ΤοΖαλάου (ΓερμανικάZillenmarkt ή Waltenberg, ΟυγγρικάZilah, ΤουρκικάZileείναι πόλη της βορειοδυτικής Ρουμανίαςκαι πρωτεύουσα της επαρχίας Σαλάζ, στην ιστορική-γεωγραφική περιοχή της Κρισάνα, που θεωρείται τμήμα της ευρύτερης Τρανσυλβανίας. Βρίσκεται χτισμένο στην κοιλάδα του ομώνυμου ποταμού ανάμεσα στους πρόποδες των δυτικών και ανατολικών Καρπαθίωνκαι μέσο υψόμετρο 300 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το κλίμα της πόλης είναι Ηπειρωτικόμε ψυχρούς χειμώνες και θερμά καλοκαίρια. Η μέση θερμοκρασία του Ιανουαρίου είναι -2,5°Cκαιη αντίστοιχη του Ιουλίου 19,3°C
Η έκταση του δήμου είναι 90 τ.χλμ.και σύμφωνα μετην απογραφή του2011 είχε 53.308 [1] κατοίκους. Μέχρι καιτη δεκαετία του '50 οιΟύγγροι αποτελούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού αλλά την επόμενη δεκαετία, που ξεκίνησε η βιομηχανική ανάπτυξη της πόλης, η εθνοτική σύσταση του πληθυσμού άλλαξε υπέρ των Ρουμάνων. Το2011Ούγγροι δήλωσαν μόνο το 16,4% καιΡουμάνοιτο 81,6%.
Η πόλη έχει μακριά παράδοση στην ιατρική περίθαλψη μετο πρώτο νοσοκομείο να δραστηριοποιείται από το1893, ενώ ακόμη και σήμερα λειτουργούν τρία νοσοκομεία [2].
Το Ζαλάου βρίσκεται στην περιοχή που κατοικείτο από τους «Ελεύθερους Δάκες», 8 χλμ μακριά από το ιστορικό σημείο του Πορόλισουμ, ενός καλά διατηρημένου ρωμαϊκού Castrum (οχυρωμένο στρατόπεδο) με ένα επιβλητικό φρούριο, αμφιθέατρο, ναούς, σπίτια και τελωνείο στο αρχαία ρωμαϊκή επαρχία της Δακίας. Το Ζαλάου ήταν το σημείο διέλευσης μεταξύ της Κεντρικής Ευρώπηςκαι της Τρανσυλβανίας, κατά μήκος του λεγόμενου «Δρόμου του Αλατιού».
Πόρτα Πραιτώρια, η πύλη του αρχαίου Ρωμαϊκού Castrum στο Πορόλισουμ
Αρχαιολογικά ευρήματα αποκάλυψαν στοιχεία ανθρώπινης παρουσίας σε αυτή την περιοχή από τηΝεολιθική περίοδο, περίπου πριν 6.500 χρόνια. Δακικά νομίσματα που βρέθηκαν σε αρχαιολογικές περιφέρειες της κεντρικής περιοχής της πόλης καιστη Βαλέα Μάτσιι, δυτικά της πόλης, καθώς και σημαντικά αντικείμενα που ανήκουν στο ρωμαϊκό πολιτισμό, αποτελούν μαρτυρία της συνεχούς παρουσίας των Ελεύθερων Δακών στην περιοχή αυτή και της ανάπτυξης οικονομικών σχέσεων μετη ρωμαϊκή αρχαία πόλη Πορόλισουμ.
Μετά την κατάκτηση της Δακίας από τονΤραϊανό (106 μ,Χ,), τα σύνορα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας βρίσκονταν στην κορυφή των Ορέων Μέσες, μόλις 5 χιλιόμετρα από την πόλη. Ακριβώς βόρεια από τα σύνορα, στην περιοχή της σημερινής πόλης Zαλάου, ήταν οι ελεύθερες Δάκες φυλές, και προς τα ανατολικά, νότιοανατολικά (των Ορέων Μέσες) ήταν οι ρωμαϊκές συνοριακές οχυρώσεις, πύργοι, τείχη, τάφροι και αμυντικές πλευρές.
