(Translated by https://www.hiragana.jp/)
Yunan alfabesi - Vikipedi İçeriğe atla

Yunan alfabesi

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yunan Alfabesi
Ελληνικό αλφάβητο
TürÜnlü harfli Alfabe (Soldan sağa)
DillerYunanca
DönemMÖ 800'den günümüze[1][2]
Aile sistemi
Mısır hiyeroglifleri
Etkilenen alfabelerGot alfabesi, Glagol alfabesi, Kiril alfabesi, Kiptî alfabesi, Ermeni alfabesi, Latin alfabesi, Gürcü alfabesi, Runik yazı ve Anadolu alfabeleri
ISO 15924ltr, Greek
YönSoldan sağa
Unicode adıGreek
Unicode aralığı
*1 Proto-Sinaitik kelimesindeki Sinaitik İngilizce: Sinai +ite +ic şeklinde türetilmiş olup Sina (dağı) ile ilgili/alakalı manasına gelmektedir. Türkçeleştirilişi şu şekilde olabilir: Sina+î ile Sinevî veya Sina+sal ile Sinasal
Kimi durumda Proto-Kenanitik şeklinde de isimlendirilebilir.
Bu sayfa UFA fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir görüntüleme desteğiniz bulunmadığı takdirde, soru işaretleri, kutular veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız Yardım:IPA.
Yunan alfabesi
Αあるふぁαあるふぁ Αあるふぁlfa Νにゅーνにゅー Ni
Βべーたβべーた Vita Ξくしーξくしー Ksi
Γがんまγがんま Gama Οおみくろんοおみくろん Omikron
Δでるたδでるた Delta Πぱいπぱい Pi
Εいぷしろんεいぷしろん Epsilon Ρろーρろー Ro
Ζぜーたζぜーた Zita Σσς Sigma
Ηいーたηいーた İta Τたうτたう Taf
Θしーたθしーた Thita Υうぷしろんυうぷしろん İpsilon
Ιいおたιいおた İota Φふぁいφふぁい Fi
Κかっぱκかっぱ Kappa Χかいχかい Hi
Λらむだλらむだ Lamda Ψぷさいψぷさい Psi
Μみゅーμみゅー Mi Ωおめがωおめが Omega
Tarihçe
Diğer dillerde
İlgili maddeler

Yunan alfabesi, tarihî dönemden çağdaş döneme kadar çeşitli değişikliklerle aslen Yunancanın yazımında kullanılan alfabedir. Aslen Fenike alfabesinden türetilmiş[3] ve ilk olarak MÖ 9. yüzyıl sonlarında ya da MÖ 8. yüzyıl başlarında kullanılmaya başlanmıştır.[4][5] Latin ve Kiril alfabelerinin atasıdır. Günümüzde Yunanca yazmak dışında matematikte, temel bilim ve mühendislik bilimlerinde bilimsel gösterimler olarak kullanılır. Alfabe, yedisi ünlü, on dördü ünsüz, üçü ise birleşik yirmi dört harften oluşur:[6]

Αあるふぁ Βべーた Γがんま Δでるた Εいぷしろん Ζぜーた Ηいーた Θしーた Ιいおた Κかっぱ Λらむだ Μみゅー Νにゅー Ξくしー Οおみくろん Πぱい Ρろー Σしぐま Τたう Υうぷしろん Φふぁい Χかい Ψぷさい Ωおめが
αあるふぁ βべーた γがんま δでるた εいぷしろん ζぜーた ηいーた θしーた ιいおた κかっぱ λらむだ μみゅー νにゅー ξくしー οおみくろん πぱい ρろー σしぐま
ς		 τたう υうぷしろん φふぁい χかい ψぷさい ωおめが

