Kansu

	Kansu Eyaleti
Çince :	甘あま肃省
	Gānsù Shěng
	Kısaltmalar: 甘あま veya 陇 (pinyin: Gān veya Lǒng)
Adın kökeni	甘あま gān - Ganzhou (Zhangye) ; 肃 sù - Suzhou (Jiuquan)
İdari birim türü	Eyalet
Başkenti; (ve en büyük şehri)	Lanzhou
ÇKP Komitesi Sekreteri	Lu Hao
Vali	Xu Shousheng (vekâleten)
Yüzölçümü	454.000 km² (7.)
Nüfusu (2020); - Nüfus yoğunluğu	25.019.831 (22.); 57,7 kişi/km² (27.)
GSYİH (2007); - kişi başına	CNY 269,9 milyar (26.); CNY 10.335 (30ncu)
İGE (2005)	0,675 (orta) (28.)
Başlıca etnik gruplar	Han - %91; Hui - %5; Dongxiang - %2; Tibetli - %2
İl düzeyi	14
İlçe düzeyi	86
Belde düzeyi†	1344
ISO 3166-2	CN-62
	Resmî websitesi; http://www.gansu.gov.cn ; (Çince)

Kansu^[2] (Çince (basitleştirilmiş): 甘あま肃; Çince (geleneksel): 甘肅かんせい; pinyin: Gānsù zh-Gansu.ogg^ⓘ; Wade-Giles: Kan-su, Kansu veya Kan-suh) Çin'de bir eyalettir. Kuzeyden Moğolistan, güneyden Çinghay ve Siçuan eyaletleri, doğudan Ningxia Özerk Bölgesi, Shaanxi eyaleti ve İç Moğolistan Özerk Bölgesi, batısından Sincan Uygur Özerk Bölgesi ile çevrilidir. Dar bir koridor biçiminde oluşuyla yüzyıllarca Yukarı Huanghe (Sarı Irmak) bölgesi ve Çin'in batı kesimleri arasında geçit işlevi görmüştür. Türk soylu Sarı Uygurların yaşadığı Sunan Yugur Özerk İlçesi^[3] buradadır.

Tarih

Kansu, Qin Hanedanı döneminde (MÖ 221-206) Çin topraklarına katıldı. Marco Polo'nun Çin'e girdiği yol olarak tanınan bölge, pek çok kişinin kişinin seyahat ettiği bir koridordu. Kansu adı Yuan Hanedanı döneminde, Ganzhou ve Suzhou bölgelerinin adlarından (1206-1368) oluşturuldu. 1644'ten 1911'e değin Qing (Mançu) hanedanının yönetiminde kalan Kansu'nun bu dönemde en ünlü yöneticilerinden olan Zuo Zongtang (1812-1885) Taiping ve Müslüman ayaklanmalarının (1862-1877) ardından yörede yarım yüzyıl boyunca barış sağladı. 1920'de, 20. yüzyılın en büyük deprem felaketlerinden biri maydana gelmiştir. Merkezi Kansu'nun doğusunda bulunan 8.6 şiddetindeki depremde yaklaşık 200,000 - 250,000 arasında can kaybı yaşanırken, pek çok kent ve kasaba haritadan silinmiştir.

Doğal yapı

Kansu'da doğal yapının en belirgin özelliği platolardır. Kansu Koridoru olarak anılan bölge, Lanzhou'nun 192 km kuzeybatısındadır. Kansu'nun doğu kesimi Çin'in başlıca deprem merkezidir. Kansu'da yaz ve kış arasında büyük sıcaklık farklılıkları görülür.

Nüfus

2020 yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na göre Kansu Eyaleti'nin toplam nüfusu 25.019.831.^[1]

Etnik yapı

Kansu Eyaleti sınırları içerisinde nüfusları 10 bin'i aşan etnik gruplar şunlardır:

Kansu'daki başlıca etnik gruplar
(2010 Nüfus Sayımı)^[4]
Etnik grup	Nüfus
Han	23.164.817
Hui	1.258.641
Donşian	546.255
Tibetli	488.359
Monguor (Tu)	30.781
Bao'an	18.170
Mançu	14.206
Salar	13.517
Yugur	13.001
Moğol	10.935