Ρωμαϊκά ερείπια στο Επαρχιακό Μουσείο του ΖαλάουΗ Στίνα ανήκει στο ΖαλάουMάγκουρα Στίνιι (716 m) στη ΣτίναΤην 1 Aυγούστου 1473, ο Ματθίας Κορβίνος επικύρωσε το Ζαλάου ως πόλη, "Oppidum Zilah"Ξύλινη εκκλησία της Στίνα (συνοικία του Ζαλάου) του 1778, που μετατράπηκε στο Μοναστήρι Μπικτο 1997Ζαλάου, πίνακας του 190υ αιώναΕθνική Σχολή ΣιλβάνιαΗ κεντρική πλατεία του ΖαλάουΚαθεδρικός της Κοίμησης της Θετόκου του 1934, της Ανατολικής Καθολικής (Ουνιτικής) κοινότηταςΚαθοιλκή Εκκλησία και Κέντρο της ΠόληςΜνημείο Βεσελένι του 1902, έργο του Γιάνος ΦάντρουζΟΈντρε Όντυπου φοίτησε σε σχολείο στο ΖαλάουΜεταρρυθμιστική Εκκλησία στο Ζαλάου του 1904–07Η κεντρική πλατεία του Ζαλάου
Η πρώτη γραπτή αναφορά γιατο Ζαλάου έγινε στο «Gesta Hungarorum», που ονομάζεται επίσης το «Χρονικό του Ανώνυμου» (πιθανότατα συμβολαιογράφου του Βασιλιά Μπέλα Γ΄ της Ουγγαρίας), που δημοσιεύτηκε γύρω στο έτος 1200. Σύμφωνα μετην πηγή αυτή, οικισμός Ζαλάου έπρεπε να υπήρχε ήδη περίπου από το 900. Αργότερα, το Ζαλάου αναφέρεται ως Villa Zilocτο 1220, Zylacτο 1246, Zylahτο 1282, Zylohκαιoppidum Zylahτο 1318, Zilaτο 1601, Zilahuτο 1808, Sziláj / Szilágyiτο 1839, Szilajuτο 1850 καιZalău / Sziláju / Walthenbergτο 1854. Μετά τη μεγάλη εισβολή τωνΜογγόλων, που κατέστρεψε την πόλη το 1241, το Ζαλάου περιήλθε το 1246 υπό τη διοίκηση της Καθολικής Επισκοπής της Οράντεα. Η κηδεμονία διατηρήθηκε μέχρι το 1542, όταν έγινε μέρος του Πριγκιπάτου της Τρανσυλβανίας.
Την 1 Αυγούστου 1473 οΜατθίας Κορβίνος, βασιλιάς της Ουγγαρίαςκαι της Βοημίας, αναγνώρισε το Ζαλάου ως πόλη-αγορά για πρώτη φορά (που ονομαζόταν «oppidum Zilah» - φρούριο Ζίλαχ), προνόμιο που απελευθέρωσε την πόλη από την επαρχιακή διοίκηση, χορήγησε στους πολίτες της το δικαίωμα του ελεύθερου εμπόριου και της έδωσε μεγαλύτερο βαθμό οικονομικής αυτονομίας.
Στα τέλη του 16ου αιώνα η πόλη είχε ανεξάρτητη διοικητική ηγεσία, που αποτελείτο από 33 εκλεγμένους γερουσιαστές (ένας εκτων οποίων ήταν ο δήμαρχος), ένα συμβολαιογράφο, ένα γραμματέα και ένα θησαυροφύλακα.
Άλλα σημαντικά γεγονότα στην εξέλιξη της πόλης συνέβησαν το 1571 επί του Πρίγκιπα Iστβαν Μπάτορι καιτο 1600 επί τουΜιχαήλ του Γενναίου. Aφότου η Τρανσυλβανία προσαρτήθηκε στηνΑυτοκρατορία των Αψβούργων, η πόλη γνώρισε οικονομική παρακμή λόγω της εισροής προϊόντων από τηΔυτική Ευρώπη.
Μετά τη νίκη του Μιχαήλ του Γενναίου στη μάχη του Γκουρουσλάου στις 3 Αυγούστου 1601, παραχωρήθηκαν στο Ζαλάου δικοί του διοικητικοί, νομοθετικοί, φορολογικοί και στρατιωτικοί κανόνες, που παρείχαν ελευθερίες πραγματικής αυτονομίας στους πολίτες. Ένα χρονικό του 17ου αιώνα αναφέρει για πρώτη φορά τα κύρια τεχνικά επαγγέλματα των κατοίκων της πόλης: κατασκευαστές ζωνών, αγγειοπλάστες, τροχοποιοί, υποδηματοποιοί, κρεοπώλες, ράφτες, σιδεράδες, ξυλουργοί, καπελάδες και οπλοποιοί|.