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

MÖ 16. ve MÖ 12. yüzyıllar arasında Miken Uygarlığı'nda, Linear B yazı sistemi, Yunan dilinin en erken dili, Miken Yunancasını yazmak için kullanılmıştır. Yunan alfabesiyle ilgisiz olan bu yazı sistemi MÖ 13. yüzyılda terkedilmiştir ve MÖ 9. yüzyılın sonlarında veya MÖ 8. yüzyılın başında Yunan alfabesi ortaya çıkmıştır.[4] İki yazı sisteminin zamanları arasındaki dönem, Yunan Karanlık Çağı olarak anılır. Karanlık çağın bitiminde Fenike alfabesi, beş sesli harf eklenerek kullanılmaya başlanmıştır. Yunan Alfabesi, Antik Yunan'dan günümüze Yunanistan'da kullanılmaktadır. Bunun yanında Hristiyanlığın Ortodoks mezhebine bağlı Karamanlı Türkler tarafından 18.-20. yüzyıllarda Karaman sahası Türk ağzının yazımında da kullanılmıştır.[7]

Alfabeyi oluşturan harflerin her biri farklı değişiklikler geçirmiştir ve şekilleri değişmiştir. Harflerin tarih içindeki şekilleri şu şekildedir:

Kitâbe El yazma Modern
Arkaik Klasik Majüskül (büyük harf) Minüskül (küçük harf) Küçük harf Büyük harf
αあるふぁ Αあるふぁ
βべーた Βべーた
γがんま Γがんま
δでるた Δでるた
εいぷしろん Εいぷしろん
ζぜーた Ζぜーた
ηいーた Ηいーた
θしーた Θしーた
ιいおた Ιいおた
κかっぱ Κかっぱ
λらむだ Λらむだ
μみゅー Μみゅー
νにゅー Νにゅー
ξくしー Ξくしー
οおみくろん Οおみくろん
πぱい Πぱい
ρろー Ρろー
σς Σしぐま
τたう Τたう
υうぷしろん Υうぷしろん
φふぁい Φふぁい
χかい Χかい
ψぷさい Ψぷさい
ωおめが Ωおめが

Modern harfler[değiştir | kaynağı değiştir]

Simge Adı Ses değeri Rakam İbrani Latin HTML
Antik Orta Çağ Modern Antik Orta Çağ Modern
Αあるふぁ αあるふぁ alfa (ἄλらむだφふぁいαあるふぁ) alfa (ἄλらむだφふぁいαあるふぁ) alfa (άλφα) [a] [aː] [a] [a] 1 א a Αあるふぁ αあるふぁ
Βべーた βべーた beta (βべーたῆτたうαあるふぁ) vita (βべーたῆτたうαあるふぁ) vita (βήτα) [b]   [v] 2 ב b Βべーた βべーた
Γがんま γがんま gamma(γάμμα) gamma(γάμμα) gama (γάμμα / γάμα) [g]   [ɣ, ʝ] 3 ג g Γがんま γがんま
Δでるた δでるた delta (δέλτα) delta (δέλτα) delta (δέλτα) [d]   [ð] 4 ד d Δでるた δでるた
Εいぷしろん εいぷしろん ei (εいぷしろんἶ) e psilon (ἒ ψιλόν) epsilon (έψιλον) [e]   [e] 5 ה e Εいぷしろん εいぷしろん
Ζぜーた ζぜーた zeta (ζήτα) zita (ζήτα) zita (ζήτα) [zd] [dz]   [z] 7 ז z Ζぜーた ζぜーた
Ηいーた ηいーた eta (ἦτたうαあるふぁ) ita (ἦτたうαあるふぁ) ita (ήτα) [ɛː]   [i] 8 ח ē Ηいーた ηいーた
Θしーた θしーた theta (θしーたῆτたうαあるふぁ) theta (θしーたῆτたうαあるふぁ) tita (θήτα) [tʰ]   [θしーた] 9 ט th Θしーた θしーた
Ιいおた ιいおた iota (ἰῶτたうαあるふぁ) iota (ἰῶτたうαあるふぁ) iota (ἰῶτたうαあるふぁ) [i] [iː]   [i] 10 י i Ιいおた ιいおた
Κかっぱ κかっぱ kappa (κάππα) kappa (κάππα) kapa (κάππα) [k]   [k] 20 כ k Κかっぱ κかっぱ
Λらむだ λらむだ lambda (λάμβδα) labda (λάβδα) lamda (λάμδα / λάμβδα) [l]   [l] 30 ל l Λらむだ λらむだ
Μみゅー μみゅー mu (μみゅーῦ) mu (μみゅーῦ) mi (μみゅーιいおた / μみゅーυうぷしろん) [m]   [m] 40 מ m Μみゅー μみゅー
Νにゅー νにゅー nu (νにゅーῦ) nu (νにゅーῦ) ni (νにゅーιいおた / νにゅーυうぷしろん) [n]   [n] 50 נ n Νにゅー νにゅー
Ξくしー ξくしー ksei (ξくしーεいぷしろんῖ) ksi (ξくしーῖ) ksi (ξくしーιいおた) [ks]   [ks] 60 ס ks, x Ξくしー ξくしー
Οおみくろん οおみくろん ou (οおみくろんὖ) o mikron (ὂ μικρον) omikron (όμικρον) [o]   [o] 70 ע o Οおみくろん οおみくろん
Πぱい πぱい pei (πぱいεいぷしろんῖ) pi (πぱいῖ) pi (πぱいιいおた) [p]   [p] 80 פ p Πぱい πぱい
Ρろー ρろー ro (ρろーωおめが) ro (ρろーωおめが) ro (ῥῶ) [r]   [r] 100 ר r, rh Ρろー ρろー
Σしぐま σしぐま ς sigma (σしぐまῖγがんまμみゅーαあるふぁ) sigma (σしぐまῖγがんまμみゅーαあるふぁ) sigma (σίγμα) [s] [z]   [s] [z] 200 ש s Σしぐま σしぐま ς
Τたう τたう tau (τたうαあるふぁῦ) tau (τたうαあるふぁῦ) taf (τたうαあるふぁυうぷしろん) [t]   [t] 300 ת t Τたう τたう
Υうぷしろん υうぷしろん u (ὗ) u psilon (ὔ ψぷさいιいおたλらむだοおみくろんνにゅー) ipsilon (ύψιλον) [y] [yː]   [i] 400 ו u, y Υうぷしろん υうぷしろん
Φふぁい φふぁい phei (φふぁいεいぷしろんῖ) phi (φふぁいῖ) fi (φふぁいῖ) [pʰ] [ɸ] [f] 500   ph Φふぁい φふぁい
Χかい χかい khei (χかいεいぷしろんῖ) khi (χかいῖ) khi (χかいῖ) [kʰ]   [x] 600   kh, ch Χかい χかい
Ψぷさい ψぷさい psei (ψぷさいεいぷしろんῖ) psi (ψぷさいῖ) psi (ψぷさいιいおた) [ps]   [ps] 700   ps Ψぷさい ψぷさい
Ωおめが ωおめが o (ὦ) o mega (ὠ μέγα) omega (ωμέγα) [ɔː]   [o] 800 ע ō Ωおめが ωおめが