Diller

Kansu Eyaleti çapında Beifanghua'nın (Mandarin) farklı lehçeleri konuşulur. Kansu'da Beifanghua'nın Zhongyuan Guanhua [en] dalına ait lehçeler şunlardır: Guanzhong lehçesi [en] (Qingyang Şehri-Ning İlçesi [en]), Qinlong lehçesi [zh] (Longnan, Pingliang ve Qingyang şehirleri), Longzhong lehçesi [zh] (Tianshui ve Dingxi şehirleri), Hezhou lehçesi (Linxia Hui Özerk İli) ve Güney Xinjiang lehçesi (Dunhuang). Kansu'da Beifanghua'nın Lanyin Guanhua [en] dalına ait lehçeler de şunlardır: Lanzhou lehçesi [zh] (Lanzhou ve Baiyin şehirleri; Linxia İli-Yongjing İlçesi [en]) ve Hexi lehçesi (Wuwei, Jiayuguan, Jiuquan, Jinchang ve Zhangye şehirleri). Tüm bunların dışında, Ethnologue'a göre, Kansu'da konuşulan diğer diller şunlardır: Amdo Tibetçesi [en], Baima dili [en], Batı Yugurca, Bonan dili [en], Choni dili [en], Doğu Yugurca, Donşianca, Jin Çincesi, Kalmak-Oyratça, Kazakça, Moğolca, Monguor dili [en], Salarca ve Uygurca^[5]

Ekonomi

Pamuk, keten yağı, karpuz, mısır ve darı başlıca tarımsal ticari ürünlerdir. Ancak Kansu ekonomisi büyük ölçüde madenciliğe dayanır. Petrol, kömür ve demir cevheri başlıca yer altı kaynakları arasındadır. Çin'in bir nükleer enerji merkezidir.

İdari yapılanma

Kansu Eyaleti'nin İdari Bölümleri
Lanzhou ↑ ↑ ↑ ↑ ↑ Jiayuguan Jinchang Baiyin Tianshui Wuwei Zhangye Pingliang Jiuquan Qingyang Dingxi Longnan Linxia Hui Öİ Gannan Tibet Öİ
Bölüm kodu^[6]	İsim	Çince Pinyin	Alan (km²)	Nüfus (2020 Nüfus Sayımı)^[1]	Merkez	İlçe düzeyi bölümler^[7]
Bölüm kodu^[6]	İsim	Çince Pinyin	Alan (km²)	Nüfus (2020 Nüfus Sayımı)^[1]	Merkez	Semtler	İlçe düzeyi şehirler	İlçeler	Özerk ilçeler
620000	Kansu Eyaleti	甘あま肃省 Gānsù Shěng	425.888,93	25.019.831	Lanzhou Şehri	17	5	57	7
— İl düzeyi şehirler —
620100	Lanzhou Şehri	兰州市し Lánzhōu Shì	13.192,31	4.359.446	Chengguan Semti	5		3
620200	Jiayuguan Şehri	嘉よしみ峪关市し Jiāyùguān Shì	1.224,17	312.663	Xiongguan Bucağı
620300	Jinchang Şehri	金きむ昌あきら市し Jīnchāng Shì	7.548,98	438.026	Jinchuan Semti	1		1
620400	Baiyin Şehri	白しろ银市 Báiyín Shì	20.098,54	1.515.110	Baiyin Semti	2		3
620500	Tianshui Şehri	天水てんすい市し Tiānshuǐ Shì	14.277,20	2.984.659	Qinzhou Semti	2		4	1
620600	Wuwei Şehri	武威ぶい市し Wǔwēi Shì	32.347,09	1.464.955	Liangzhou Semti	1		2	1
620700	Zhangye Şehri	张掖市し Zhāngyè Shì	38.592,06	1.131.106	Ganzhou Semti	1		4	1
620800	Pingliang Şehri	平ひら凉市 Píngliàng Shì	11.171,15	1.848.607	Kongtong Semti	1	1	5
620900	Jiuquan Şehri	酒さけ泉いずみ市し Jiǔquán Shì	168.080,24	1.055.706	Suzhou Semti	1	2	2	2
621000	Qingyang Şehri	庆阳市し Qìngyáng Shì	27.117,27	2.179.716	Xifeng Semti	1		7
621100	Dingxi Şehri	定てい西市さいち Dìngxī Shì	19.609,24	2.524.097	Anding Semti	1		6
621200	Longnan Şehri	陇南市し Lǒngnán Shì	27.838,66	2.407.272	Wudu Semti	1		8
— Özerk iller —
622900	Linxia Hui Özerk İli	临夏回かい族ぞく自治じち州しゅう Línxià Huízú Zìzhìzhōu	8.198,46	2.109.750	Linxia Şehri		1	5	2
623000	Gannan Tibet Özerk İli	甘あま南みなみ藏ぞう族ぞく自治じち州しゅう Gānnán Zāngzú Zìzhìzhōu	36.593,55	691.808	Hezuo Şehri		1	7

Galeri

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Kansu ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