Η πόλη βρισκόταν υπό την εξουσία του Πριγκιπάτου της Τρανσυλβανίας μεταξύ 1526-1660 και τωνΟθωμανών μεταξύ 1660-1692, ανήκοντας στο Εγιαλέτι τουΒαράτ.
Στις 9 Νοεμβρίου 1714 οΚάρολος ΙΒ΄ της Σουηδίας αναπαύθηκε γιαμια νύχτα σε ένα κτίριο στην οδό Király (που σήμερα φέρει το όνομά του Corneliu Coposu) μετο γνώριμό του György Zoványi όπως αναφέρεται ακόμα σεμια επιγραφή στο σπίτι.
Μέχρι τη διοικητική μεταρρύθμιση του 1876, η πόλη ήταν για αιώνες η έδρα της Επαρχίας Σίλαγκι.
Πριν από τηΣυνθήκη του Τριανόν, το Ζαλάου ήταν ένα από τα σημαντικότερα αστικά κέντρα της περιοχής. Είχε ένα Μεταρρυθμιστικό Κολέγιο(Wesselényi), ένα δημόσιο δημοτικό σχολείο αρρένων και ένα εθνικό δημόσιο σχολείο θηλέων. Είχε το μεγαλύτερο νοσοκομείο στην περιοχή και ένα γραφείο φορολογικών εσόδων.
Το 1850 ο πληθυσμός του ήταν 4.294 και το 1910-8.062 (7.477 Ούγγροι, 19 Γερμανοί, 529 Ρουμάνοι και 23 που ανήκαν σε άλλες εθνοτικές ομάδες). Ως προς τη θρησκεία υπήρχαν 1.333 Ρωμαιοκαθολικοί, 873 Ανατολικοί Καθολικοί (Ουνίτες), 5.363 μέλη της Μεταρρυθμισμένης Εκκλησίαςκαι 415 Εβραίοι. Η πόλη είχε 1.427 νοικοκυριά καιοι περισσότεροι από τους κατοίκους της εργάζονταν στη βιομηχανία. Η Μεταρρυθμιστική Εκκλησία χτίστηκε το 1246 (αρχικά ως Καθολική). Είναι ένα από τα παλαιότερα κτίρια της πόλης και ένα από τα μεγαλύτερα στηνΑνατολική Ευρώπη.
Το 1876 το Ζαλάου έγινε η έδρα της Επαρχίας Σίλαγκι. Μετά την ένωση της Τρανσυλβανίας μετη Ρουμανία (1918) ανήκε στη Ρουμανία - με εξαίρεση μεταξύ 1940-1944, όταν η Βόρεια Τρανσυλβανία ήταν υπό την ουγγρική διοίκηση μετά τη Δεύτερη Σύμβαση της Βιέννης. Όταν μπήκαν στο Ζαλάου στις 8 Σεπτεμβρίου, 1940 τα Ουγγρικά στρατεύματα σκότωσαν 11 άτομα ακριβώς έξω από την πόλη, στο Τσιούμαρνα. Την επόμενη μέρα έγινε η σφαγή του Τρέζνεα (93 Ρουμάνων και Εβραίων) στο γειτονικό ομώνυμο χωριό.
Μεταξύ 1892-1896 ένας από τους διασημότερους Ούγγρους ποιητές, οΈντρε Όντυ, παρακολούθησε τοΠροτεσταντικό σχολείο στο Zαλάου (από το 1957 υπάρχει ένα άγαλμά του μπροστά στο σχολείο). Ο ποιητής δημοσίευσε επίσης το πρώτο ποίημά τουστην τοπική εφημερίδα «Szilágy» στις 22 Μαρτίου 1896. Μια αναμνηστική πλάκα στην πρόσοψη του κτιρίου, όπου έζησε, θυμίζει τα χρόνια πουο Έντρε Όντυ πέρασε εδώ.
