To Ντέιρ ελ-Μπαχάρι ή Ντέιρ ελ-Μπάχρι ή Ντεΐρ-ελ-Μπάχρι (αγγλικά: Deir el-Bahari, αραβικά: الدير البحري al-Dayr al-Baḥrī, που μεταφράζεται ως "To Μοναστήρι της Θάλασσας”) είναι περιοχή της Αιγύπτου, στα δυτικά του Νείλου, απέναντι από τοΛούξορ, όπου υπάγεται διοικητικά. Στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι έχει βρεθεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό συγκρότημα αρχαίων νεκρικών ναώνκαι τάφων, βασιλέων και ευγενών, το οποίο ιδρύθηκε στην εποχή του Μέσου Βασιλείου.
Το Ντέιρ ελ-Μπαχάρι σεκαρτ-ποστάλ του 1920.
Στην περιοχή του σημερινού Λούξορ βρίσκονται οι αρχαίες Θήβες. Το Ντέιρ ελ-Μπαχάρι αποτελεί τμήμα της Νεκρόπολης των Θηβών. Οι αρχαίες Θήβες καιη Νεκρόπολή της αποτελούν Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ.
Το πρώτο μνημείο που χτίστηκε στη θέση αυτή ήταν ο νεκρικός ναός του Φαραώ Μεντουχοτέπ B΄ (Mentuhotep/ Montuhotep, 2055-2004 π.Χ.) της 11ης Δυναστείας.
Στη διάρκεια της 18ης Δυναστείας, ηΧατσεψούτκαιο γιός της Τούθμωσις Γ΄ έχτισαν και αυτοί τα δικά τους μνημεία εδώ, δίπλα σε αυτό του Φαραώ Μεντουχοτέπ Β΄.
ΟΜεντουχοτέπ Β΄, γιός του βασιλιά Ιντέφ Γ΄, ανοικοδόμησε έναν μεγαλοπρεπή νεκρικό ναόστο Ντέιρ ελ-Μπάχρι που αποτέλεσε την αρχή της δημιουργίας στη θέση αυτή ενός νέου βασιλικού νεκροταφείου, κοντά στην πρωτεύουσά του, τις Θήβες.
Σήμερα το μνημείο αυτό δεν είναι ορατό, έχοντας υποστεί πολλές καταστροφές στο πέρασμα των αιώνων. Ο ναός του Mεντουχοτέπ δεν είναι τόσο γνωστός, επειδή δεν έχει αναστηλωθεί πλήρως καιστο εντυπωσιακό ύψος που κάποτε είχε. Ο φωτογραφικός φακός του επισκέπτη εστιάζει περισσότερο στον σχεδόν πλήρως αποκατεστημένο ναό της Χατσεψούτ, πουγιατον λόγο αυτό είναι και τόσο "πολυφωτογραφημένος". [1]
Ο νεκρικός ναός του Μεντουχοτέπ ανακαλύφθηκε στη δεκαετία του 1860. ΟΑνρί Εντουάρ Ναβίλ, ο οποίος ανέσκαψε τον χώρο μεταξύ 1903-1907, σχεδίασε μερικές πολύ ενδιαφέρουσες αναπαραστάσεις του νεκρικού συγκροτήματος. Ακολούθησαν οι ανασκαφές τουΧέρμπερτ Ουίνλοκ έως το 1932.[1]
Μουσείο του Καΐρου.Άγαλμα του Φαραώ Μεντουχοτέπ Β΄ από επιχρωματισμένο ψαμμιτόλιθο που ανακάλυψε ο Howard Carter στη μυστική κρύπτη του Bab el-Hosan.
Μετά το τέλος τουΠαλαιού Βασιλείου, στη διάρκεια της λεγόμενης 1ης Ενδιάμεσης Περιόδου, η Αίγυπτος βρισκόταν σε περίοδο κρίσης, εξαιτίας πιθανόν κάποιας κλιματικής αλλαγής η οποία έβλαψε την αγροτική παραγωγή προκαλώντας κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που είχαν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν αναταραχές και εντάσεις στο εσωτερικό της. Τότε δημιουργήθηκαν δύο ανταγωνιστικά κέντρα πουτο καθένα επεδίωκε να επικρατήσει έναντι του άλλου. Το ένα κέντρο ήταν ηΗρακλεόποληστον βορρά (στην περιοχή της Κάτω Αιγύπτου) καιτο άλλο ήταν οι Θήβες στον νότο στην περιοχή της Άνω Αιγύπτου. Εκτός από τα εσωτερικά προβλήματα, στη διάρκεια της ίδιας μεταβατικής περιόδου, η Αίγυπτος είχε να αντιμετωπίσει ληστρικές επιδρομές από τις γειτονικές της περιοχές, τηΝουβίαστο νότο καιτηΛιβύηστα δυτικά της. ΟΜεντουχοτέπ Β΄που βασίλευε στην Άνω Αίγυπτο με πρωτεύουσα τις Θήβες κατόρθωσε να αντιμετωπίσει τα εσωτερικά προβλήματα, αλλά και τους εξωτερικούς εχθρούς, επαναφέροντας την τάξη στο βασίλειο. Κατάφερε επίσης να ενώσει και πάλι την Άνω καιτην Κάτω Αίγυπτο εγκαινιάζοντας την εποχή τουΜέσου Βασιλείου (2055 - 1650 π.Χ.), του οποίου είναι ο ιδρυτής. Μετην κυριαρχία των Θηβών, η λατρεία του θεού Άμωνακαιτο ιερό του στις Θήβες, άρχισαν να αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στη θρησκευτική ζωή της Αιγύπτου.[2]
Ο Ουίνλοκ, στη διάρκεια των ανασκαφικών ερευνών τουστο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι, ανακάλυψε στον λόφο επάνω από τον νεκρικό ναό του Μεντουχοτέπ, έναν λαξευτό ομαδικό τάφο 60 στρατιωτών (ΜΜΑ 507). Σύμφωνα μετον Ουίνλοκ οι στρατιώτες σκοτώθηκαν στη μάχη της Ηρακλεόπολης και ενταφιάστηκαν σε λινά σάβανα, διακοσμημένα μετη βασιλική δέλτο του φαραώ Μεντουχοτέπ Β'.[3]Η αντίθετη άποψη υποστηρίζει ότι ο τάφος χρονολογείται στην εποχή του διαδόχου του Μεντουχοτέπ Β', του Σέσωστρη Α'.[4]
Το ταφικό μνημείο του Μεντουχοτέπ διαμορφωνόταν σε τρία επάλληλα επίπεδα και χαρακτηριζόταν από κιονοστοιχίες περιμετρικά, υπόστυλες αίθουσες και υπαίθριους χώρους. Στο κέντρο της βαθμιδωτής κατασκευής δέσποζε μία πυραμίδα. Η πρόσβαση γινόταν μέσω ράμπας.
Ο νεκρικός ναός του Μεντουχοτέπ Β΄ στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι. Σχεδιαστική αναπαράσταση του Σουηδού Αιγυπτιολόγου Édouard Naville (1910).
