Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν.Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί καινα αφαιρεθεί. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 23/06/2012.
ΟΒολταίροςκαιοι Εγκυκλοπαιδιστές ήταν αυτοί που διαμόρφωσαν τις αντιλήψεις και ενέπνευσαν τις μεταρρυθμιστικές τάσεις του Ιωσήφ. Υπόδειγμά του υπήρξε επίσης ο Φρειδερίκος Β΄ της Πρωσίας μολονότι κατά διαστήματα υπήρξαν αντίπαλοι.
Ο Ιωσήφ παντρεύτηκε τηνΙσαβέλλα της Πάρμαςτον Οκτώβριο του 1760 η οποία όμως πέθανε σύντομα (1763) ενώ το μοναδικό παιδί που απέκτησαν, ηΜαρία Θηρεσία Ελισάβετ, πέθανε το 1770. Το (1765) ο Ιωσήφ παντρεύτηκε τηΜαρία Ιωσηφίνα της Βαυαρίας αλλά και αυτή πέθανε σύντομα (1767) από ευλογιά. Ο Ιωσήφ Β΄ δεν ξαναπαντρεύτηκε.
To 1765 διαδέχτηκε τον πατέρα του, αλλά ως αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας πολύ λίγη πραγματική εξουσία είχε. Αναγορεύτηκε επίσης συμβασιλέας της μητέρας του στις κτήσεις των Αψβούργων αλλά η Μαρία Θηρεσία κρατούσε πάντα γερά τα ηνία της εξουσίας. Ο μόνος τρόπος γιανα επιβάλει ο Ιωσήφ τις απόψεις του ήταν η απειλή παραίτησης, η οποία λειτούργησε κάποιες φορές.
Αμέσως μόλις διαδέχτηκε τον πατέρα του υπέβαλε στο Συμβούλιο του Κράτους ένα γενικό σχέδιο μεταρρυθμίσεων που θορύβησε τους συμβούλους καιτη μητέρα του, ανκαι είχε προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις καιη ίδια. Κατόπιν ο Ιωσήφ παραχώρησε στο δημόσιο ταμείο είκοσι χιλιάδες χρυσά γκύλντεν προς εξόφλησιν του δημοσίου χρέους, ποσό προερχόμενο από την πατρική κληρονομιά. Πούλησε τους περιφραγμένους κυνηγότοπους και διέταξε να εξοντωθούν οι αγριόχοιροί τους που κατέστρεφαν τις σοδειές των χωρικών.
Περιόδευσε incognito στις κτήσεις των Αψβούργων και ταράχτηκε με τις συνθήκες διαβίωσης των χωρικών. Επέμεινε να θεσπιστεί ο «Αγροτικός Νόμος» που ρύθμιζε κάπως την εργασία των δουλοπαροίκων. Οι φεουδάρχες αντιστάθηκαν καιοι χωρικοί εξεγέρθηκαν. Ο στρατός επέβαλε την τάξη. Η Μαρία Θηρεσία άρχισε να φοβάται τις συνέπειες των ενεργειών τουγιου της.
Αλλά παρά τις «πεφωτισμένες» του απόψεις, ο Ιωσήφ ήταν πάντα έτοιμος να επεκτείνει το κράτος του. Συναντήθηκε δύο φορές με μεγαλύτερο εχθρό της μητέρας του, τον Φρειδερίκο, μίλησαν περί Βολταίρου και φιλοσόφων-ηγεμόνων τουΠλάτωνακαι κατέστρωσαν το σχέδιο τουΠρώτου Διαμελισμού της Πολωνίας. Η Μαρία Θηρεσία εξαναγκάστηκε από τον Ιωσήφ καιτον καγκελάριο Κάουνιτς (Kaunitz) να υπογράψει το σύμφωνο του διαμελισμού.
Οι ίδιοι την υποχρέωσαν το 1773 να συμπράξει στη διάλυση τωνΙησουιτών. Το θέμα αυτό έφερε μεγάλη διάσταση μεταξύ μητέρας καιγιου, καιο Ιωσήφ παρακάλεσε να απαλλαγεί από τα καθήκοντα του συμβασιλέα. Συμφιλιώθηκαν όμως σε λίγο και διέθεσαν τη δημευθείσα περιουσία των Ιησουιτών στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που πραγματοποίησαν. Έγιναν πολλές αξιόλογες αλλαγές στην εκπαίδευση καιο έλεγχός της πέρασε από την Εκκλησία στο κράτος.