Στο τέλος του 19ου αιώνα ο Λάγιος Σικζάι δώρισε την ιδιωτική συλλογή στο δήμο και ιδρύθηκε στο Ζαλάου το πρώτο μουσείο. Μια έκθεση οργανώθηκε επίσης το 1926 αλλά το Επαρχιακό Μουσείο του Ζαλάου εγκαινιάστηκε επίσημα το 1951. Στις 9 Ιουλίου 1981 εγκαινιάστηκε ένα νέο τμήμα του Μουσείου, που ονομάστηκε Πινακοθήκη «Ιοαν Σίμα».
Η «Κεντρική Βιβλιοθήκη», με 7.000 Ρουμανικά και Ουγγρικά βιβλία, εγκαινιάστηκε στις 23 Αυγούστου 1950. Το 1952 έγινε «Περιφερειακή Βιβλιοθήκη», συντονίζοντας όλες τις βιβλιοθήκες της Περιφέρειας του Ζαλάου. Το 1957 πήρε το όνομα του Ιονίτσα Σκιπιόνε Μπαντέσκου και έγινε το «Επαρχιακή Βιβλιοθήκη» μετη διοικητική μεταρρύθμιση του Φεβρουαρίου του 1968.
Μετά τη δεκαετία του 1960 η πόλη έγινε για πρώτη φορά περιφερειακό βιομηχανικό κέντρο. Κατά τη διάρκεια του κομμουνιστικού καθεστώτος εργοστάσια όπως τα Armatura Zalău, Silcotub Zalău και Anvelope Silvania (που πρόσφατα αγοράστηκε από τηMichelin) προσέλαβαν χιλιάδες εργαζομένων, γεγονός που προκάλεσε επίσης μια αύξηση του πληθυσμού. Το ρουμανικό κομμουνιστικό καθεστώς μετέφερε χιλιάδες Ρουμάνους από το Νότο και τους εγκατέστησε στην περιοχή σεμια προσπάθεια να ξεριζώσουν καινα καταστήσουν μειοψηφία την πλειοψηφία του Ουγγρικού πληθυσμού - αυτό ήταν στην πραγματικότητα μια μορφή εθνικής εκκαθάρισης και είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα: η αναλογία Ουγγρικού και Ρουμανικού πληθυσμού στις μέρες μας άλλαξε εντελώς από ό, τι ήταν στο παρελθόν, με τους Ρουμάνους να είναι τώρα η πλειοψηφία καιοι Ούγγροι μειονότητα. Ωστόσο στη γύρω περιοχή αυτός ο τεχνητός εκρουμανισμός έχει αποτύχει. Πολλές από τις γύρω κοινότητες (για παράδειγμα το Βίρσολτ) εξακολουθούν να κατοικούνται στην πλειοψηφία από Ούγγρους. Από την άλλη πλευρά τα κοντινά χωριά, όπως το Μαρίν έχουν Ρουμανικό πληθυσμό 100%, ουσιαστικά αμετάβλητο για περισσότερο από έναν αιώνα. Το ίδιο συμβαίνει για μεγάλα τμήματα της Τρανσυλβανίας καιγια τους παλιούς γερμανικούς πληθυσμούς επίσης απωθήθηκαν αποτελεσματικά έξω από τη χώρα από τους κομμουνιστές τις τελευταίες δεκαετίες.
Τη δεκαετία του 1970, μετην αύξηση του πληθυσμού της εργατικής τάξης, οικιστικά συγκροτήματα πολυώροφων πολυκατοικιών χτίστηκαν τόσο στο κέντρο όσο καιστα προάστια της πόλης. Λόγω της ανεπαρκούς ανάπτυξης των υποδομών μια τέτοια πολυκατοικία εξερράγη το 2007. Πολλά όμορφα παραδοσιακά κτίρια καταστράφηκαν καιη πόλη έχασε όχι μόνο μερικούς από τους αρχιτεκτονικούς θησαυρούς της αλλά καιτην πολιτιστική της ταυτότητα. Αυτό δυστυχώς ήταν και πάλι ο κανόνας στο μεγαλύτερο μέρος της Τρανσυλβανίας και αποτελεί μέρος της πολύ κοινής ιστορίας ερήμωσης και καταστροφής της περιοχής, που ασκήθηκε από τον κομμουνισμό.
