Οι λεγόμενοι Παστούν (Pashtun), ανάλογα μετη διάλεκτό τους, αποτελούν μια εθνότητα Αφγανών, που αριθμεί περίπου 42 εκατομμύρια, εκτων οποίων 28 εκατομμύρια βρίσκονται στοΠακιστάν, 13 εκατομμύρια στοΑφγανιστάνκαιοι υπόλοιποι σε άλλες χώρες. Είναι εγκατεστημένοι κυρίως στο σημερινό νοτιοανατολικό Αφγανιστάνκαιτο βορειοδυτικό Πακιστάν.
Προτού αρχίσει να χρησιμοποιείται ο όρος «Αφγανός» γιατον κάθε κάτοικο του Αφγανιστάν, οι Παστούν λέγονταν Αφγανοί, σήμερα όμως ξεχωρίζουν των άλλων εθνοτήτων του Αφγανιστάν αυτοχαρακτηριζόμενοι ως Παστούν.
Παρά ταύτα, οι Παστούν αποτελούν την πλειονότητα του πληθυσμού στο Αφγανιστάν καιτη μεγαλύτερη εθνική μειονότητα στο Πακιστάν. Συγκροτούνται από 50 και ίσως περισσότερες φυλές, που διακρίνονται σε υποφυλές, κατά περιοχή μόνιμης εγκατάστασης, κάθε υποφυλή σε φατρίες (φατρία=σύνολο οικογενειών) καιοι τελευταίες σε επιμέρους σόγια.
Οι ηγέτες των φυλών Παστούν είναι γνωστότεροι μετον τίτλο που φέρουν (Χάνοι), καιοι διοικητικές τους περιφέρειες αναφέρονται ως επιμέρους χανάτα, που όμως η ισχύς τους σήμερα είναι πολύ περιορισμένη. Σημαντικά ζητήματά τους συνηθέστερα επιλύονται μέσα από κάθε φυλή από το φυλετικό συμβούλιο των αρχηγών των φατριών της φυλής, ή αν πρόκειται για ευρύτερο πολύ σημαντικό θέμα, από το γενικό συμβούλιο των αρχηγών των φυλών.
Σύμφωνα μετη δική τους παράδοση θεωρούν ότι είναι απόγονοι ενός κοινού προγόνου Βασιλέως που έφερε το όνομα Αφγάνα, από τον οποίο και ονομάσθηκε η χώρα τους.[1]Ο Αφγάνα θεωρείται κατά τη παράδοση ότι ήταν εγγονός του Βασιλέως ΣολομώντατωνΙσραηλιτών, ο οποίος και αρχικά εγκαταστάθηκε στη περιοχή αυτή. Κατά τον 9ο αιώνα φέρονται να εξισλαμίστηκαν και τότε αρχίζει η ιστορική τους παρουσία.
Σήμερα πολλά ζητήματα των Παστούν προσπαθούν νατα «προστατεύσουν» οιΣιίτεςτουΙσλάμ. Όμως η συντριπτική πλειοψηφία των Παστούν είναι Σουνίτες, που αποτελούν καιτο μεγαλύτερο ποσοστό του Ισλάμ. Ανήκουν στη σχολή σκέψης Χαναφί. Κοινότητες των Παστούν υπάρχουν στις Ομοσπονδιακά Διοικούμενες Φυλετικές Περιοχές του Πακιστάν και στις γειτονικές βορειοανατολικό τμήμα της επαρχίας Πακτιάτου Αφγανιστάν. Οι Σιίτες ανήκουν στην φυλή Τούρι, ενώ η φυλή Μπανγκάς είναι 50% Σιίτες καιοι υπόλοιποι Σουνίτες. Επιπλέον, μπορεί να υπάρχει μικρός αριθμός Αχμαντίστο Πακιστάν.