Eski harfler[değiştir | kaynağı değiştir]

Simge Adı Ses değeri![8] Rakam İbrani
Ϝ[9] Digama, Vau [w] 6 ו
Ͷ[10][11] Pamfilyaca Digama, (Tsan) [v] ([ts])
Ͱ[12] Heta [h] ח
Ϻ[13] San [s] צ
Ϙ[14]

(ϟ)[15]

Kopa [k] 90 ק
Ͳ[16]

(ϡ)[17]

Sampi [ss] ([ts]) 900 צ

Birleşik harfler[değiştir | kaynağı değiştir]

Simge Adı Ses değeri[8]
ϛ[18] Stigma [st]
ϗ[19] Kai [kaj]
ȣ[20] Ou [u]

Harf birleşmeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Yunancada kullanılan birçok sesin kendine özel harfi yoktur. Mevcut harflerin bir araya gelmesi ile harf bileşikleri oluşur. Yunancada bu yöntemle elde edilen 7 harf bileşiği bulunur. Sözcüğün içinde bulunduğu yere göre harfler kendi seslerini de temsil ediyor olabilir. Fakat genel olarak:

Ünsüz harf birleşmeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

ΜみゅーΠぱい - μみゅーπぱい[değiştir | kaynağı değiştir]

/b/ olarak:

  • ΜみゅーΠぱい birleşiği sözcük başına geldiğinde her hâlükârda B okunur; μみゅーπぱいικίνι /bikini/
  • ΜみゅーΠぱい birleşiği sözcük ortasında iken kendinden önce bir sessiz harf gelirse yine B okunur; τουρμみゅーπぱいίνα /turbina/
  • ΜみゅーΠぱい bileşiği sözcük içinde iki kez tekrarlanmışsa B olarak okunur: Μみゅーπぱいαあるふぁμみゅーπぱいάς /babas/