Το μνημείο συνδυάζει στοιχεία της αρχιτεκτονικής των Πυραμίδων του Παλαιού Βασιλείου καιτων λαξευτών τάφων της Άνω Αιγύπτου. Ένας υπόγειος διάδρομος οδηγούσε στον ταφικό θάλαμο του Μεντουχοτέπ, ο οποίος όμως βρέθηκε συλημένος.[2]
Στο μνημείο αυτό για πρώτη φορά ο τάφος ενός Φαραώ ενώθηκε μετον νεκρικό ναό του, ο οποίος χτίζεται κοντά, αλλά παράλληλα είναι ανεξάρτητο κτίσμα. Αργότερα, στη διάρκεια τουΝέου Βασιλείου, οι τάφοι των Φαραώ χτίζονται στους απομονωμένους λόφους της Κοιλάδας των Βασιλέων και είναι καλά κρυμμένοι μέσα σε υπόγειους θαλάμους που λαξεύονται στο έδαφος, ενώ οι νεκρικοί ναοί τους ανοικοδομούνται μακριά από τους τάφους, σε περίοπτο σημείο, κατά μήκος της πεδιάδας του Νείλου, στη Θηβαϊκή Νεκρόπολη. Το εντυπωσιακό πολυεπίπεδο μνημείο του Μεντουχοτέπ καιο σχεδιασμός του, ήταν μία εντελώς πρωτότυπη δημιουργία καιδεν υπήρχε όμοιά του. Θα μπορούσε ίσως να συγκριθεί μόνο με τις Πυραμίδες του Παλαιού Βασιλείου.[1]
Το νεκρικό συγκρότημα τουΜεντουχοτέπ συνδεόταν στα ανατολικά τουμε έναν ναό ο οποίος βρισκόταν κάποτε στην Κοιλάδα του Νείλου. Η σύνδεση γινόταν μέσω ενός ανυψωμένου δρόμου που είχε μήκος 1,2 χλμ. Το κατώτερο επίπεδο του ναού είχε τη μορφή μίας τετράγωνης υπόστυλης αίθουσας με δύο παράλληλες σειρές διακοσμημένων οκταγωνικών κιόνων, περιμετρικά αυτής. Το ανώτερο επίπεδο είχε παρόμοια διαμόρφωση, αλλά με κεντρικό πυραμιδωτό πυρήνα που ήταν αφιερωμένος στο θεό Montu-Re. O κεντρικός πυρήνας περιβαλλόταν από μία υπόστυλη αίθουσα που βρισκόταν σε υψηλότερο επίπεδο και στηριζόταν περιμετρικά σε τριπλή σειρά κιονοστοιχιών. Ο Montu ήταν μία αρχέγονη θεότητα των Θηβών που τιμούσαν οι βασιλείς της 11ης Δυναστείας οι οποίοι πολέμησαν γιατην ενοποίηση της Αιγύπτου, μετά από την εποχή χάους και αναρχίας της 1ης Ενδιάμεσης Περιόδου, ενοποίηση που επιτεύχθηκε την εποχή του Μεντουχοτέπ Β΄. Η στέγη του ναού δεν αποκλείεται να ήταν επίπεδη με κεντρική επίστεψη από χωμάτινο τύμβο. Η οξυκόρυφη κατασκευή συμβόλιζε το "αρχέγονο όρος" που σχετιζόταν με τις αρχαίες αιγυπτιακές αντιλήψεις γύρω από τη δημιουργία του κόσμου.
Στο εσωτερικό του ταφικού μνημείου του Μεντουχοτέπ, εκτός από τον τάφο του ίδιου, βρέθηκαν επίσης χώροι λατρείας και λαξευτοί θαλαμοειδείς τάφοι για τις συζύγους καιτα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του. Το δυτικό τμήμα του νεκρικού μνημείου ήταν αφιερωμένο στη λατρεία του θεοποιημένου βασιλιά. Σε αυτό εντοπίστηκε ένα μικρό ιερό με ένα λατρευτικό άγαλμά του. Αργότερα, το μικρό αυτό ιερό μετατράπηκε σε ναό του θεού Άμωνα - Ρα.[1]
Σχέδιο των τριών νεκρικών ναών του Ντέιρ ελ-Μπαχάρι: ο ναός του Μεντουχοτέπ Β' (αριστερά), της Χατσεψούτ (δεξιά) καιτου Τούθμωση Γ' (επάνω, ψηλά).
Στο πίσω μέρος αυτού του χώρου, υπήρχε μία υπόστυλη αίθουσα με πολλές πυκνές σειρές λίθινων κιονοστοιχιών, διακοσμημένες με ανάγλυφες παραστάσεις που απεικόνιζαν πομπές πλοίων, σκηνές κυνηγιού κι άλλες σκηνές από τα στρατιωτικά κατορθώματα του βασιλιά Μεντουχοτέπ.
To δυτικό τμήμα του ιερού χώρου ήταν λαξευμένο στις πλαγιές των ασβεστολιθικών λόφων. Εδώ βρισκόταν ο υπόγειος διάδρομος που οδηγούσε στον κυρίως τάφο του Φαραώ.
Ο νεκρικός ναός του Μεντουχοτέπ Β΄ στο Deir el-Bahari, όπως φαίνεται από τους λόφους.
Στο ταφικό μνημείο του Μεντουχοτέπ βρέθηκαν επίσης αγάλματα του βασιλιά Σέσωστρη Α' (αγγλ. Senusret I) ενός από τους σημαντικούς διαδόχους, της 12ης Δυναστείας.
Κατά μήκος της δυτικής πλευράς του μεγάλου πλατώματος, στον όροφο, βρέθηκε μεγάλος αριθμός λατρευτικών αγαλμάτων και τάφοι διαφόρων βασιλισσών και πριγκιπισσών. Οι πριγκίπισσες αυτές ήταν ιέρειες της θεάς Άθωρ, μιας εκτωνκυριoτέρων αιγυπτιακών θεοτήτων που σχετιζόταν με τις ταφικές πρακτικές και ιεροτελεστίες. Παρόλο που από την ταφή του βασιλιά Μεντουχοτέπ δεν έχουν σωθεί πολλά, αφού καταληστεύτηκε από τους τυμβωρύχους, θετικό στοιχείο αποτελεί ότι κατέστη δυνατό να επανακτηθούν έξι σαρκοφάγοι από τους τάφους των βασιλικών κυριών Ashayet, Henhenet, Kawit, Kemsit, MuyetκαιSadhesix. Η κάθε σαρκοφάγος ήταν κατασκευασμένη από έξι πλάκες οι οποίες είχαν συναρμολογηθεί στις γωνίες με μεταλλικούς συνδέσμους. Οι σαρκοφάγοι φέρουν εγχάρακτες διακοσμητικές ανάγλυφες παραστάσεις. Ιδιαίτερα καλαίσθητο έργο είναι ησαρκοφάγος της ΒασίλισσαςKawitπου στεγάζεται στοΜουσείο Καΐρου.
Το 1900 οΧάουαρντ Κάρτερ (Howard Carter) σκόνταψε τυχαία μετο άλογό του επάνω στα ερείπια που έφραζαν την είσοδο ενός ορύγματος στον μεγάλο υπαίθριο χώρο της ανατολικής πλευράς, πριν από τη ράμπα εισόδου στο ναό. Η είσοδος αυτή ονομάζεται από τότε Bab el-Hosan, δηλαδή Πύλη του Ιππέα. Ανασκάπτοντας το σημείο αυτό οδηγήθηκε σε έναν υπόγειο διάδρομο που κατέληγε σε έναν ημιτελή τάφο ή κενοτάφιο όπου ανακάλυψε ένα άγαλμα του Φαραώ Μεντουχοτέπ Β΄, ένθρονου, λαξευμένο σε ψαμμιτόλιθο και επιχρωματισμένο με σκούρα χρωστική ουσία (το οποίο εικονίζεται παραπάνω). Ο Φαραώ φοράει τοδιπλό στέμμα της Άνω και Κάτω Αιγύπτου.[5]
Aνάγλυφη παράσταση από το νεκρικό ναό της Χατσεψούτ με σκηνή από την εμπορική αποστολή της Χατσεψούτ στηΓητουΠουντ.Εικονίζονται άνδρες που μεταφέρουν δέντρα από τοΠουντγιανα μεταφυτευθούν στην Αίγυπτο.
Η Χατσεψούτ. Κεφαλή από άγαλμαπου βρέθηκε στο ναό της στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι.