Μελέτες που διεξήχθησαν μεταξύ των Γκιλζί αποκαλύπτουν ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των φυλών της εγγραφής και συμμετοχής στο μεγαλύτερο ούμαχ (ισλαμική κοινότητα). Αφγανοί ιστορικοί πιστεύουν ότι οι περισσότεροι Παστούν είναι απόγονοι του Κουάις Αμπντούρ Ρασίντ, ο οποίος υποτίθεται ότι ήταν πρώιμο να ασπαστούν το Ισλάμ και έτσι κληροδότησε την πίστη στις αρχές του πληθυσμού Παστούν. Ο θρύλος λέει ότι ο Κουάις άκουσε γιατη νέα θρησκεία του Ισλάμ, ταξίδεψε γιατην κάλυψη τουΜωάμεθστηΜεδίνακαι επέστρεψε στο Αφγανιστάν ως μουσουλμάνος. Είχε υποτίθεται τέσσερα παιδιά, τους Σαρμπάν, Μπατάν, Γκουργκούστ και Καρλάν. Πριν εξισλαμισμού της επικράτειάς τους, οι Παστούν πιθανό ακολούθησαν διάφορες θρησκείες. Κάποιοι μπορεί να ήταν Βουδιστές, ενώ άλλοι Ζωροάστρες, λάτρεις του ήλιου, ή λάτρεις του Νανά, κάποιοι ίσως καιανιμιστές, σαμάνοικαιΕβραίοι. Ωστόσο, δεν υπάρχει κανένα αποδεικτικό στοιχείο σε αυτές τις θεωρίες, εκτός από το γεγονός ότι αυτές ήταν οι θρησκείες που ασκούνται από το λαό σε αυτή την περιοχή πριν από την άφιξη του Ισλάμ τον 7ο αιώνα.
Κληρονομιά Σούφι δραστηριότητας μπορεί να βρεθεί σε ορισμένες περιοχές των Παστούν, ειδικά στην περιοχή Χίμπερ Παχτούνχβα, όπως είναι εμφανές στα τραγούδια και τους χορούς. Πολλοί Παστούν είναι εμφανώς ουλεμάδες, ισλαμιστές λόγιοι, όπως ο Μωάμεθ Μουχσίν Χαν, ο οποίος έχει βοηθήσει στη μετάφραση τουΚορανίου, των Σαχίχ αλ-Μπουχάρι και πολλών άλλων βιβλίων στηναγγλική γλώσσα. Ο Τζαμάλ αλ-Ντιν αλ-Αφγάνι ήταν ισλαμιστής ιδεολόγος του 19ου αιώνα και ένας από τους ιδρυτές του ισλαμικου μοντερνισμού. Ανκαιη εθνικότητα του αμφισβητείται από ορισμένους, είναι ευρέως αποδεκτή στην περιοχή Αφγανιστάν-Πακιστάν, καθώς καιστον αραβικό κόσμο, ως Παστούν από την επαρχία Κουνάρ του Αφγανιστάν.
Όπως και άλλοι μη αραβόφωνοι μουσουλμάνοι, πολλοί Παστούν είναι σε θέση να διαβάσουν το Κοράνι, αλλά δεν καταλαβαίνουν τηναραβική γλώσσαστο ίδιο το ιερό κείμενο. Αυτό το παράδοξο συνέβαλε στην εξάπλωση των διαφορετικών εκδόσεων των θρησκευτικών πρακτικών καιτουουαχαμπισμού, καθώς και πολιτικού ισλαμισμού (συμπεριλαμβανομένων των μετακινήσεων όπως οιΤαλιμπάν). Γιατην καταπολέμηση της ριζοσπαστικοποίησης καιτουφονταμενταλισμού, οιΗνωμένες Πολιτείες άρχισαν μαθήματα αγγλικών στο Αφγανιστάν, έτσι ώστε οι Παστούν να είναι σε θέση να διαβάσουν την αγγλική μετάφραση του Κορανίου, αντί να εμπιστεύονται τοπικούς μουλάδες τους. Πολλοί Παστούν θέλουν να διεκδικήσουν την ταυτότητά τους ενάντια στους Ταλιμπάν και τους διεθνείς τρομοκρατες, πουδεν συνδέονται άμεσα μετον πολιτισμό τον Παστούν καιτην ιστορία τους.