Σήμερα από το Ζαλάου διέρχεται η Ευρωπαϊκή Οδός Ε81 και η Εθνική Οδός DN 1F. Ένας νέος αυτοκινητόδρομος (Ο Αυτοκινητόδρομος της Τρανσυλβανίας) κατασκευάζεται γιανα συνδέσει το Ζαλάου μετη Δυτική Ευρώπη. Η πόλη έχει δύο εθνικά διαπιστευμένα πανεπιστημιακά κολέγια, μια δημόσια βιβλιοθήκη, ένα μουσείο, μια πινακοθήκη, πάνω από τέσσερα ξενοδοχεία, ένα μοτέλ και δύο φοιτητικές εστίες.
Το Ζαλάου βρίσκεται στην ομώνυμη κοιλάδα, στη συμβολή των βουνών Απουσένι καιτωνΑνατολικών Καρπαθίων, στην Επαρχία Σάλαϊ, στους 47 ° 12'Β 23 ° 3'Α. Το Ζαλάου βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα της Επαρχίας, στην καμπή του ομώνυμου ποταμού, όπου συναντιούνταιη το ομώνυμο βύθισμα καιη Κορυφή Μέσες..
Συνορεύει μετο Μαραμούρες καιτην Επαρχία τουΣάτου Μάρε, στο βορειοδυτικό τμήμα της ιστορικής περιοχής της Τρανσυλβανίας, πουστο παρελθόν ήταν κυρίως ανεξάρτητο μικρό κράτος, αλλά από το 1918 ανήκει στη Ρουμανία. Βρίσκεται κατά μήκος της όχθης του μικρού ποταμού Zαλάου, ανάμεσα σε τρεις στενές κοιλάδες στις Όρη Μέσες. Είναιέδρα μεγαλύτερη πόλη της επαρχίας Σάλαϊ.
Η πόλη καταλαμβάνει συνολική επιφάνεια 90,09 km2. Αυτή περιλαμβάνει και ένα χωριό, το Στίνα (Felsőnyárló), που βρίσκεται νοτιοανατολικά του Μέσες, στην υδρογραφική λεκάνη του Aγκριζ. Η Μίγκουρα Στάνιι έχει ύψος 716 m.
Τα σημαντικότερα από τα 24 μνημεία και κτίρια του Ζαλάου είναι:το «Transilvania» (θέατρο του 1895), το δημαρχείο (δικαστήριο και έδρα της νομαρχίας το 1889), η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία (1878), η Μεταρρυθμιστική εκκλησία (1904-1907), η Ανατολική Καθολική (Ουνιτική) εκκλησία «Adormirea Maicii Domnului» (1930-1934), η Ορθόδοξη πρυτανεία (χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα), το Ιστορικό Μουσείο (που χτίστηκε περίπου το 1900 - λέσχη της αδελφότητας των τεχνιτών), το δημοτικό σχολείο «Simion Bărnuţiu» (σχολείο θηλέων το 1895) καιτο Εθνικό Κολλέγιο Silvania (Μεταρρυθμιστικό Κολλέγιο το 1860), όλα πολύτιμα πολεοδομικά στοιχεία της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής. Το διάσημο σύνολο γλυπτικής Μνημείο Βεσελένι του ομώνυμου ηρωικού Ούγγρου ευγενή (1902) από τον Γιάνος Φέντρουζ, καιη προτομή του Σιμιόν Μπαρνούτσιου από το Ρομούλ Λάντεα είναι επίσης άξια επίσκεψης.
Το Ζαλάου φιλοξενεί ζωηρές εκδηλώσεις κάθε χρόνο, συμπεριλαμβανομένου ενός καλοκαιρινού φεστιβάλ γνωστού ως «Μέρες Ζαλάου». Το Επαρχιακό Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης παρουσιάζει έργα τέχνης από τη νεολιθική εποχή μέχρι τη σύγχρονη εποχή, με επίκεντρο τη Ρωμαϊκή περίοδο και έργα σύγχρονης τέχνης.
Πολυμέσα σχετικά 
.JPG)
Ίμολα, Ιταλία, 2005
Σάντγουελ, Ηνωμένο Βασίλειο, 2006
Καμιάνετς-Ποντίλσκι, Ουκρανία, 2003
Σέντεντρε, Ουγγαρία, 1990