Τον Απρίλιο του 1777 ταξίδεψε incognito στο Παρίσι, ως κόμης Φάλκενστάιν, και επισκέφθηκε την αδελφή του Μαρία Αντουανέττα, βασίλισσα της Γαλλίας. Έγινε θερμά δεκτός από τους Εγκυκλοπαιδιστές και όσα είδε τον οδήγησαν στην πρόβλεψη του τέλους της γαλλικής μοναρχίας.
Το 1778 Ιωσήφ και Φρειδερίκος βρέθηκαν αντιμέτωποι στον σχεδόν αναίμακτο πόλεμο της Βαυαρικής Διαδοχής (οι περισσότερες απώλειες ήταν από ασθένειες), που έληξε χωρίς άξιες λόγου αλλαγές γιατην Αυστρία.
Δημοσιεύτηκαν νέοι ποινικοί και αστικοί νόμοι. Ηθανατική ποινή καταργήθηκε. Η μαγεία καιη θρησκευτική αποστασία δεν ήταν πια εγκλήματα. Απαγορεύτηκαν οι μονομαχίες κιο φόνος σε μονομαχία θεωρούνταν δολοφονία. Στον τομέα του αστικού δικαίου, καθιερώθηκε ο πολιτικός γάμος, επιτράπηκαν οι γάμοι μεταξύ αλλοθρήσκων καιτο διαζύγιο εξεδίδετο από τις πολιτικές αρχές. Πολλά εκκλησιαστικά δικαστήρια καταργήθηκαν. Εν γένει οι ποινές έγιναν ηπιότερες και καθιερώθηκε η πλήρης ισότητα ενώπιον του νόμου.
Το 1782 ηλογοκρισία καταργήθηκε εν μέρει: απαγορευόταν μόνο τα αντιχριστιανικά καιτα «περιέχοντα ανηθικότητας» βιβλία αλλά καιτα «αναφερόμενα σε θαύματα, οπτασίες, αποκαλύψεις καιτα παρόμοια». Οι επικρίσεις καιη σάτιρα επιτρέπονταν ακόμα και κατά του αυτοκράτορα, αρκεί να ήταν ενυπόγραφες.
Η δουλοπαροικία καταργήθηκε. Οι χωρικοί ήταν πια ελεύθεροι να μετακινούνται κατά βούλησιν καινα έχουν ιδιοκτησία. Οι εισφορές που βάρυναν τους χωρικούς έγιναν πολύ ελαφρύτερες. Καθιερώθηκε ένας και μοναδικός φόρος επί της εγγείου ιδιοκτησίας όλων των γαιοκτημόνων. Η αστική τάξη ευνοήθηκε. Έμποροι, βιομήχανοι και τραπεζίτες απαλλάχτηκαν από δασμούς και διόδια και τους απονεμήθηκαν αριστοκρατικοί τίτλοι προς μεγάλη αγανάκτηση των ευγενών.
Στις 12 Οκτωβρίου 1781 δημοσιεύτηκε το Διάταγμα της Ανεξιθρησκίας. Οι διακρίσεις εις βάρος τωνΔιαμαρτυρομένωνκαιτωνΕλληνορθοδόξων καταργούνταν. Στις 29 Νοεμβρίου έκλεισαν με νέο διάταγμα πολλά μοναστήρια (περίπου το ένα τρίτο του συνόλου) καιη περιουσία τους δημεύτηκε. Η περιουσία των υπολοίπων τέθηκε υπό αυστηρό κρατικό έλεγχο. Οι επίσκοποι έπρεπε να δίνουν όρκο πίστεως στην κοσμική εξουσία. Οι αποφάσεις του πάπα έπρεπε να εγκρίνονται από την κυβέρνηση της Αυστρίας. Όσες αποφάσεις δεν άρεσαν στον Ιωσήφ, διατάχθηκε να αγνοούνται.