Ονεκρικός ναός της Χατσεψούτ ανακαλύφθηκε στις ανασκαφές που διεξάγονταν στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι στα τέλη του 19ου αιώνα. Ονομάζεται Djeser-Djeseru που σημαίνει "το ιερότερο μέρος από όλα τα ιερά". Βρίσκεται δίπλα στο ναό του Μεντουχοτέπ Β΄, μέσα στις βραχώδεις παρειές των απόκρημνων ασβεστολιθικών λόφων οι οποίοι υψώνονται περίπου 300 μ. πάνω από τα μνημεία της περιοχής.[6]
Η επιλογή της θέσης αυτής δεν έγινε τυχαία από τη Χατσεψούτ. Επιθυμία της ήταν να συνδεθεί το όνομά της μετονΜεντουχοτέπ Β΄, έναν από τους πλέον ένδοξους Φαραώ του Μέσου Βασιλείου. Το μνημείο διακοσμήθηκε κατά παραγγελία της με πάνω από 200 αγάλματα και διακοσμητικές παραστάσεις που απεικόνιζαν σκηνές από σημαντικά γεγονότα της ζωής της, όπως τη θεία γέννησή της, τη μεταφορά των οβελίσκων της καιτην εμπορική της αποστολή στοPunt.[2]
Υλικό που λαξεύτηκε από τους βράχους της περιοχής χρησιμοποιήθηκε γιατο χτίσιμό του. Σχεδιάστηκε από τον Senenmut, ένα πιστό αξιωματούχο της Χατσεψούτ, που ίσως υπήρξε και εραστής της. Το μνημείο έπρεπε να προσαρμοστεί στις ιδιαιτερότητες της θέσης που επιλέχτηκε να ανοικοδομηθεί καινα ευθυγραμμίζεται προς την ανατολή καιτο Ναό του Άμωνα στοΚαρνάκ, ενώ βρισκόταν και πλησίον ενός παλαιότερου ιερού, αφιερωμένου στη θεά Άθωρ. Στα χρόνια που βασίλευε η Χατσεψούτ η προσέγγιση στο ναό γινόταν μέσω δρόμου που ήταν διακοσμημένος με αγάλματα Σφιγγών. Ο προαύλειος χώρος του μνημείου ήταν ένας κήπος όπου υπήρχαν φυτεμένα εξωτικά δέντρα και αρωματικά φυτά. Ο ναός βανδαλίστηκε στο πέρασμα των χρόνων. ΟΑκενατών αφαίρεσε οποιαδήποτε σχετική αναφορά στο θεό Άμων-Ρα (επειδή λάτρευε τον θεό Ατέν), ενώ στους πρώιμους Χριστιανικούς χρόνους, ο αρχαίος ναός της Χατσεψούτ μετατράπηκε στο λεγόμενο "Μοναστήρι του Βορρά", καθώς την εποχή εκείνη υπήρχε η τάση να καταστρέφεται καινα παραμορφώνεται οτιδήποτε "μη - Χριστιανικό" το οποίο θεωρούταν ως κατάλοιπο παγανιστικών λατρειών.[6]
Ο ναός, χτισμένος κάτω από τον γκρεμό, ο οποίος υψώνεται επιβλητικά ακριβώς πίσω του, θεωρείται ένα από τα"ασύγκριτα μνημεία της αρχαίας Αιγύπτου".[7]
Τον τίτλο του Φαραώ δεν συνηθιζόταν να φέρουν οι γυναίκες. Η Χατσεψούτ αποτέλεσε μία από τις σπάνιες αυτές εξαιρέσεις.
Η πρώτη γυναίκα της αρχαίας Αιγύπτου πουστα σύγχρονα μνημεία παρουσιάζεται να κατέχει πλήρεις βασιλικές εξουσίες ήταν ηSobekneferu, της 12ης Δυναστείας. Η ίδια δεν έκρυψε ότι ήταν γυναίκα καιστα αγάλματά της φορά τη γυναικεία ενδυμασία. Αντίθετα, η Χατσεψούτ σταδιακά στην εικονογραφία της υιοθέτησε ανδρικά χαρακτηριστικά.[8]
Η περίοδος που βασίλεψε ήταν μεταξύ 1479-1458 π.Χ. Ήταν σύζυγος του Φαραώ Τούθμωση Β΄ (1492 - 1479 π.Χ.) και όταν ο ίδιος πέθανε, τον διαδέχτηκε ο γιός τους, Τούθμωσις Γ΄ (1479-1425 π.Χ.). Επειδή όμως ήταν ανήλικος συμβασίλευε μαζί μετη μητέρα του. Σταδιακά, απέκτησε καιη ίδια τον τίτλο του Φαραώ. Όταν ο Τούθμωσις Γ΄ ενηλικιώθηκε και πάλι η Χατσεψούτ τον υποβίβαζε καιδεν ήθελε να αφήσει τα σκήπτρα της εξουσίας. Μόνο μετά το θάνατό της μπόρεσε ο Τούθμωσις Γ΄ να αποκτήσει επίσημα την εξουσία ως Φαραώ. Η Χατσεψούτ υποστήριζε ψεύτικα ότι ο πραγματικός πατέρας της ήταν ο θεός Άμωνκαι έτσι μπόρεσε να πείσει τους υπηκόους της ότι ήταν στην πραγματικότητα μία θεά που είχε κάθε δικαίωμα να κυβερνά. Στη διάρκεια της βασιλείας της χρησιμοποιούσε τα σύμβολα της φαραωνικής εξουσίας στις εικονογραφικές αναπαραστάσεις της. Φορούσε ανδρική ενδυμασία και τοποθετούσε στα πρόσωπο των αγαλμάτων της μέχρι καιτη ανδρική γενειάδα. Γιανα εδραιώσει την εξουσία της στηρίχθηκε σε διάφορους νέους αξιωματούχους, που χαρίζοντάς τους προνόμια, κέρδιζε την ολοκληρωτική υποστήριξή τους. Ένας από αυτούς ήταν καιο Σενενμούτ (Senenmut), που αναφέρθηκε και παραπάνω, ο οποίος είχε αναλάβει την εποπτεία του οικοδομικού της προγράμματος. Η Χατσεψούτ, προόριζε την κόρη της τη Neferure ως διάδοχό της στον θρόνο. Ο Σενενμούτ είχε αναλάβει καιτην ανατροφή της Neferure. Τόσο σημαντική ήταν η θέση του Senenmut πουη Βασίλισσα τον είχε τιμήσει προσφέροντάς του μία θέση στον νεκρικό ναό της γιανα ενταφιαστεί εκεί και εκείνος. Μετά τον θάνατο όμως της μικρής Neferure, o Senemut έχασε τα προνόμιά του.[2]
Κεφαλή της Χατσεψούτ (αριστερά) και ένα άγαλμά της (δεξιά), από το ναό της στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι. Όταν ο Τούθμωσις Γ΄ μετά τον θάνατό της έγινε Φαραώ, αφαίρεσε τα φαραωνικά σύμβολα εξουσίας από τα αγάλματα και τις υπόλοιπες εικονιστικές της παραστάσεις, όπως τονουραίο όφη, τοδιπλό στέμμα,το γένι καιτασκήπτρα της.Ο ναός της Χατσεψούτ δίπλα στο ναό του Μεντουχοτέπ (αριστερά). Το σημαντικότερο οικοδομικό έργο της βασιλείας της.
Παρόλο πουη Χατσεψούτ γιατο χτίσιμο του δικού της ταφικού μνημείου είχε ως πρότυπο τον ναό του Μεντουχοτέπ, τα δύο οικοδομήματα παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές. Η Χατσεψούτ υιοθέτησε έναν επιμήκη συνδυασμό βαθμιδωτών πλατωμάτων με κιονοστοιχίες που διαφέρουν από τον κεντρικό καθ΄ ύψος άξονα που κυριαρχεί στον σχεδιασμό του ταφικού μνημείου τουΜεντουχοτέπ, διαφορά η οποία πιθανώς να οφείλεται στο γεγονός ότι η ταφή της δεν βρισκόταν στο κέντρο του οικοδομήματος.[7]
Το ναό διαμορφώνουν τρία βαθμιδωτά διαδοχικά πλατώματα υπόστυλων στοών, που φθάνουν συνολικά τα 30 μ. σε ύψος και συνδέονται μεταξύ τους με ράμπες. Το νεκρικό συγκρότημα συνδυάζει άριστα την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική διακόσμηση καιτη θέα, στοιχεία πουτο καθιστούν μοναδικό δημιούργημα.[9]
Κάθε "όροφος" χαρακτηρίζεται από διπλές σειρές γωνιωδών στύλων. Εξαίρεση αποτελεί η βορειοδυτική γωνία του κεντρικού πλατώματος όπου, γιατην κατασκευή του ναού τουΆνουβη, έχουν χρησιμοποιηθεί κιονοστοιχίες Πρωτο-Δωρικού (Αιγυπτιακού) ρυθμού. Οι ράμπες που συνδέουν τα πλατώματα ήταν κάποτε στολισμένες με δέντρα και άνθη. Η διαμόρφωση του ναού της Χατσεψούτ συμβαδίζει μετο "κλασσικό" πρότυπο των Θηβών που συμπεριλαμβάνει πυλώνες εισόδου, κήπους, υπαίθρια αυλή, υπόστυλη αίθουσα, ταφικό ναΐσκο και ιερό.
Οι πύλες του ιερού του Άμωνα, το οποίο βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του νεκρικού συγκροτήματος της Χατσεψούτ, φέρουν ιερογλυφικές επιγραφές και είναι διακοσμημένες με έπαραστάσει επουέχουν θρησκευτικό - συμβολικό περιεχόμενο,και σύμβλα που σχείζονται μετιίς.
