ΟΞενοκράτηςο Χαλκηδόνιος ήταν πλατωνικός φιλόσοφοςκαιμαθηματικός.[1] Γεννήθηκε περίπου το 396 π.Χ. (ή το 395 π.Χ.) στηΧαλκηδόνα[2]και πέθανε το 314 π.Χ. στηνΑθήνα. Ήταν ο τρίτος διευθυντής (σχολάρχης) της Ακαδημίας μετά τον θάνατο τουΠλάτωνακαι ανέλαβε μετά το θάνατο του δεύτερου Σπευσίππουτο 339 π.Χ..[3]Η θητεία του ολοκληρώθηκε μαζί μετο φυσικό του θάνατο το 314 π.Χ. Ο Ξενοκράτης παρ'όλο που μέχρι την ηλικία των 30 διήγε βίο άσωτο, όταν εισήλθε στην Ακαδημία Πλάτωνος άλλαξε, και έχαιρε της αμέριστης εκτίμησης των Αθηναίων ως άντρας ηθικός και εγκρατής.[1] Χαρακτηριστικό είναι πως αναφορές της εποχής σημειώνουν πως απέκρουσε τις ερωτικές προτάσεις δύο εκτων καλυτέρων εταίρων της εποχής όπως ηΛαΐςκαιηΦρύνη.[4]
Ο Ξενοκράτης υπήρξε ένας από τους πλέον πιστούς στον Πλάτωνα[5]. Ως διευθυντής της Ακαδήμειας εκλέχτηκε από τα γραμμένα μέλη με συνυποψήφιους ως επί το πλείστον ξένους (μη Αθηναίους πολίτες)[1]. Η διαδικασία αυτή ήταν πρωτόγνωρη με δεδομένο ότι ο προηγούμενος (Σπεύσιππος) ορίστηκε απ'ευθείας από τον Πλάτωνα. Η εκλογή του Ξενοκράτη είχε ως αποτέλεσμα την έντονη αντίδραση τουΑριστοτέληπουδεν ήταν Αθηναίος και ως επακόλουθο την αποχώρηση τουκαιτην ίδρυση από μέρους του νέας φιλοσοφικής σχολής (Περιπατητική Σχολή). Ο Ξενοκράτης σε αντίθεση μετον Σπεύσιππο διέμενε στους χώρους της Ακαδήμειας όπως μεταγενέστερα καιοΠολέμωνκαιοΑρκεσίλαος. Κατά τη διάρκεια της θητείας τουο μετέπειτα διάδοχός του, Πολέμων, εισήλθε στο χώρο που δίδασκε τρεκλίζοντας και εμφανώς μεθυσμένος. Ο Χαλκηδόνιος φιλόσοφος παρέμεινε απαθής και συνέχισε την παράδοση του ως το τέλος, αντίδραση που συγκλόνισε τον Πολέμονα, άλλαξε άρδην τον τρόπο ζωής του, καιτον μετέτρεψε σε φίλο της σχολής και της φιλοσοφίας.[5]
Ίσως το σημαντικότερο επίτευγμα του Ξενοκράτη (πέρα από τα δικά του έργα τα οποία δεν διεσώθησαν στο σύνολο τους) ήταν η επεξεργασία και συμπλήρωση του όλου πλατωνικού συστήματος, δηλαδή, ενός οντολογικού και ανθρωπολογικού οικοδομήματος. Βάσει των τίτλων των 72 έργων τουκαιτων λίγων αποσπασμάτων που γνωρίζουμε[5], τα βασικά στοιχεία του έργου του συνέκλιναν στηΛογική, τηΓνωσιοθεωρία, καιταΜαθηματικά.[5]Η φυσική και πολιτική φιλοσοφία δεν ανήκαν στα πεδία ενδιαφέροντός του.[5] Από τα στοιχεία που διαθέτουμε πρέπει να ήταν ο πρώτος που ανέδειξε την τριμερή διάκριση της Φιλοσοφίαςσε λογική, φυσική και ηθική.[6]
Ασχολήθηκε κυρίως μετη φύση των Θεών καιτη σχέση τους μετα ουράνια σώματα καιτηνΗθικήκαι τις προεκτάσεις της στην καθημερινή ζωή. Ήταν γνώστης και ευνοϊκά διακείμενος στηνΠυθαγόρεια διδασκαλία καιεν γένει φιλοσοφία καιτο γεγονός αυτό τον επηρέασε ώστε να διατυπώσει τα Πλατωνικά δόγματα επενδεδυμένα με Πυθαγόρεια λογική. Μαθητές του ήταν οΠολέμωνο οποίος τον διαδέχθηκε το 314 π.Χ. στην Ακαδήμεια, οΖήνων ο Κιτιεύς, οΕπίκουροςκαιοΚράτης ο Αθηναίος.[1]