Ο κλήρος αναστατώθηκε. ΟΠίος ΣΤ΄ έκανε την πρωτοφανή ενέργεια να ταξιδέψει μέσα στο χειμώνα στη Βιέννη γιανα νουθετήσει τον Ιωσήφ. Ήταν η πρώτη φορά από το 1414 που ένας πάπας πατούσε σε γερμανικό έδαφος. Ο λαός δεχόταν με συγκίνηση τις ευλογίες του πάπα από τον εξώστη των ανακτόρων καιο Ιωσήφ άκουγε αδιάφορα τις συμβουλές και τις απειλές του περί θείας οργής. Τελικά κατόρθωσε να επιβάλει τις απόψεις του χωρίς να έλθει σε ρήξη μετον πάπα. Πήρε μέτρα κυριολεκτικά εικονοκλαστικά: το μεγαλύτερο μέρος του διακόσμου των εκκλησιών απομακρύνθηκε. Ο ασπασμός των εικόνων καιτων λειψάνων καιη διανομή φυλακτών απαγορεύτηκε. Όλες ανεξαιρέτως οι λεπτομέρειες των θρησκευτικών λειτουργιών καιτων τελετών καθορίζονταν με διατάγματα.
Η δημευθείσα μοναστηριακή περιουσία χρησιμοποιήθηκε γιατην ίδρυση, σχολείων, νοσοκομείων και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, ακόμα καιγιατην περίθαλψη των ανέστιων πλέον μοναχών. Η στοιχειώδης εκπαίδευση έγινε υποχρεωτική. Σχολεία και πανεπιστήμια ιδρύθηκαν, ενισχύθηκαν ή αναδιοργανώθηκαν. Γλώσσα της εκπαίδευσης έγινε πλέον η γερμανική αντί της λατινικής. Τότε τέθηκαν οι βάσεις της ακμής στην οποία έφτασε ηΒιέννηστην Ιατρική κατά τον επόμενο αιώνα.
Ο αυτοκράτορας Ιωσήφ Β΄ (αριστερά) μετον αδελφό του μελλοντικό αυτοκράτορα Λεοπόλδο Β΄ (δεξιά).
Δεν πρέπει να νομιστεί ότι ο Ιωσήφ είχε την παραμικρή επιθυμία για εκδημοκρατισμό της χώρας του. Ήταν ένας «φωτισμένος δεσπότης», ένας ορθολογιστής, ο σημαντικότερος εφαρμοστής του δόγματος «Τα πάντα διά τον λαόν αλλ’ ουδέν διά του λαού». Ήταν απόλυτα συγκεντρωτικός και πολύ απαιτητικός από τους δημόσιους λειτουργούς, τους οποίους περιέβαλε με δίκτυο κατασκόπων.
Η αναφορά των μεταρρυθμίσεών τουστο προηγούμενο κεφάλαιο δεν δίνει την εικόνα του τί πραγματικά επιτεύχθηκε. Βεβαίως η Αυστρία ήταν σε καλύτερη οικονομική κατάσταση από τη Γαλλία εκείνη την εποχή. Ο πληθυσμός των χωρών των Αψβούργων αυξήθηκε, οι συνθήκες σε πολλά μέρη βελτιώθηκαν και υπήρξε μια μορφή κράτους προνοίας (π.χ. τα Armeninstitute, τα ιδρύματα των φτωχών). Αλλά οι αντιδράσεις ήταν πολλές και πολλές επίσης ήταν οι παραμορφωτικές συνέπειες των μεταρρυθμίσεών του.
Οι άμεσα θιγόμενοι ήταν οι ευγενείς. Ιδιαίτερα έντονα αντέδρασαν οι ευγενείς της Ουγγαρίαςκαι της Τρανσυλβανίας, όπου παράλληλα σημειώθηκε εξέγερση χωρικών εναντίον τους το 1784-85. Τελικά ο Ιωσήφ κατήργησε τη δουλοπαροικία χωρίς όμως να δώσει γη στους χωρικούς ή να ελαφρύνει τις υποχρεώσεις τους. Οι ευγενείς τον κατηγόρησαν γιατην εξέγερση καιοι χωρικοί τον κατηγόρησαν γιατην αποτυχία της. Εννοείται ότι στις μεταρρυθμίσεις αντιδρούσε καιη κατώτερη γραφειοκρατία που έβλεπε να απειλείται η εξουσία της, καθώς και όλοι όσοι ένιωθαν πως η κεντρική εξουσία ρύθμιζε ακόμη καιτην καθημερινότητά της.