Στη νοτιοδυτική γωνία του κεντρικού πλατώματος υπάρχει ιερό αφιερωμένο στη θεά Άθωρ.[1]
Η Χατσεψούτ στήριζε την εξουσία της στην υποτιθέμενη θεϊκή καταγωγή της. Ζωντάνεψε το ταφικό μνημείο της συνδυάζοντας σε αυτό τη μεταθανάτια λατρεία της μετη θεϊκή λατρεία. Στο Djeser-djeseru το βασικότερο ιερό ήταν αυτό του θεού Άμωνα. Ο κύριος ναός του Άμωνα βρισκόταν στο Καρνάκ των Θηβών, στην απέναντι, ανατολική, όχθη του Νείλου. Το ιερό του Άμωνα που βρισκόταν στο ταφικό συγκρότημα της Χατσεψούτ αποτελούσε το κεντρικό σημείο ολόκληρου του μνημείου. Μία φορά τον χρόνο, στη διάρκεια ιεροτελεστίας που ονομαζόταν "Η Όμορφη Γιορτή της Κοιλάδας" ("Beautiful Feast of the Valley"), το λατρευτικό άγαλμα του θεού μεταφερόταν από το Καρνάκ στο ναό της Χατσεψούτ. Η μεταφορά του γινόταν μέσω λέμβου που ήταν ειδικά διαμορφωμένη ως ιερό.[9]
Ένα τμήμα του Djeser-djeseru καταστράφηκε στην αρχαιότητα εξαιτίας βράχων που αποκολλήθηκαν από τους λόφους πίσω τουκαι κατέληξαν επάνω του. Όμως, παρά το γεγονός αυτό, ο ναός δεν καλύφθηκε ποτέ εντελώς από άμμο και ήταν εν μέρει ορατός. Τον 7ο αιώνα μ.Χ. επάνω στα ερείπια του ανώτερου πλατώματος κτίστηκε ένα Κοπτικό μοναστήρι από πλίνθους. Αιώνες αργότερα, τα ερείπια του μοναστηριού που είχε πια εγκαταλειφθεί, έγιναν έμπνευση γιανα ονομαστεί η περιοχή "Ντέιρ ελ-Μπαχάρι" που μεταφράζεται ως το Μοναστήρι της Θάλασσας ή το Μοναστήρι του Βορρά.[9]
Τα τεράστια αγάλματα μετα οποία η Χατσεψούτ στόλισε τις κιονοστοιχίες στον νεκρικό ναό της, την απεικόνιζαν ως Φαραώ.
Την περίοδο μεταξύ 1923-1931, στις ανασκαφές τουΜητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκηςπου διηύθυνε ο αρχαιολόγος Χέρμπερτ Ουίνλοκ, στους ναούς του Ντέιρ ελ-Μπαχάρι, βρέθηκαν αμέτρητα θραύσματα από τα εντυπωσιακά ασβεστολιθικά γλυπτά που κοσμούσαν τον ναό της Χατσεψούτ, τα οποία ζύγιζαν τόνους. Πολλά από τα αγάλματα που βρέθηκαν την περίοδο αυτή αποτελούσαν οργανικό τμήμα της αρχιτεκτονικής του ναού. Οι υπερφυσικού μεγέθους μορφές της βασίλισσας διακοσμούσαν, στο ανώτερο πλάτωμα, τη στοά, προσκολλημένες στους στύλους ή βρίσκονταν τοποθετημένες μέσα σε κόγχες. Βρέθηκαν επίσης τμήματα γλυπτών από γρανίτη και ψαμμιτόλιθο που προέρχονταν από τις τεράστιες Σφίγγες καιτα ελεύθερα αγάλματα της Φαραώ. Η αρχική θέση αυτών ήταν κατά μήκος της Πομπικής Οδού που συνέδεε το ναό της Χατσεψούτ μετον ιερό του Άμωνα. Ο γλυπτός διάκοσμος της Χατσεψούτ, καταστράφηκε από τον Τούθμωση Γ΄ μετά τον θάνατό της, όπως προαναφέρθηκε, σε μία προσπάθεια εδραίωσης της δικής του εξουσίας, έχοντας ζήσει για χρόνια στη σκιά της φιλόδοξης "συμβασιλέως" μητέρας του. Ορισμένα από τα αρχιτεκτονικά γλυπτά έχουν σήμερα επανατοποθετηθεί στην πρόσοψη του ναού, ενώ κάποιες Σφίγγες και ελεύθερα γλυπτά έχουν μοιραστεί μεταξύ της Υπηρεσίας Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων καιτου Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης.[9]
Ο Τούθμωσις Γ΄ τη στιγμή που παγιδεύει τους εχθρούς της Αιγύπτου. Η παράσταση βρίσκεται στοΚαρνάκ.
Το κεφάλι της μούμιαςτου Βασιλιά Τούθμωση Γ΄ που βρέθηκε στη μυστιική κρύπτη DB320 στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι.
ΟΤούθμωσις Γ΄ (αγγλ. Thutmose), γιός της Χατσεψούτ, έκτισε τοννεκρικό ναότου δίπλα σε εκείνους των προκατόχων του, της μητέρας τουκαιτουΜεντουχοτέπ Β΄. Ήταν ένα μνημείο πουδεν είχε την ίδια επιβλητικότητα με τους δύο μεγαλειώδεις αυτούς ναούς και ήταν μικρότερων διαστάσεων. Διάλεξε όμως η θέση ανοικοδόμησής τουνα είναι ακριβώς επάνω από αυτούς, ψηλότερα, στο λόφο, γεγονός που συμβόλιζε ότι ήταν πια ένας παντοδύναμος Φαραώ. Στις διακοσμητικές παραστάσεις των μνημείων του Τούθμωση Γ΄ απεικονίζονταν σκηνές από τα στρατιωτικά κατορθώματα και τις νίκες του, όπως συνήθιζαν να κάνουν οι Φαραώ γιανα προβάλλουν την ισχύ τους. Ο Τούθμωσις Γ΄, που βασίλευσε μέχρι το 1425 π.Χ. περίπου, είχε εκστρατεύσει πολλές φορές στη Συροπαλαιστίνη γιανα προστατεύσει τις εκεί αιγυπτιακές κτήσεις που απειλούνταν συνεχώς από έναν συνασπισμό 330 ηγεμόνων βασιλείων που είχαν για αρχηγό τους τον βασιλιά του Kadesh. Ο Τούθμωσις Γ΄ νίκησε, αλλά οργανώθηκαν πολλές ακόμη στρατιωτικές επιχειρήσεις στην περιοχή αυτή, καθώς ξεσπούσαν αλλεπάλληλες εξεγέρσεις στις οποίες πρωτοστατούσε το βασίλειο του Mitanni, που επεδίωκε να διατηρεί τον έλεγχο των περιοχών αυτών, όπως καιη Αίγυπτος. Στα σωζόμενα κείμενα αναφέρεται ότι από την εκστρατεία τουστη Νουβία εξασφάλισε γιατην Αίγυπτο τεράστιες ποσότητες σε χρυσάφι. Μετα λάφυρα αυτών των πολέμων μπόρεσε να χρηματοδοτήσει το χτίσιμο μίας σειράς μνημείων, μεταξύ των οποίων ήταν καιο νεκρικός του ναός στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι. Μετά το θάνατο της Χατσεψούτ, όταν έγινε πιαο ίδιος Φαραώ, έσβησε το όνομά της από όλα τα επίσημα αρχεία, όπως είναι γνωστό από τη μελέτη των γραπτών πηγών της εποχής. Προσπαθούσε να σβήσει, εκτός από το όνομα, καιτην ανάμνηση της μητέρας του, αφαιρώντας από τα αγάλματά της τα βασιλικά σύμβολα πουτη συνόδευαν καιτον φαραωνικό της τίτλο.[2]
Όταν πια εδραίωσε την εξουσία του προχώρησε στην καταστροφή όλων των αγαλμάτων της και γύρω από τους οβελίσκους πουη ίδια είχε ανεγείρει, έκτισε έναν πλίνθινο τοίχο, ώστε ναμην είναι πια ορατοί.[10]
Σχεδιαστική απεικόνιση της Νεκρόπολης των Θηβώνμε τους σημαντικότερους τάφους καιτα νεκρικά μνημεία. Με καφετί χρώμα σημειώνεται η περιοχή των λόφων, με πράσινο η εύφορη ζώνη κατά μήκος του Νείλου καιμε κίτρινο η ενδιάμεση ερημική ζώνη της Κοιλάδας, όπου βρίσκονται οι τρεις νεκρικοί ναοί του Ντέιρ ελ-Μπαχάρι.