/m/-/b/ olarak:

  • ΜみゅーΠぱい birleşiği sözcük ortasında iken kendinden önce bir sesli harf gelirse mb olarak okunur; γがんまαあるふぁμみゅーπぱいρός /gambros/

ΝにゅーΤたう - νにゅーτたう[değiştir | kaynağı değiştir]

/d/ olarak:

  • ΝにゅーΤたう birleşiği sözcük başına geldiğinde her hâlükârda D olarak okunur; νにゅーτたうύνομαι /dinome/.
  • ΝにゅーΤたう birleşiği sözcük ortasında iken kendinden önce bir sessiz harf gelirse yine D okunur; σουρνにゅーτたうίνα /surdina/.
  • ΝにゅーΤたう bileşiği sözcük içinde iki kez tekrarlanmışsa D olarak okunur; νにゅーτたうαあるふぁνにゅーτたうά /dada/.

/n/-/d/ olarak

  • ΝにゅーΤたう birleşiği sözcük ortasında iken kendinden önce bir sesli harf gelirse nd olarak okunur; πάνにゅーτたうαあるふぁ /panda/.

ΓがんまΚかっぱ - γがんまκかっぱ[değiştir | kaynağı değiştir]

/g/ olarak:

  • ΓがんまΚかっぱ birleşiği sözcük başına geldiğinde her hâlükârda G olarak okunur; γκάφα /gafa/.
  • ΓがんまΚかっぱ birleşiği sözcük ortasında iken kendinden önce bir sessiz harf gelirse yine G okunur; αργκό /argo/.
  • ΓがんまΚかっぱ bileşiği sözcük içinde iki kez tekrarlanmışsa G olarak okunur; γκογκό /gogo/.

/n/-/g/ olarak:

  • ΓがんまΚかっぱ birleşiği sözcük ortasında iken kendinden önce bir sesli harf gelirse ng olarak okunur; παγκράτι (pangrati).

ΓがんまΓがんま - γがんまγがんま[değiştir | kaynağı değiştir]

/n/-/g/ olarak:

  • Sadece kelime ortasında bulunabilir ve bu durumda ng olarak okunur; αγγλος (anglos).

ΓがんまΧかい - γがんまχかい[değiştir | kaynağı değiştir]

/n/-/g/-/h/ olarak:

  • Sadece kelime ortasında bulunabilir ve bu durumda ngh olarak okunur; συγχωρ /singhor/.

ΤたうΣしぐま - τたうσしぐま[değiştir | kaynağı değiştir]

Peltek /ç/ olarak:

  • ΤたうΣしぐま τたうσしぐま Τたうσしぐま bileşikleri Yunancada her zaman, Türkçede olmayan bir peltek /ç/ şeklinde telâffuz edilir. Ses daha çok t'ye kayar; τσακμάκ /ćakmak/.

ΤたうΖぜーた - τたうζぜーた[değiştir | kaynağı değiştir]

Peltek /c/ olarak:

  • ΤたうΖぜーた τたうζぜーた Τたうζぜーた bileşikleri Yunancada her zaman, Türkçede olmayan bir peltek /c/ şeklinde telâffuz telâffuz edilir. Ses daha çok z'ye kayar; τζάμι /źami/.

ΓがんまΙいおた - γがんまιいおた[değiştir | kaynağı değiştir]

ΓがんまΙいおた bileşiği y olarak okunur.

Ünlü harf birleşmeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

ΑあるふぁΙいおた - αあるふぁιいおた[değiştir | kaynağı değiştir]

ΑあるふぁΙいおた - αあるふぁιいおた birleşmesi, /e/ olarak okunur. Ancak ιいおた harfinde umlaut (iki nokta) olursa (ΑΪ - αϊ) /ay/ sesi verir.

ΑあるふぁΥうぷしろん - αあるふぁυうぷしろん[değiştir | kaynağı değiştir]

Av ya da Af olarak okunur. Sözcük içindeki yerine göre sesletim değişir. İkiliden sonra ünlü harfler ve βべーた,ρろー,γがんま,λらむだ,νにゅー,δでるた,μみゅー,ζぜーた harfleri gelirse ikili /av/ diye okunur. Bu harfler akılda tutmak için "vergilendirmez" kelimesi akılda tutulabilir. Diğer harfler gelirse ikili /af/ diye okunur.