Οι αντιδράσεις είχαν και άλλα ποικίλα αίτια, σοβαρά καιμη. Οι εργαζόμενοι δυσαρεστήθηκαν γιατί ελαττώθηκαν οι θρησκευτικές αργίες. Θεωρήθηκε υπεύθυνος γιατί το μεγάλο Allgemeines Krankenhaus (Γενικό Νοσοκομείο) που ίδρυσε στη Βιέννη, είχε ποσοστό θανάτων 20%.
Καταργώντας τα διόδια και τους εσωτερικούς δασμούς, διατήρησε τους δασμούς επί των εισαγωγών. Έτσι όμως οι εντόπιοι βιομήχανοι απαλλάχτηκαν από τον ανταγωνισμό, ύψωσαν τις τιμές και υποβάθμισαν την ποιότητα.
Μεγάλες αντιδράσεις προκάλεσε επίσης η προσπάθεια συγκεντρωτισμού και ομοιομορφίας των χωρών του. Η επιβολή της Γερμανικής ως επίσημης γλώσσας σε όλες του τις χώρες καιη τάση εκγερμανισμού τους χάριν της ομοιογένειας, είχε εξοργίσει τους Ούγγρους και τους Τσέχους.
Στις Αυστριακές Κάτω Χώρες (σημ. Βέλγιο) εξερράγη επανάσταση (Οκτώβριος 1789-Δεκέμβριος 1790) εξ αιτίας της επιβολής των αντιεκκλησιαστικών και συγκεντρωτικών μέτρων του Ιωσήφ που καταργούσαν προαιώνια συνταγματικά δικαιώματα των επαρχιών. Στην εξέγερση συμμετείχαν όλες οι τάξεις καθώς καιο κλήρος με αποτέλεσμα ο αναμορφωτής Αυτοκράτορας να διατάξει να πυροβολείται το πλήθος.
Ήδη από την εποχή εκείνη το πολυεθνικό κράτος των Αψβούργων βρισκόταν σε άμυνα. Ο Ιωσήφ έκανε μεγάλες προσπάθειες για διατηρήσει, κιαν ήταν δυνατόν να επεκτείνει, τα εδάφη του.
Το 1781 Αυστρία καιΡωσία υπέγραψαν συμμαχία. Βάσει αυτής το κάθε μέρος ήταν υποχρεωμένο να σπεύσει σε βοήθεια του άλλου όταν αυτό το τελευταίο δεχόταν επίθεση. Ήταν φανερό ότι οι «στόχοι» αυτής της συμμαχίας ήταν ηΠρωσίακαιηΤουρκία, κράτη όμορα προς τα δύο συμβαλλόμενα μέρη καισε ανταγωνισμό με αυτά.
Αλλά ο κύριος σκοπός του Ιωσήφ ήταν η απόκτηση της Βαυαρίας. Μετά το 1778 (Πόλεμος της Βαυαρικής Διαδοχής) αποπειράθηκε και πάλι το 1784. Προσέφερε στον εκλέκτορά της τις Αυστριακές Κάτω Χώρες ως αντάλλαγμα καιοΚάρολος Θεόδωρος φάνηκε νατο σκέφτεται. Αλλά ο Φρειδερίκος αγρυπνούσε. Βοήθησε (ανδεν υποκίνησε) τις εξεγέρσεις στοΒέλγιοκαιστην Ουγγαρία, έπεισε τον διάδοχο του εκλέκτορα –έναν μακρινό εξάδελφο– να αντισταθεί στην ανταλλαγή, καιπρο παντός κατόρθωσε να συνασπίσει αρκετούς Γερμανούς ηγεμόνες κατά του Ιωσήφ επισείοντάς τους την απειλή ότι οκατ’ όνομα μόνο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ήθελε να γίνει αυτοκράτορας της Γερμανίας με πλήρεις εξουσίες. Η προσπάθεια απέβη άκαρπη.
Το 1786 ο Φρειδερίκος πέθανε. Ο Ιωσήφ δήλωσε ότι λυπόταν δύο φορές: μία γιατί πέθανε το ίνδαλμα της νιότης του, ένας μεγάλος άντρας και πολεμιστής, και μία γιατί αυτός ο θάνατος άργησε τριάντα χρόνια.