Στανότια των νεκρικών ναώντων Φαραώ Μεντουχοτέπ Β', Χατσεψούτ και Τούθμωση Γ', βρέθηκε μια βασιλική κρύπτη (DB320), στο εσωτερικό μίας κοιλότητας των βράχων η οποία δεν ήταν εύκολα ορατή (η θέση της κρύπτης φαίνεται καιστην έγχρωμη σχεδιαστική απεικόνιση των Θηβών, μετην ονομασία Rοyal Mummy Cache). Η κρύπτη περιείχε δεκάδες μούμιες βασιλέων, βασιλισσών και ευγενών, που μεταφέρθηκαν στο σημείο από την αρχική θέση ενταφιασμού τους, όπως για παράδειγμα από τηνΚοιλάδα των Βασιλέων.Η μεταφορά τους εκεί έγινε από ιερείς της 21ης Δυναστείας (γύρω στο 1000 π.Χ. περίπου) γιανα τους προφυλάξουν από τη βεβήλωση καιτηνσύληση. Ο τάφος αυτός κατασκευάστηκε αρχικά ως ο ταφικός χώρος ιερέων της ίδιας Δυναστείας, πιθανότατα του Pinedjem II, ανώτατου ιερέα του Άμωνα. Στην κρύπτη βρέθηκαν οι μούμιες μερικών από τους σημαντικότερους Φαραώ όπως τωνΑχμόζε Α΄, Tούθμωση Γ', Αμένωφη Γ', Ακενατών, Σέτι Α' καιΡαμσή Β'. Σε διαφορετικό θάλαμο της ίδιας κρύπτης ενταφιάστηκαν οι ιερείς της 21ης Δυναστείας Pinedjem I, Pinedjem II και Siamun. Στο Ντέιρ ελ-Μπάχρι βρέθηκε επίσης μία κρύπτη μεταγενέστερης περιόδου η οποία περιείχε 153 μούμιες ιερέων που μεταφέρθηκαν εκεί από το αρχικό σημείο ταφής τους.[11]
Ο Γάλλος Αιγυπτιολόγος Γκαστόν Μασπερόο οποίος ήταν ένα από τα πρόσωπα που συμμετείχαν στην ανακάλυψη και προστασία της βασιλικής κρύπτης DB320, στο έργο του "Les Momies Royales de Deir El-Bahari" (1889),[12] περιγράφει αναλυτικά ποιες μούμιες βρέθηκαν στο εσωτερικό του μυστικού τάφου. Παρακάτω, γίνεται αναφορά στην ταινία "The Night of Counting the Years"η οποία έχει ως θέμα τη σημαντική ανακάλυψη της κρύπτης αυτής.3
Στην ευρύτερη περιοχή του Ντέιρ ελ-Μπαχάρι, στη Νεκρόπολη των Θηβών, έχουν αποκαλυφθεί ιδιωτικές ταφές πουδεν ανήκουν σε βασιλείς και χρονολογούνται από την περίοδο του Μέσου Βασιλείου μέχρι καιτην εποχή της Πτολεμαϊκής Δυναστείας (332 - 32 π.Χ.). Υπάρχουν πολλές αξιόλογες περπτώσεις μη-βασιλικών ενταφιασμών στην περιοχή αυτή οι οποίες ανήκουν σε σημαντικούς αξιωματούχους των Φαραώ ή ευγενείς ή καισε πρόσωπα πουδεν κατείχαν συγκριμένη υψηλή κοινωνική θέση. Εντοπίστηκαν στη θέση Sheikh Abd el-Qurna, στοΕλ-Ασασίφ καισε άλλες θέσεις. Πολλοί τάφοι βρέθηκαν κοντά στους νεκρικούς ναούς των Φαραώ.
O Μινμόζε ήταν Επιστάτης του Διπλού Σιτοβολώνα την περίοδο βασιλείας της Χατσεψούτ, υπεύθυνος γιατη διαχείριση της αγροτικής παραγωγής. Στον νεκρικό ναό της Φαραώ, απεικονίζεται σε μία σκηνή μεταφοράς σε πλοίο δύο οβελίσκωνγιατον Τούθμωση Β΄.[13] Αυτό είναι μία ένδειξη ότι ο Μινμόζε σχετίζεται μετην ανέγερση των οβελίσκων αυτών, στην αρχή της βασιλείας της Χατσεψούτ. Επίσης, ο Μινμόζε εμφανίζεται σε αντικείμενα που προέρχονται από τον τάφο KV60 που ανήκε στην ευγενικής καταγωγής Sitre In, που υπήρξε η βασιλική τροφός της Χατσεψούτ και ενταφιάστηκε στηνΚοιλάδα των Βασιλέων. Ο Μινμόζε είναι πιθανό να ενταφιάστηκε κοντά στο νεκρικό ναό της Χατσεψούτ στοΝτέιρ ελ-Μπαχάρι. Ο απλός λαξευτός θαλαμοειδής τάφος MMA 59που έχει βρεθεί εκεί περιείχε ό,τι σώθηκε από μία λάρνακα η οποία ανήκε σε κάποιον που ονομαζόταν Μινμόζε. Ο τάφος αυτός είχε κατασυληθεί ήδη από την αρχαιότητα και επαναχρησιμοποιήθηκε κατά την περίοδο της 21ης Δυναστείαςγιανα ενταφιαστεί η νεαρή ακόλουθος του Άμωνα, Χενουταουί(MMA 59).[14]
Όπως καιο τάφος του Μινμόζε που έχει τον κωδικό ΜΜΑ 59, έτσι καιοτάφος του Νεφερκαουέτμε κωδικό ΜΜΑ 729, βρίσκονται στο σχετικό κατάλογο των τάφων τουΜητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης,οι οποίοι ανασκάφηκαν από τονΧέρμπερτ Ουίνλοκ. Ο Νεφερκαουέτ ήταν γραφέας και αρχειοφύλακας την περίοδο της Δυναστείας των Τουθμωσιδών.[15]Ο τάφος του βρίσκεται στοΕλ-Ασασίφ κοντά στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι καισε αυτόν ενταφιάστηκαν, εκτός από τον ίδιο, η σύζυγός τουη Rennefer, ο γιος τουοΑmunemhet, η κόρη τουη Ruiu καιο γαμπρός τουο Bakamun, που στις επιγραφές αναφέρεται ως Baki. Δίπλα στους τάφους αυτούς βρέθηκαν πέντε ακόμη ταφές, οι τέσσερις εξ αυτών παιδικές και μία ενήλικης γυναίκας. Ανήκαν σε φτωχούς συγγενείς ή υπηρέτες και είχαν ενταφιαστεί σε ξύλινες σαρκοφάγους, χωρίς όμως να έχουν μουμιοποιηθεί, όπως συνέβει μετον Νεφερκαουέτ καιτα μέλη της οικογενείας του.
Σχεδιαστική απεικόνιση της κάτοψης του Τάφου του Μεκετρέ (ΤΤ280) στο Σέιχ Αμπντελ-Κούρνα του Ντέιρ ελ-Μπαχάρι.Ένα από τα ξύλινα ομοιώματα του τάφου ΤΤ280: δύο αγαλματίδια, κυνηγός που κρατά πάπιες και ψαράς που ετοιμάζεται να σκοτώσει ένα μεγάλο ψάρι μετο καμάκι του, συνόδευαν τον Μεκετρέ στη μεταθανάτια ζωή.
Η πρώτη περίπτωση σημαντικού μη - βασιλικού τάφου είναι αυτή τουΜεκετρέ (TT280) στη θέση Σεΐχ Αμπντελ-Κούρνατου Ντέιρ ελ-Μπαχάρι. Ο Μεκετρέ ήταν θησαυροφύλακας και ανώτατος επιστάτης της βασιλικής περουσίας των Φαραώ Μεντουχοτέπ Β' και Μεντουχοτέπ Γ'. Ο τάφος του είχε συληθεί κατά την αρχαιότητα, αλλά οΟυίνλοκ, το 1920, ανακάλυψε στο εσωτερικό του έναν ασύλητο θάλαμο που περιείχε αμέτρητα και διαφόρων ειδών ξύλινα πολύχρωμα ταφικά ομοιώματα, τα περισσότερα από τα οποία ήταν ομοιώματα ταφικών λεμβών. Στον ίδιο τάφο κατασκευάστηκε ένας μικρότερος ταφικός θάλαμος όπου ενταφιάστηκε ο Wah, ένας από τους πιστούς βοηθούς του Μεκετρέ. Όταν τα λινά υφάσματα που κάλυπταν τη μούμια του Wah αφαιρέθηκαν, αποκαλύφθηκαν τα κοσμήματά του, πουτον συνόδευαν ως κτερίσματα, ανάμεσα σε αυτά το περίφημο ταφικό φυλακτό, ο ασημένιος σκαραβαίοςτου, ο οποίος φέρει επιγραφή μετο όνομα του ίδιου, του άρχοντά του, Μεκετρέ, και επιγραφή που αναφέρει το αξίωμα που είχε ως "επιστάτης των αποθηκευτικών χώρων".[16]
Σχεδιαστική απεικόνιση του τάφου του Senenmut (TT71) στο Σέιχ Αμπντελ-Κούρνα του Ντέιρ ελ-Μπαχάρι, ο οποίος έχει κάτοψη σε σχήμα "ταυ" (Τ).