EI - εいぷしろんιいおた[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşim, /i/ sesini verir.

ΕいぷしろんΥうぷしろん - εいぷしろんυうぷしろん[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu birleşim, /ev/ ya da /ef/ olarak okunur. Sözcük içindeki yerine göre sesletim değişir. İkiliden sonra ünlü harfler ve βべーた,ρろー,γがんま,λらむだ,νにゅー,δでるた,μみゅー,ζぜーた harfleri gelirse ikili /ev/ diye okunur. Diğer harfler gelirse ikili /ef/ diye okunur.

ΟおみくろんΙいおた - οおみくろんιいおた[değiştir | kaynağı değiştir]

ΟおみくろんΙいおた - οおみくろんιいおた birleşimi, /i/ sesini verir. ΟΪ - οϊ /oy/ sesini verir. Eğer ιいおた harfi üzerindeki iki nokta olmasaydı, diftong i olur

ΟおみくろんΥうぷしろん - οおみくろんυうぷしろん[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşim, /u/ sesi verir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Johnston, A. W. (2003). "The alphabet". In Stampolidis, N.; Karageorghis, V (eds.). Sea Routes from Sidon to Huelva: Interconnections in the Mediterranean 16th – 6th c. B.C. Athens: Museum of Cycladic Art. pp. 263–276.
  2. ^ Swiggers, Pierre (1996). "Transmission of the Phoenician Script to the West". In Daniels; Bright (eds.). The World's Writing Systems. Oxford: University Press. pp. 261–270.
  3. ^ The Development of the Greek Alphabet within the Chronology of the ANE 12 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (2009), Quote: "Naveh gives four major reasons why it is universally agreed that the Greek alphabet was developed from an early Phoenician alphabet. 1 According to Herodutous "the Phoenicians who came with Cadmus... brought into Hellas the alphabet, which had hitherto been unknown, as I think, to the Greeks." 2 The Greek Letters, alpha, beta, gimmel have no meaning in Greek but the meaning of most of their Semitic equivalents is known. For example, 'aleph' means 'ox', 'bet' means 'house' and 'gimmel' means 'throw stick'. 3 Early Greek letters are very similar and sometimes identical to the West Semitic letters. 4 The letter sequence between the Semitic and Greek alphabets is identical. (Naveh 1982)"
  4. ^ a b The date of the earliest inscribed objects; A.W. Johnston, "The alphabet", in N. Stampolidis and V. Karageorghis, eds, Sea Routes from Sidon to Huelva: Interconnections in the Mediterranean 2003:263-76, summarizes the present scholarship on the dating.
  5. ^ Cook, B. F. (1987). Greek inscriptions. of California Press/British Museum, s.9.
  6. ^ "Lesson 1: The Greek Alphabet, Vowels, Consonants, and Dipthongs". daedalus.umkc.edu. 10 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2023. 
  7. ^ Hatice Şirin User, Başlangıçtan Günümüze Türk Yazı Sistemleri, Akçağ, Ankara 2006, s. 85.
  8. ^ a b IPA
  9. ^ Digamma, Nick Nicholas' Home Page 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
  10. ^ Pamphylian Digamma, Nick Nicholas' Home Page 23 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
  11. ^ Tsan, Nick Nicholas' Home Page 23 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
  12. ^ Heta, Nick Nicholas' Home Page 12 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
  13. ^ San, Nick Nicholas' Home Page 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
  14. ^ Koppa, Nick Nicholas' Home Page 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
  15. ^ Numeric Koppa, Nick Nicholas' Home Page 19 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
  16. ^ Sampi, Nick Nicholas' Home Page 23 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
  17. ^ Numeric Sampi, Nick Nicholas' Home Page 19 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
  18. ^ Stigma, Nick Nicholas' Home Page 29 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
  19. ^ Kai, Nick Nicholas' Home Page 18 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
  20. ^ Ou, Nick Nicholas' Home Page 29 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yunan_alfabesi&oldid=32651957" sayfasından alınmıştır