Τέλος, υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες διαθέσιμες σχετικά μεμη μουσουλμανικούς πληθυσμούς, καθώς υπάρχει περιορισμένος αριθμός στοιχείων, ιδίως δεδομένου ότι πολλοί από τους ινδουιστέςκαιΣιχστην περιοχή των Παστούν μετανάστευσαν από την Χίμπερ Παχτούνχβα μετά τη διχοτόμηση της Ινδίας και αργότερα, μετά την άνοδο των Ταλιμπάν. Υπάρχει επιβεβαιωμένη κοινότητα τωνΣιχπου κατοικούν στηνΠεσαβάρ, ΠαρασινάρκαιΟρακζάιτου Πακιστάν.
Οι Παστούν είναι ένας υπερήφανος λαός που πάντα αντιστεκόταν στις προσπάθειες οποιασδήποτε ξένης επιβολής ελέγχου της κοινωνίας τους. Παραδοσιακά, διατηρούν ένα δικό τους κοινωνικο-θρησκευτικό εθιμικό κώδικα γνωστό ως «Παστούνβαλι» ή «Παστουνβάλι» που ρυθμίζει τη συμπεριφορά των ανδρών της κοινωνίας τους, καιπου βεβαίως αποκλείονται στοιχεία ισότητας των γυναικών. Οι βασικές αρχές του Παστούνβαλι καιπου προβάλλονται ιδιαίτερα είναι η τιμή, το θάρρος, καιη φιλοξενία. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο κώδικας αυτός προστατεύει τυχόν εκδήλωση βεντέτας, ως νόμιμο έθιμο, με συνέπεια τέτοιο γεγονός ναμην είναι καθόλου σπάνιο μεταξύ των φατριών τους. Εάν σε τέτοια περίπτωση δεν λυθεί η διαφορά από συγκέντρωση των Αρχηγών, έστω με υποχρεωτική επιβολή εκτοπισμών, τότε η βεντέτα κληροδοτείται στους απογόνους εκείνων πουτην ξεκίνησαν καιπουδεν αργεί να φθάσει σε «εμφύλια» σύρραξη.
Γενικά οι Παστούν είναι γεωργικός και λιγότερο κτηνοτροφικός λαός, ασχολούνται κυρίως μετη καλλιέργεια δημητριακών, και παραγωγή κάποιων κτηνοτροφικών προϊόντων. Οι γυναίκες των Παστούν φέρουν μόνιμα το κάλυμμα του προσώπου τη λεγόμενη «Μπούρκα», περιοριζόμενες σε αυστηρά οικιακές εργασίες.
Οι Παστούν ομιλούν δική τους γλώσσα που λέγεται επίσης παστούν ή πάστο, η οποία ανήκει στο ιρανικό κλάδο τωνΙνδοϊρανικών γλωσσών. Περιέχει δύο κύριες επιμέρους διαλέκτους, την Κανταχάρι Πάστο καιτην Πεσβάρι Πάστο, προσδιορίζονται έτσι από τις πόλεις της επαρχίας ΚανταχάρκαιΠεσαβάρ, αντίστοιχα. Η γλώσσα Πάστο γράφεται με αραβική γραφή, τροποποιημένη γιανα συμπεριλάβει ορισμένους ήχους πουδεν υφίστανται στην αραβική ομιλία.
Από τον 13οκαι μέχρι τον 16ο αιώνα, πολλές φυλές Παστούν είχαν μεταναστεύσει από το Αφγανιστάν στο Πακιστάν, όπου ίδρυσαν πολλά βασίλεια. Στο Πακιστάν ο θάνατος του βασιλιά συχνά οδηγούσε σε συγκρούσεις μεταξύ των υποστηρικτών των διαφόρων δυναστικών κληρονόμων που όλοι μεταξύ τους ήταν συγγενείς.