2010 Kansu heyelanı

Kaynakça

^ ^a ^b ^c "甘あま肃省第だい七次全国人口普查公报（第だい二に号ごう）". 甘あま肃省统计局きょく. 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Çin'de İslâmiyet". İÜ İTKD. s. 163. 20 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2012.
^ 国くに务院人口じんこう普ひろし查办公おおやけ室しつ、国家こっか统计局きょく人口じんこう和わ就业统计司し (Devlet Konseyi Sayım Dairesi, Ulusal İstatistik Bürosu Nüfus ve İstihdam İstatistikleri Dairesi) ((Ed.)). "1-6 各地かくち区分くぶん性せい别、民族みんぞく的てき人口じんこう" [1-6 Cinsiyet ve etnik kökene göre nüfus]. 中国ちゅうごく2010年ねん人口じんこう普ひろし查资料りょう (Çin'in 2010 Nüfus Sayımı Verileri) (Çince). 中国ちゅうごく统计出版しゅっぱん社しゃ (Çin İstatistik Yayımevi). 16 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2018.
^ Eberhard, David M., Gary F. Simons, & Charles D. Fennig (eds.) (2021). Ethnologue: Languages of the World (24 bas.). Dallas, Teksas: SIL International. 27 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
^ "中ちゅう华人民じんみん共和きょうわ国こく县以上じょう行政ぎょうせい区く划代码". 中ちゅう华人民じんみん共和きょうわ国こく民政みんせい部ぶ. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ 中ちゅう华人民じんみん共和きょうわ国こく民政みんせい部ぶ (Ağustos 2014). 《中国ちゅうごく民政みんせい统计年ねん鉴2014》. 中国ちゅうごく统计出版しゅっぱん社しゃ. ISBN 978-7-5037-7130-9.

[2020nüfus-1] "甘あま肃省第だい七次全国人口普查公报（第だい二に号ごう）". 甘あま肃省统计局きょく. 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[2] "Çin'de İslâmiyet". İÜ İTKD. s. 163. 20 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.

[3] "Arşivlenmiş kopya". 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2012.

[A0106a-4] 国くに务院人口じんこう普ひろし查办公おおやけ室しつ、国家こっか统计局きょく人口じんこう和わ就业统计司し (Devlet Konseyi Sayım Dairesi, Ulusal İstatistik Bürosu Nüfus ve İstihdam İstatistikleri Dairesi) ((Ed.)). "1-6 各地かくち区分くぶん性せい别、民族みんぞく的てき人口じんこう" [1-6 Cinsiyet ve etnik kökene göre nüfus]. 中国ちゅうごく2010年ねん人口じんこう普ひろし查资料りょう (Çin'in 2010 Nüfus Sayımı Verileri) (Çince). 中国ちゅうごく统计出版しゅっぱん社しゃ (Çin İstatistik Yayımevi). 16 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2018.

[5] Eberhard, David M., Gary F. Simons, & Charles D. Fennig (eds.) (2021). Ethnologue: Languages of the World (24 bas.). Dallas, Teksas: SIL International. 27 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.

[6] "中ちゅう华人民じんみん共和きょうわ国こく县以上じょう行政ぎょうせい区く划代码". 中ちゅう华人民じんみん共和きょうわ国こく民政みんせい部ぶ. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[7] 中ちゅう华人民じんみん共和きょうわ国こく民政みんせい部ぶ (Ağustos 2014). 《中国ちゅうごく民政みんせい统计年ねん鉴2014》. 中国ちゅうごく统计出版しゅっぱん社しゃ. ISBN 978-7-5037-7130-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d Kansu'nun idari bölümleri
İl düzeyi şehirler	Baiyin Dingxi Jiayuguan Jinchang Jiuquan Lanzhou (merkez) Longnan Pingliang Qingyang Tianshui Wuwei Zhangye
Özerk iller	Linxia Gannan

g t d Çin'in eyalet düzeyi idari bölümleri
Eyaletler	Anhui Çinghay Fujian Guangdong Guizhou Hainan Hebei Heilongjiang Henan Hubei Hunan Jiangsu Jiangxi Jilin Kansu Liaoning Siçuan Şansi Şantung Şensi Tayvan^* Yünnan Zhejiang
Özerk bölgeler	Guangşi İç Moğolistan Ningksia Sincan Tibet
Doğrudan yönetilen şehirler	Pekin Çongçing Şanghay Tientsin
Özel idari bölgeler	Hong Kong Makao
^* Çin Halk Cumhuriyeti tarafından hak iddia edilmektedir, ancak fiilen Çin Cumhuriyeti tarafından yönetilmektedir.