φόβο. Λ.χ. διέδιδαν πως για να έχουν δύναμη τα βότανα, πρέπει να συλλέγονται τη νύχτα και μάλιστα τα μεσάνυχτα, τις σκοτεινές βραδιές, με άδειο η γεμάτο φεγγάρι, κάνοντας έτσι τους αφελείς να πιστεύουν πως η συγκομιδή τους πρέπει να γίνει στα σταυροδρόμια η σε πυκνές δασώδεις περιοχές, γιατί τότε θα ήταν δραστικά.
Άλλες φορές πάλι οι βοτανοσυλλέκτες προσπαθούσαν να διασπείρουν στον κόσμο τον φόβο, λέγοντας πως εκείνος που θα τολμούσε, χωρίς να γνωρίζει ορισμένα μυστικά, να μαζέψει θεραπευτικά βότανα, θα τιμωρούταν από τις κακές δυνάμεις με θάνατο.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τρόπος που έβγαζαν τον Μανδραγόρα.
Για να βγάλουν τη ρίζα του οι συλλέκτες πήγαιναν νύχτα με φεγγάρι και αφού έβρισκαν το μέρος όπου ήταν το φυτό, έδεναν στην ουρά ενός σκύλου τη ρίζα του, αφού προηγουμένως είχαν παραμερίσει τα γύρω χώματα και εν συνεχεία χτυπούσαν τον σκύλο, ο οποίος φεύγοντας τραβούσε, φυσικά, και τη δεμένη ρίζα του μανδραγόρα. Ο μανδραγόρας, φυτό με ανθρωπόμορφη ρίζα και θρυλικές ιδιότητες που φτάνουν μέχρι τη σφαίρα του μύθου, εικάζεται ότι προκαλούσε κατάσταση ύπνου παρόμοια με κώμα, εξ ου και η αρχαία ελληνική φράση «υπό μανδραγόρα καθεύδειν». (Η Ελληνική Εταιρεία Αναισθησιολόγων εξακολουθεί να έχει σαν έμβλημά της τον μανδραγόρα.)
Τα φυτά αποτέλεσαν, μαζί με άλλες οργανικές και ανόργανες ουσίες, τη βάση της θεραπευτικής, η οποία, στηριζόμενη στη μακρόχρονη εμπειρία, δρούσε με αντικειμενική επίδραση στη νόσο, χωρίς να αποκλείεται και η αυθυποβολή της προσωπικότητας του θεραπευτή, κάτι που συμβαίνει ακόμα και στις μέρες μας. Πασίγνωστα ήταν τα μεγάλα μαντεία – θεραπευτήρια της αρχαιότητας στον Ελλαδικό χώρο, με προεξάρχοντα τα Ασκληπιεία. Αναφορές σε φυτό με θεραπευτική χρήση δίδονται αρχικά από τη Rigveda (4500-1600 π.Χ.) όπου ο «θεραπευτής» Characa αναφέρει 50 ομάδες φυτών, και ο Sushraia 750 φυτά σε 37 ομάδες. Στην Κίνα, το 2953 π.Χ., ο Fu ilsi θεωρείται πρωτοπόρος.
Ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης ο Κώος (460 - 377 π.Χ.) στα συγγράμματα του, που αποδίδονται στην εμπειρία του, αναφέρει 400 δείγματα φαρμακευτικών ουσιών από φυτά. Ο Αριστοτέλης ο Σταγειρίτης (384 - 322 π.Χ.) αναφέρει 500 περίπου φάρμακα στο σύγγραμμα του «Ιστορία των Φυτών». Μετά είναι ο Θεόφραστος (372 - 287 π.Χ.). Στο βιβλίο του «Περί Φυτών Ιστορίαι», που σώζεται, θεμελιώνονται οι βάσεις της βοτανικής. Μάζευε από παντού πληροφορίες και στα 450 φυτά που περιγράφει, αναφέρει και τις φαρμακευτικές τους εφαρμογές [1]. Ο Διοσκουρίδης (Κιλικία 1ος μ.Χ. αι.) θεωρείται ο «θεμελιωτής της φαρμακολογίας». Οι γνώσεις του για τη θεραπευτική δράση των φυτών δεν ξεπεράστηκαν για αιώνες. Ο άλλος μεγάλος γιατρός της αρχαιότητας, ο Γαληνός (129 - 199 μ.Χ.), παρασκεύασε τα φυσικά θεραπευτικά σχήματα, που ονομάστηκαν «Γαληνικά σκευάσματα», τα οποία ίσχυαν έως τον 18ο αιώνα. Συνέγραψε 300 περίπου βιβλία, σε ένα από τα οποία αναφέρεται στα φυτά με αλφαβητική σειρά.
Η κινεζική φαρμακοποιία Pen Tsao περιλαμβάνει χιλιάδες συνταγές με βότανα. Ο Shen Nong Ben Cao Jin (250 μ.Χ.) έχει γράψει 40 τόμους Κινεζικής Ιατρικής. Ο Li Shizen έγραψε τη φαρμακοποιία Ben Ca Cang Mu, στα 1596, με 1894 συνταγές. Η Αραβική Ιατρική, συνέχεια της Αρχαίας Ελληνικής, έχει τον Ali Ibu Rabban al Tabri (782-855 μ.Χ.) που έγραψε το Firdous al Hikman σε 7 μέρη με φάρμακα και τοξικές ουσίες. Ο χειρουργός Ibne Zakarya (835-932 μ.Χ.) έγραψε 250 βιβλία. Στον Kitab al Hawi, περιλαμβάνονται αρκετά φυτά και η χρήση τους από την Ελληνική-Αραβική ιατρική. Τέλος έχουμε τον Abu Ali-Hussain Ibn Slna, τον πασίγνωστο Αβικέννα, της Ελληνο-Αραβικής ιατρικής σχολής. Το βιβλίο του "Κανών" περιέχει 1000 περίπου φυτά, ενώ έχει γράψει και άλλα βιβλία σχετικά με φαρμακευτικά φυτά.
- ↑ Θεοφραστος, Απάντα 11, Κάκτος 1998