Το 1787 η Τουρκία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ρωσίας. Υποχρεωμένος από τη συνθήκη του 1781, ο Ιωσήφ συμμετείχε μάλλον απρόθυμα καιο αυστριακός στρατός κατάλαβε τοΒελιγράδι. Αλλά Αγγλία, Πρωσία, ΟλλανδίακαιΣουηδία επενέβησαν υπέρ των Τούρκων, φοβούμενες την ισχυροποίηση Αυστρίας και Ρωσίας. Ταυτόχρονα ξέσπασαν καιοι επαναστάσεις στο Βέλγιο καιστην Ουγγαρία.
Από τις αρχές του 1789 η υγεία του Ιωσήφ ήταν σε οικτρή κατάσταση. Το ηθικό του επίσης. Διαπίστωνε με απόγνωση ότι όλες οι τάξεις των βασιλείων του ήταν δυσαρεστημένες μαζί τουκαι κάποιοι λαοί του εξεγερμένοι. Οι ευγενείς είχαν χάσει τους δουλοπαροίκους τους, οι χωρικοί ήθελαν όλη τηγη, οι κληρικοί καταριόταν τον άπιστο, ο λαός είχε χάσει τις αγαπημένες του συνήθειες και όλοι υπέφεραν εξ αιτίας των φόρων καιτων ανατιμήσεων που προκαλούσαν οι πόλεμοι.
Τον Ιανουάριο το 1790, βέβαιος γιατον επερχόμενο θάνατο, ανακάλεσε όλες τις μεταρρυθμίσεις που είχε επιβάλει μετά τον θάνατο της μητέρας του, πληντων διαταγμάτων της Ανεξιθρησκείας και της καταργήσεως της δουλοπαροικίας. Συνέταξε την επιτάφιο επιγραφή του «Ενθάδε κείται ο Ιωσήφ που απέτυχε σε ό,τι ανέλαβε», και πέθανε στις 20 Φεβρουαρίου του 1790 σαράντα εννέα ετών.
Τη δεύτερη σύζυγό του, τηΜαρία Ιωσηφίνα της Βαυαρίας, κόρη τουΚαρόλου Ζ΄ της Γερμανίας, την απεχθανόταν καιδεντην πλησίαζε. Όταν απεβίωσε καιη δεύτερη γυναίκα του, δεν ξαναπαντρεύτηκε, αλλά στη διαθήκη του άφησε αξιόλογα ποσά σε πέντε κυρίες «που υπέμειναν τη συντροφιά του».
Όπως καιοι άλλοι «φωτισμένοι ηγεμόνες», ο Ιωσήφ ήταν εραστής και προστάτης των Τεχνών και ιδιαίτερα της μουσικής. Ακόμη καιστον πολιτισμό όμως επεδίωκε την ομοιομορφία και προσπάθησε νατου δώσει γερμανικό χαρακτήρα. Το 1782 παρήγγειλε στον νεαρό Μότσαρτμια γερμανική όπερα, την «Απαγωγή από το Σεράι». Μετά τον θρίαμβο τού «Ντον Τζοβάννι» διόρισε τον Μότσαρτ Kammermusikus της Αυλής καιτο 1789 του παρήγγειλε το «Έτσι κάνουν όλες».
Τον Ιωσήφ διαδέχθηκε ο αδελφός του Λεοπόλδος Β΄. Παρά το ότι είχε κι αυτός φιλελεύθερες αντιλήψεις, αναγκάστηκε να ανακαλέσει την απελευθέρωση των δουλοπαροίκων της Ουγγαρίας. Στο Βέλγιο η επανάσταση κατεπνίγη και αρκετές μεταρρυθμίσεις ακυρώθηκαν. Αλλά στην Αυστρία καιστη Βοημία οι κοινωνικές, εκκλησιαστικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις παρέμειναν, συμπληρώθηκαν από τον Λεοπόλδο και επόμενους διαδόχους και έθεσαν τις βάσεις της ακμής στην οποία έφτασε, χωρίς επανάσταση, ο πολιτισμός στην Αυστρία τον 19ο αιώνα. Ο Ιωσήφ μπορεί να κατηγορηθεί μόνο γιατί προσπάθησε να κάνει ταυτόχρονα τόσο πολλά.
.svg)
.svg)