Πρώτος αρχηγός όλης της φυλής των Παστούν ήταν οΆχμαντ Σαχ, που κατάφερε για πρώτη φορά και συγκρότησε το βασίλειό τουστη περιοχή Κανταχάρ, με ενωμένους όλους τους Παστούνς υπό μία κυβέρνηση το1747. Σημειώνεται ότι από τότε το πολίτευμα της Βασιλείας ήταν το κυρίαρχο πολίτευμα των Παστούν του Αφγανιστάν μέχρι την κατάργησή τουτο1973, που συνέβη μετά από ξένη επέμβαση και άναρχη πολιτική που αποδυνάμωσε τους διαδόχους του Άχμαντ Σαχ.
Τον 19ο αιώνα, το Αφγανιστάν μετατράπηκε σεμια ζώνη σύγκρουσης μεταξύ τουΗνωμένου Βασιλείου, γιατην προστασία των αποικιακών κτήσεων στο Πακιστάν καιτηνΙνδία, προς τα νότια, και της ανάπτυξης της ρωσικής αυτοκρατορίας προς τα βόρεια. Η δημιουργία των συνόρων μεταξύ Αφγανιστάν και Πακιστάν (τότε τμήμα της βρετανικής ελεγχόμενης Ινδίας) το1893, χώρισε κυριολεκτικά τους Παστούν στις δύο πλευρές των συνόρων του νεοσύστατου κράτους.
Στις αρχές της δεκαετίας του1960ο Αφγανός πρωθυπουργός Μωχάμετ Νταούντμετην υποστήριξη της αυτοδιάθεσης των λαώνγια τους Παστούν που ζούσαν στο Πακιστάν δημιούργησε τεταμένες σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, με συνέπεια την πτώση του. Τελικά το1973ο Νταούντ μετη βοήθεια κυρίως εξωτερικών αλλά και εσωτερικών παραγόντων, προκαλώντας πραξικόπημα, κατέλυσε τη Βασιλεία και δημιούργησε μια δικτατορική κυβέρνηση, καλούμενη μεταρρυθμιστική. Πέντε χρόνια μετά, η στρατιωτική του κυβέρνηση ανατράπηκε από έτερους, μαρξιστές πραξικοπηματίες. Μετά από μια σειρά βάναυσων και πρωτόγνωρων πειθαρχικών μέτρων που επέβαλε η νέα κυβέρνηση στο Αφγανιστάν, ξέσπασε ένας μεγάλος εμφύλιος πόλεμος υπό την καθοδήγηση της λεγόμενης «Ισλαμικής παραδοσιοκρατίας» κατά της κυβέρνησης.
Τότε προς βοήθεια της κυβέρνησης έσπευσε ηΈνωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ), η οποία ως πιστός κληρονόμος των στρατηγικών συμφερόντων της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, εισέβαλε στο Αφγανιστάν προκειμένου να αντικατασταθεί η εξτρεμιστική κυβέρνηση με ένα πιο συγκρατημένο αριστερό καθεστώς. Ωστόσο, αυτή η επιδερμική αλλαγή δεν έφερε το τέλος του εμφυλίου πολέμου. Ειδικά οι Παστούν που ήταν εμφανώς αντίθετοι από τα μέλη τωνΜουτζαχεντίν, που αποτελούσαν μια χαλαρή συνομοσπονδία ομάδων των ισλαμιστών ανταρτών, αντιτίθονταν στην υποστήριξη της σοβιετικής κυβέρνησης, σε όλη τη δεκαετία του 1980.
Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, περίπου 2 έως 3 εκατομμύρια Παστούν διέφυγαν στο Πακιστάν ως πρόσφυγες. Το αποκορύφωμα της κυβέρνησης του προέδρου Μπουρχανουντίν Ραμπανί, η οποία ανέλαβε την εξουσία, όταν η φιλοσοβιετική κυβέρνηση κατέρρευσε το 1992, προσπάθησε να αποκλείσει τους Παστούν από τις πιο σημαντικές θέσεις που κατείχαν.