Η δεύτερη σημαντική ταφή είναι τουΣενεμούτ, του αξιωματούχου που είχε αναλάβει την επίβλεψη των εργασιών κατασκευής του νεκρικού ναού της Χατσεψούτ, αλλά και άλλων οικοδομικών έργων της, καθώς καιτη διαπαιδαγώγηση της κόρης της, της Neferure. Λόγω της σημαντικής θέσης τουστο παλάτι της Χατσεψούτ, του επετράπη να ταφεί κοντά στη βασίλισσα. Ο τάφος του - ΤΤ353 - ξεκίνησε να κατασκευάζεται κοντά στον βασιλικό ναό, αλλά δεν ολοκληρώθηκε. Είχε ιδιαίτερα μεγάλες διαστάσεις, με διαδρόμους μήκους 90μ. περίπου και ανάγλυφες διακοσμήσεις που μερικές παραμένουν ακόμη και μέχρι σήμερα άθικτες. Στον τάφο αυτό βρέθηκαν και επιγραφές μετο όνομα του Senenmut.
O Ουίνλοκ, που ανακάλυψε τον τάφο ΤΤ353, μετά την εύρεση του τάφου ΤΤ71,ο οποίος θεωρείται πως είναι καιο πιθανότερος χώρος ταφής του αξιωματούχου, υποστήριζε πως ο Senenmut, ξεκίνησε να κατασκευάζει τον τάφο ΤΤ353 στο βασιλικό συγκρότημα, "εγκαταλείποντας" τον αρχικό τάφο ΤΤ71 που είχε ήδη κτιστεί στοΣέιχ ΑμπντΕλ-Κούρνα. Ο θάνατος όμως της Neferure οδήγησε στον υποβιβασμό του Senenmut και χάνοντας το υψηλό του αξίωμα, ενταφιάστηκε τελικά στον πρώτο τάφο (ΤΤ71), ενώ οΤΤ353 παρέμεινε ημιτελής.[10]
Ο τάφος ΤΤ71 έχει κάτοψη σε σχήμα Τ, εντυπωσιακές διαστάσεις και γραπτή διακόσμηση, και είναι βέβαιο ότι ξεχώριζε από τους υπόλοιπους λαξευτούς θαλαμοειδείς τάφους της περιοχής. Οι αποσπασματικά σωζόμενες ζωγραφικές παραστάσεις των τοίχων και της οροφής, ακολουθούν το εικονογραφικό πρότυπο των τάφων της εποχής. Απεικονίζονται σκηνές συμποσίου μετον νεκρό καιτην οικογένειά του, η εκφορά του νεκρού Senenmut ακολουθούμενη από πομπή προσφορών καιταφικών δώρων, η προετοιμασία του γεύματος προς τιμήν του νεκρού καιτο λεγόμενο "Ταξίδι προς την Άβυδο", όπου βρισκόταν ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά κέντρα των αρχαίων Αιγυπτίων, ο ιερός τόπος όπου λατρευόταν ο θεός Όσιρης, καιτο ταξίδι αυτό συμβόλιζε το πέρασμα του νεκρού στη μεταθανάτια ζωή. Οι τοιχογραφίες αυτές αποτελούν εξαιρετικά δείγματα τέχνης της περιόδου και είναι έργα καλλιτεχνών του βασιλικού ανακτόρου. Στον τάφο ΤΤ71 σε ξεχωριστό θάλαμο, ενταφιάστηκαν καιοι γονείς του Senenmut, o Ramose καιηΧατνεφέρ (βλ. αγγλ. λήμμα Ramose and Hatnefer).[10]
Καιοι δύο τάφοι που συνδέονται μετον αρχιτέκτονα της Χατσεψούτ βανδαλίστηκαν και συλήθηκαν στην αρχαιότητα. Για αυτόν τον λόγο, ο Ουίνλοκ δεν βρήκε μούμια στον τάφο ΤΤ71, αλλά μια αποσπασματικά σωζόμενη σαρκοφάγο. Στον ταφικό θάλαμο της Χατνεφέρ καιτου Ramose βρέθηκαν τέσσερις σαρκοφάγοι πουδεν είναι γνωστό σε ποιους ανήκαν.[10]
Από το τοιχογραφικό διάκοσμο του τάφου ΤΤ71, αξιοσημείωτη είναι μία σκηνή πομπής που απεικονίζει Μινωίτεςπου μεταφέρουν προσφορές γιατον νεκρό Senenmut. Φορούν τη μινωική ενδυμασία και έχουν τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν στην εικονογραφία της περιόδου οι αρχαίοι Κρήτες (εικ. 34, σ. 79, Hatshepsut: from Queen, to Pharao).[10]
Τμήμα του τοιχογραφικού διακόσμου του τάφου του Senenmut (TT71) στο Σεΐχ Αμπντελ-Κούρνα του Ντέιρ ελ-Μπαχάρι της Νεκρόπολης των Θηβών.
Σκηνή όπως αυτή, θεωρείται από τις παλαιότερες αιγυπτιακές απεικονίσεις Μινωιτών (ή Keftiu, όπως αναφέρονται οι Κρήτες στα αρχαία αιγυπτιακά κείμενα),[17]οι οποίες οφείλονται στις εμπορικές επαφές που διατηρούσε η Κρήτη με τους Φαραώ, ήδη από την εποχή της 12ης Δυναστείας (1985 – 1795 π.Χ.). Σε γραπτά κείμενα που χρονολογούνται στην εποχή τουΣέσωστρη Α΄ (Senusret I, 1956-1911 π.Χ.) και αναφέρονται σε μία περασμένη εποχή, συγκεκριμένα στην ταραγμένη 2η Ενδιάμεση Περίοδο (1650 – 1550 π.Χ.), γίνεται λόγος για μεταφορά ξυλείας από τηΒύβλο, την οποία εκτελούν άνθρωποι του Keftiu. "Κεφτιού" είναι γεωγραφικός όρος που αναφέρεται στην Κρήτη. Σε διακοσμητικές τοιχογραφίες που βρέθηκαν σε τάφους Αιγύπτιων αξιωματούχων, όπως για παράδειγμα στον τάφο τουΡεχμιρέ, απεικονίζονται άνδρες από το Κεφτιού που φορούν τη χαρακτηριστική μινωική ενδυμασία καιμεταφέρουν στον Φαραώ μινωικά αγγεία. Ο Ρεχμιρέ ήταν ένας ανώτατος αξιωματούχος του Φαραώ Τούθμωση Γ΄.[2]Ο τάφος του Ρεχμιρέ (Rekhmire ή Rech-mi-Re), που έχει τον κωδικό ΤΤ100στον σχετικό κατάλογο της Νεκρόπολης των Θηβών (βλ. αγγλ. λήμμα List of Theban Τοmbs) βρίσκεται στην περιοχή Σεΐχ Αμπντελ-Κούρνα.[1]
Η περιοχή του Σεΐχ Αμπντελ-Κούρνα (Sheikh Abd el-Qurna) στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι, με τους τάφους των ευγενών, όπως φαίνεται από ψηλά. Διακρίνονται τα κτήρια του σύγχρονου οικισμού και, στην κάτω αριστερή γωνία της εικόνας, το Ραμσείο.
Οι τάφοι του Μεκετρέ, του Senenmut καιτου Ρεχμιρέ δεν είναι οι μοναδικοί στη θέση αυτή. Τάφοι σανκι αυτούς, πουδεν ανήκουν σε βασιλείς, αλλά σε πρόσωπα του άμεσου περίγυρού τους, σε ευγενείς και βασιλικούς αξιωματούχους, αλλά καιτων μελών των οικογενειών τους, έχουν ανακαλυφθεί σε μία μεγάλη έκταση της περιοχής Σεΐχ Αμπντελ-Κούρνα.