Το γεγονός αυτό είχε ως συνέπεια να δημιουργηθεί ένα νέο ισλαμικό φοιτητικό κίνημα που δημιούργησαν οι λεγόμενοι Ταλιμπάνπου κυριαρχείται από Παστούν οι οποίοι και κατέλαβαν το1996τη πρωτεύουσα της Χώρας τηνΚαμπούλ. Αυτοί στη συνέχεια καταφέρνοντας να θέσουν υπό τον έλεγχό τους όλη τη Χώρα επέβαλαν μια σειρά από αυστηρούς νόμους που βασίζονται στην ισλαμική παράδοση.
Την κυριαρχία όμως αυτή των Ταλιμπάν – Παστούν αμφισβήτησαν οι άλλες αφγανικές φυλές που ανήκουν περισσότερο σε φυλές τουΤατζικιστάν (Τατζίκοι) καιτουΟυζμπεκιστάν (Ουζμπέκοι) που βρίσκονται εγκατεστημένοι στα βορειοδυτικά και βόρεια με αποτέλεσμα η αναταραχή της χώρας να συνεχίζεται.
Σήμερα μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις τωνΗΠΑκαιτουΝΑΤΟ στρατοπεδεύουν σε διάφορες περιοχές της Χώρας εμποδίζοντας την επέκταση των συμπλοκών των εγχώριων φυλών.
Σύμφωνα μετη δημογραφική έρευνα του Αφγανιστάν, το έτος 2005, οι Παστούν αντιπροσώπευαν το 42% του συνολικού πληθυσμού της χώρας (12.570.000 εκτων 29.928.987). Επίσης, κατά την αντίστοιχη δημογραφική έρευνα του Πακιστάν γιατο ίδιο έτος οι Παστούν αντιπροσώπευαν το 15,42% του συνολικού πληθυσμού της χώρας (25.042.080 εκτων 162.400.000 κατοίκων).
Έτσι ο συνολικός πληθυσμός των Παστούν που διέμενε μόνιμα στο Αφγανιστάν καιτο Πακιστάν το 2005 υπολογίζεται σε 37.612.000 (12.570.000 + 25.042.000). Εξ αυτών υπολογίζεται πως 800.000 περίπου Παστούν του Αφγανιστάν, έχουν ήδη εγκατασταθεί σε άλλες χώρες της Ασίας, Αμερικής, και Ευρώπης.
Ahmad, Aisha and Boase, Roger. 2003. "Pashtun Tales from the Pakistan-Afghan Frontier: From the Pakistan-Afghan Frontier." Saqi Books (1 March 2003). ISBN 0-86356-438-0.
Akbar S. Ahmed|Ahmed, Akbar S]]. 1976. "Millennium and Charisma among Pathans: A Critical Essay in Social Anthropology." London: Routledge & Kegan Paul.
Ahmed, Akbar S. 1980. "Pukhtun economy and society." London: Routledge and Kegan Paul.
Banuazizi, Ali and Myron Weiner (eds.). 1994. "The Politics of Social Transformation in Afghanistan, Iran, and Pakistan (Contemporary Issues in the Middle East)." Syracuse University Press. ISBN 0-8156-2608-8.
Banuazizi, Ali and Myron Weiner (eds.). 1988. "The State, Religion, and Ethnic Politics: Afghanistan, Iran, and Pakistan (Contemporary Issues in the Middle East)." Syracuse University Press. ISBN 0-8156-2448-4.
Caroe, Olaf. 1984. The Pathans: 500 B.C.-A.D. 1957 (Oxford in Asia Historical Reprints)." Oxford University Press. ISBN 0-19-577221-0
Dani, Ahmad Hasan. 1985. "Peshawar: Historic city of the Frontier." Sang-e-Meel Publications (1995). ISBN 969-35-0554-9.
Dupree, Louis. 1997. "Afghanistan." Oxford University Press. ISBN 0-19-577634-8.
"A Study of the Greek Ancestry of Northern Pakistani Ethnic Groups Using 115 Microsatellite Markers." A. Mansoor, Q. Ayub, et al.Am. J. Human Genetics, October 2001 v69 i4 p399.
Paddy Docherty,The Khyber Pass: A History of Empire and Invasion: A History of Invasion and Empire. 2007. Publisher: Faber and Faber.ISBN-10: 0571219772