Η συναρπαστική αραβική ταινία "The Night of Counting the Years", (1969, ονομάζεται επίσης και "Η Μούμια") σε σενάριο και σκηνοθεσία τουShadi Abd Al-Salam, έχει ως θέμα της την αληθινή ιστορία της ανακάλυψης της βασιλικής κρύπτης DB320στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι, το 1881. Είναι γυρισμένη στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι και τις γύρω περιοχές των αρχαίων Θηβών, με φόντο τα αρχαιολογικά μνημεία, τους ερημικούς λόφους καιτον ποταμό Νείλο. Σε αυτήν μπορεί κανείς ναδει σκηνές ακόμη και από την ίδια την κρύπτη και τις μούμιες που βρέθηκαν στο εσωτερικό της. Η ταινία θεωρείται ως μία από τις σημαντικότερες αιγυπτιακές ταινίες, αν όχι ηπιο σημαντική. Έχει κερδίσει πολλά βραβεία σε διάφορα ευρωπαϊκά φεστιβάλ κινηματογράφου, όμως, δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή στο ευρύ κοινό.[18]
Γκίζα: ηΣφίγγακαιη Πυραμίδα του Φαραώ Χεφρήνου (Khafre, 4η Δυναστεία). Τοποθεσία που προστατεύεται από την ΟΥΝΕΣΚΟ.
ΗΟΥΝΕΣΚΟ (Εκπαιδευτική Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών) ιδρύθηκε στις 16 Νοεμβρίου 1945, ώρα 12:00΄, με βασικό στόχο την εδραίωση της Παγκόσμιας Ειρήνης.
Η Ελλάδα συμμετέχει στην ΟΥΝΕΣΚΟ από τις 4 Νοεμβρίου 1946.
Η Διεθνής Σύμβαση της ΟΥΝΕΣΚΟ που υπογράφηκε στοΠαρίσι τον Νοέμβριο του 1972, αποτελεί ένα μεγάλο βήμα γιατηνΠροστασία των Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς, τα οποία πρέπει να διαφυλάσσονται γιανα κληρονομούνται στις επόμενες γενιές.
ΟιΑρχαίες Θήβες καιη Νεκρόπολή της, όπου ανήκει καιτο νεκροταφείο του Ντέιρ ελ-Μπαχάρι, αποτελούν τοποθεσία της ΟΥΝΕΣΚΟ από το1979. Η συμφωνία ένταξης υπογράφηκε στο Κυβερνείο της Κένα. Οι Αρχαίες Θήβες καιη Νεκρόπολη είναι μία περιοχή που καλύπτει τα κριτήρια Ι, ΙΙΙ, VI της κατηγορίας C - Πολιτισμοί.
Ο ναός του Ραμσή Β΄ στοΆμπου Σίμπελ. Τον έκτισε μετά τις νικηφόρες εκστρατείες τουστη Συροπαλαιστίνη. Μνημείο της ΟΥΝΕΣΚΟ.
Ένα μνημείο ή μία τοποθεσία γιανα συμπεριληφθεί στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω κριτήρια:
I : να παριστάνει ένα αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργικής διάνοιας.
II : να δηλώνει σημαντική ανταλλαγή ανθρωπίνων αξιών σε μεγάλο χρονικό διάστημα ή μέσα σε μία πολιτιστική περιοχή του κόσμου που περιλαμβάνει εξελίξεις στην αρχιτεκτονική, στην τεχνολογία, στις μεγάλης σημασίας τέχνες, στον σχεδιασμό πόλεων ή στον σχεδιασμό τοπίων.
III : να αποτελεί μοναδική ή τουλάχιστον εξαιρετική μαρτυρία σε πολιτιστική παράδοση ή σε πολιτισμό που υπάρχει ή που έχει εξαφανιστεί.
IV : να είναι εξαιρετικό δείγμα κάποιου τύπου κτιρίου ή αρχιτεκτονικό ή τεχνολογικό συγκρότημα ή τοπίο που απεικονίζει σημαντικό στάδιο της ανθρώπινης ιστορίας.
V : να αποτελεί εξαιρετικό δείγμα παραδοσιακής ανθρώπινης εγκατάστασης ή χρήσης της γης που είναι αντιπροσωπευτική πολιτισμού (ή πολιτισμών), ειδικώς αν κατέστη ευάλωτη ή βρίσκεται κάτω από την επιρροή οριστικών και αμετάκλητων αλλαγών.
VI : να είναι κατευθείαν ή με τρόπο χειροπιαστό συνδεδεμένο με γεγονότα ή ζωντανές παραδόσεις, με ιδέες ή δοξασίες ή με καλλιτεχνικά ή πνευματικά έργα εξαιρετικής παγκόσμιας σημασίας.[19]
Τα κριτήρια αναθεωρούνται τακτικά από την Επιτροπή της ΟΥΝΕΣΚΟ, ώστε να αντικατοπτρίζουν την ίδια την έννοια της Πολιτιστικής Κληρονομιάς που είναι μια έννοια ζωντανή και διαρκώς εξελίσσεται.[20]
Οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς Παυσανίας, ΣτράβωνκαιΔιόδωρος Σικελιώτης περιέγραψαν τις Θήβες (Βασέτ) ως μία πόλη θαυμάτωνκαιοι πλουσιότεροι κάτοικοι από την άλλη πλευρά της Μεσογείου διακινδύνευαν το ταξίδι μέχρι την Αίγυπτο γιανα θαυμάσουν τους μεγαλοπρεπείς ναούς, τους εντυπωσιακούς Κολοσσούς του Μέμνονα καιτην αχανή Νεκρόπολη στην Κοιλάδα των Βασιλέων.
Το Ραμσείο (Ramesseum) στην περιοχή του Λούξορ. Είναι το ταφικό μνημείο του Φαραώ Ραμσή Β΄. Αρχαιολογικός χώρος που προστατεύεται από την ΟΥΝΕΣΚΟ.
Το Λούξορ, στην ανατολική όχθη του Νείλου, όπου βρίσκονταν οι αρχαίες Θήβες, αποτελεί σήμερα το επιβλητικότερο υπαίθριο μουσείο του κόσμου. Ο Ναός του θεού Άμων-Ραστο Καρνάκ, ο Ναός του Λούξορ καιτο Ραμσείο, οι Κολοσσοί του Μέμνονα, η Κοιλάδα των Βασιλέων καιτων Βασιλισσών καιτο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι αποτελούν μερικά μόνο από τα μνημεία που μπορεί κανείς να θαυμάσει στη νότια ("Άνω") Αίγυπτο.
Η Πυραμίδα του Φαραώ Χέοπα (Khufu) που ονομάζεται καιΜεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας, έχει ύψος 150μ. περίπου και χρονολογείται στην 4η Δυναστεία του Παλαιού Βασιλείου, μεταξύ 2613 – 2494 π.Χ. Τοποθεσία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ.
Οι δύο παραπάνω τοποθεσίες της ΟΥΝΕΣΚΟ δεν είναι οι μοναδικές στην Αίγυπτο. Τα μνημεία της Νουβίας από το Άμπου Σίμπελ μέχρι τη νήσο Φίλαι συμπεριλήφθηκαν στον κατάλογο της ΟΥΝΕΣΚΟ το ίδιο έτος καιμετα ίδια κριτήρια (1979, C - I,III,VI) σε συμφωνία που υπογράφηκε στο Κυβερνείο του Ασουάν.[19]
Πανοραμική φωτογραφία της Κοιλάδας των Βασιλέων στη Νεκρόπολη των Θηβών. Τοποθεσία που προστατεύεται από την ΟΥΝΕΣΚΟ.
Ο νεκρικός ναός της Χατσεψούτ στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι
Ντέιρ ελ-Μπαχάρι. Οι τρεις νεκρικοί ναοί των Φαραώ Χατσεψούτ αριστερά, Μεντουχοτέπ Β' δεξιά και Τούθμωση Γ' στο κέντρο, όπως φαίνονται από την κορυφή των βράχων, που βρίσκονται ακριβώς πίσω τους.
Ο ναός της Χατσεψούτ στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι.
Ο ναός του Μεντουχοτέπ Β' σε μία παλιά φωτογραφία, των αρχών του 20ου αιώνα, πριν ολοκληρωθούν οι ανασκαφικές έρευνες. Φωτογραφικό αρχείο Μουσείου του Μπρούκλιν.
Παλιά φωτογραφία από το αρχείο του Μουσείου του Brooklyn, όπου απεικονίζεται τμήμα του ναϊκού συγκροτήματος της Χατσεψούτ.
Παλιά φωτογραφία από το αρχείο του Μουσείου του Brooklyn, όπου απεικονίζεται τμήμα του ναϊκού συγκροτήματος της Χατσεψούτ.
Παλιά φωτογραφία των αρχών του 20ου αιώνα από το ναό του Μεντουχοτέπ στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι. Αρχείο Μουσείου του Brooklyn.
Ανάγλυφη παράσταση από το νεκρικό ναό της Χατσεψούτ στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι που απεικονίζει την εμπορική αποστολή της Φαραώ Χατσεψούτ στηΓητουΠουντ. Άνδρες μεταφέρουν δενδρίλια και φυτά γιανατα μεταφυτέψουν στην Αίγυπτο.
Τοιχογραφία από τον ναό της Χατσεψούτ, με ιερογλυφικές επιγραφές και παράσταση του Τούθμωση Γ΄ (δεξιά) μετον θεό Ώρο (αριστερά).
Άγαλμα του Senenmut, έμπιστου αξιωματούχου της Χατσεψούτ, που κρατά στην αγκαλιά τουτην κόρη της, τη Neferure, της οποίας είχε αναλάβει την ανατροφή. Βρέθηκε στο Καρνάκ. Έχουν βρεθεί κι άλλα παρόμοια αγάλματα μετον Senenmut καιτη Neferure. Μερικά από αυτά στον τάφο του, ΤΤ7
Ο νεκρικός ναός του Μεντουχοτέπ Β' όπως σχεδιάστηκε σε τομή από τον Èdouard Naville ο οποίος τον ανέσκαψε την περίοδο 1903-1906.
Ανάγλυφο που απεικόνιζε τη Χατσεψούτ στο κέντρο, αλλά η μορφή της έχει αποξεσθεί από τον τοίχο, σκοπίμως από τον Τούθμωση Γ', ενώ παρέμεινε η ανδρική μορφή, από την αποστολή στηΓητουΠουντ.
Νεκρικό μνημείο του Μεντουχοτέπ Β'. Ο υπόγειος διάδρομος που οδηγεί στον ταφικό θάλαμό του.
Ντέιρ ελ-Μπαχάρι. Νεκρικοί ναοί του Μεντουχοτέπ Β', της Χατσεψούτ καιτου Τούθμωση Γ'.
Η είσοδος της κρύπτης του Bab el-Hosan, στον υπαίθριο χώρο μπροστά από τον νεκρικό ναό του Μεντουχοτέπ Β'.
Ο ναός της Χατσεψούτ όπως φαίνεται από τους λόφους
Συντήρηση των τοιχογραφιών στο ναό της Χατσεψούτ.
Ο νεκρικός ναός της Χατσεψούτ με φόντο τους απόκρημνους βράχους.
Μία από τις σφίγγες από την οδό των Σφιγγών που οδηγούσε στο ναό της Χατσεψούτ.
Ναός της Χατσεψούτ
Στύλοι από το ναό της Χατσεψούτ
Τοιχογραφία από το ναό της Χατσεψούτ
Η θέα προς την καταπράσινη πεδιάδα του Νείλου καθώς κατεβαίνει κανείς από τη ράμπα του ναού της Χατσεψούτ.
Άγαλμα της Χατσεψούτ, ένθρονης, μετο φαραωνικό κάλυμμα (nemes) στην κεφαλή. Το άγαλμα βρέθηκε στο λεγόμενο "λατομείο του Senenmut", στην περιοχή Ντέιρ ελ-Μπαχάρι και el- Asasif.
Η Χατσεψούτ ως Σφίγγα. Εχει σώμα λιονταριού καιστο κεφάλι της φορά το φαραωνικό κάλυμμα. Φέρει επίσης το φαραωνικό γένι. Βρέθηκε στις ανασκαφές του Μητροπολιτικού Μουσείου Νέας Υόρκης, την περίοδο 1926-28.
Διακοσμητικές παραστάσεις από τον ναό της Χατσεψούτ.
Ο ναός της Χατσεψούτ. Στο βάθος διακρίνεται η πεδιάδα του Νείλου.
Πολεμιστές από τη Νουβία. Τμήμα διακοσμητικής παράστασης από το ναό της Χατσεψούτ.
Η είσοδος του ιερού του Άμωνα στο νεκρικό ναό της Χατσεψούτ, διακοσμημένη με ανάγλυφες ζωγραφικές παραστάσεις από την αιγυπτιακή μυθολογία.
Ο ναός της Χατσεψούτ γεμάτος με τουρίστες.
Το Ντέιρ ελ-Μπαχάρι όπως φαίνεται από τα ανατολικά καιτην πεδιάδα του Νείλου.
Καρνάκ. Οβελίσκος της Χατσεψούτ που καταστράφηκε μετά τον θάνατό της από τον γιό της Τούθμωση Γ'.
Κιονοστοιχία με πρωτο-δωρικούς κίονες από το ιερό του Άνουβη στο νεκρικό ναό της Χατσεψούτ.
Στις 17 Νοεμβρίου 1997, στη διάρκεια τρομοκρατικής επίθεσης που προκάλεσαν εξτρεμιστές Ισλαμιστές από τοAl-Gama΄a al-Islamiya, στο Ντέιρ ελ-Μπαχάρι σκοτώθηκαν 58 ξένοι τουρίστες και 4 Αιγύπτιοι. Το θλιβερό αυτό γεγονός έμεινε γνωστό ως ηΣφαγή του Λούξορκαι αποτέλεσε πλήγμα γιατην οικονομία της περιοχής, καθώς μετά από αυτό σημειώθηκε μείωση των τουριστών που επισκέπτονταν το Deir el-Bahari γιανα θαυμάσουν τα μνημεία καιτον αρχαίο Αιγυπτιακό πολιτισμό.[21][22]
Arnold, D. (1979), "The Temple of Mentuhotep at Deir el Bahari" From the notes of Herbert Winlock, The Metropolitan Digital Collections, (διαθέσιμο σε ηλεκτρονική μορφή).
↑ 10,010,110,210,310,4Roehrig C. H, Dreyfus R. and Keller C. A., "Hatshepsut : from Queen to Pharaoh", 2005, Thomas J. Watson Library Digital Collections, The Metropolitan Museum of Art, New York. (Διαθέσιμο στον παραπάνω σύνδεσμο σε ηλεκτρονική μορφή στην αγγλική γλώσσα)
↑Naville, E., The temple of Deir el Bahari. Volume 6: The lower terrace, additions and plans. Kegan Paul/ Trench/ Trübner, London 1908, plate 154 (online).
↑Shirley, J. J.,The Power of the Elite: The Officials of Hatshepsut's Regency and Coregency. In: José M. Galán, Betsy M. Bryan, Peter F. Dorman (Hrsg.): Creativity and Innovation in the Reign of Hatshepsut. Occasional Proceedings of the Theban Workshop (= Studies in Ancient Oriental Civilization. (SAOC), No. 69). The Oriental Institute of University of Chicago, Chicago 2014, ISBN 978-1-61491-024-4, S. 222–223 (PDF-file; 21,7 MB)
↑Hayes, W. C., The Scepter of Egypt: The Hyksos Period and the New Kingdom (1675-1080 B.C.), pp 130, 185, 195-6, 199, 207, 212, 219, 224, 226-7
↑Dorman, P. F., The Monuments of Senenmut, London 1988, p. 85-86 ISBN 0-7103-0317-3; fully published: Peter Dorman: The Tombs of Senenmut, New York 1991, pp. 21-79 ISBN 0-87099-620-7
↑Tarlow, P. E. (2006). "Tourism and Terrorism". In Wilks J, Pendergast D & Leggat P. (Eds) Tourism in turbulent times: Towards safe experiences for visitors (Advances in Tourism Research), Elsevier, Oxford, pp. 80–82.
Πολυμέσα
_-_aerial_view.jpg)
Ντέιρ
Παλιά φωτογραφία από
Παλιά φωτογραφία από
Παλιά φωτογραφία
Ανάγλυφη παράσταση από
Τοιχογραφία από
Άγαλμα
Ανάγλυφο
Νεκρικό μνημείο
Ντέιρ
Συντήρηση
Μία από τις σφίγγες από
Ναός της Χατσεψούτ
Στύλοι από
Τοιχογραφία από
Άγαλμα της Χατσεψούτ, ένθρονης,
Διακοσμητικές παραστάσεις από
Πολεμιστές από
Καρνάκ. Οβελίσκος της Χατσεψούτ
Κιονοστοιχία
Σκαραβαίοι της Χατσεψούτ.
Σκαραβαίοι της Χατσεψούτ
.JPG)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
_(8030666970).jpg)
