ΟΓυμναστικός Σύλλογος Απόλλων Σμύρνης[1] είναι ελληνικόαθλητικό σωματείοτο οποίο εδρεύει στηΡιζούπολη, συνοικία της Ε΄ Δημοτικής Κοινότητας τουΔήμου Αθηναίων. Το τμήμα ποδοσφαίρουτουΓ.Σ. Απόλλωνα Σμύρνης ιδρύθηκε επίσημα το 1910 στηΣμύρνη δεκαεννέα χρόνια μετά τη δημιουργία τουαθλητικού συλλόγου (1891), ανκαι προϋπήρχε από τις αρχές του 20ου αιώνα.[2] Έγινε όμως τοπιο αγαπητό του συλλόγου στους φιλάθλους, καθώς η ομάδα ποδοσφαίρου του Απόλλωνα αποτέλεσε την κορυφαία ομάδα στο πρωτάθλημα Σμύρνης με 5 συνεχόμενους τίτλους την πενταετία 1917-1922 μέχρι τηνΚαταστροφή της Σμύρνης. Ως σύλλογος ο Απόλλων εξέφραζε περισσότερο τα λαϊκά στρώματα της πόλης.
Από το 1922 και την εγκατάσταση στηνΑθήνα, είχε σχεδόν ανελλιπή παρουσία στηνΑ΄ Εθνική Κατηγορία, την ανώτατη κατηγορία τουελληνικού ποδοσφαίρου, από τη σύστασή της μέχρι καιτα τέλη της δεκαετίας του 1990, αποκτώντας το παρατσούκλι Ελαφρά Ταξιαρχία. Είναι μία από τις πιο ιστορικές ομάδες της Ελλάδαςκαι από αυτήν έχουν αναδειχτεί σημαντικοί ποδοσφαιριστές κατά το παρελθόν.
ΟΓυμναστικός Σύλλογος Σμύρνης «ο Απόλλων» ιδρύθηκε το 1891 στην ακμάζουσα Σμύρνη από μια ομάδα Ελλήνων.[3]Τα μισά περίπου από τα μέλη του, μεταξύ των οποίων καιο Εμμανουήλ Σάμιος, είχαν αποχωρήσει από τον προϋπάρχοντα Ορφέακαι άλλων που είχαν θητεύσει στηνΕυαγγελική Σχολή Σμύρνης. Ως χρώματατου συλλόγου επιλέχθηκαν αυτά της ελληνικής σημαίας, γιανα καταδειχθεί ο αποκλειστικά ελληνικός χαρακτήρας της ομάδας μέσα στην πόλη και ως σήμα οι τρεις δρομείς. Γρήγορα, ο Απόλλωνας απέκτησε ιδιόκτητο γήπεδο, όπου προπονούνταν οι αθλητές τουκαι διοργανώνονταν αγώνες καιτο 1904 θέσπισε καιταΑπολλώνιαπου έγιναν θεσμός. Έγινε έτσι πόλος έλξης για τους χιλιάδες Έλληνες της Σμύρνης.[4]
To 1904 αθλητές του Απόλλωνα Σμύρνης πήραν μέρος σε ποδοσφαιρικό αγώνα μετο πανίσχυρο αγγλικό σύλλογο Bournabat Club (ΑΟ Μπουρνόβα) που θεωρείται καιο πρώτος ποδοσφαιρικός που ιδρύθηκε στηΣμύρνη. Τον Ιανουάριο του 1906, η υποεπιτροπή Σμύρνης των Ολυμπιακών Αγώνωνμε πρόεδρο τον Φωκίωνα Βουτζινά, ανακοίνωσε τη διεξαγωγή προκριματικών ποδοσφαιρικών αγώνων με έπαθλο την εκπροσώπηση της Μικτής Σμύρνης στους Ολυμπιακούς από την νικήτρια ομάδα. Στις 13 Μαρτίου 1906 ο Απόλλων αγωνίστηκε στον προκριματικό επί της ισχυρής ομάδας Αγγλικός Όμιλος Μπουρνόβα , με τους κυανόλευκους να ηττώνται καινα αποκλείονται (στον τελικό προκρίθηκε καιοΠανιώνιος).
Στις 6 Αυγούστου 1907 η ανεπίσημη ακόμα ποδοσφαιρική ομάδα του Απόλλωνα αντιμετώπισε σε φιλική συνάντηση τον Πανιώνιο για πρώτη φορά καιτον νίκησε με σκορ 2-0, γεγονός που προκάλεσε μεγάλη χαρά στους κυανόλευκους φιλάθλους, δεδομένου ότι ο Πανιώνιος διέθετε εξαιρετικό ποδοσφαιρικό συγκρότημα το οποίο μετά από λίγο κυριάρχησε στοσμυρναϊκό ποδόσφαιρο. Έτσι καιτο ποδόσφαιρο σιγά σιγά θα γινόταν πεδίο της μεγάλης κόντρας ανάμεσα στους δύο κορυφαίους ελληνικούς αθλητικούς συλλόγους της Σμύρνης, τον Απόλλωνα καιτον Πανιώνιο. Πρόεδρος του Απόλλωνα το 1909 εξελέγη ο Δημήτρης Μαρσελλος.
Έτσι, 1910, υπό την επιρροή της αγγλικής κοινότητας της Σμύρνης, οργανώθηκε για πρώτη φορά επίσημα το ποδοσφαιρικό τμήμα, το οποίο έμελλε να γίνει το σπουδαιότερο του συλλόγου. Σε αυτό βοήθησε καιτο νέο γήπεδο του συλλόγου στην περιοχή του Ορφανοτροφείου, που χτίστηκε εκείνη την χρονιά. Ως σήμα είχε τοναγγυλωτό σταυρό, πανάρχαιο ελληνικό σύμβολο ευημερίας και σύνδεσης μετον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.
Το 1911 ο Απόλλων νίκησε το πλήρωμα του Αυστριακού θωρηκτού "Βιρίντους", μια νίκη που έκανε αίσθηση στον τοπικό τύπο και άρχισε να αποκτά αρκετούς φιλάθλους στηΣμύρνη[5] ενώ ο ναύαρχος του έστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα προς το προεδρείο του συλλόγου. Την περίοδο 1914-1916 ο Απόλλων αντιμετώπισε σε φιλικούς αγώνες τον Πανιώνιο, την Ευαγγελική Σχολή, τον Πέλοπα Μελαντίας, το Αμερικανικό Κολλέγιο, τονΓΣ Κορδελιού, το Αμερικανικό Κολλέγιο, την αγγλική Πάκσερ αλλά και τρεις τουρκικές που είχαν μόλις ιδρυθεί: Τουράν, Καρσίγιακα, Τρίπολη καιΑλτάι Σ.Κ..
Τα γραφεία του συλλόγου βρίσκονταν στη συνοικία Μπέλλα Βίστα (ή Καλλιθέα). Από το 1916 ο Απόλλων αγωνιζόταν στο ιδιόκτητο Στάδιο Απόλλωνος κοντά στον Άγιο Τρύφωνα στη Μπέλλα Βίστα. ΤοΣτάδιο Απόλλωνος, εκτός του κλειστού γυμναστηρίου περιελάμβανε γήπεδο ποδοσφαίρου με στίβο και έδωσε μεγάλη ώθηση στο ποδοσφιαιρκό τμήμα. Μάλιστα στο γήπεδο αυτό, στις 2 Μαΐου του 1919 είχε στρατοπεδεύσει ελληνικός στρατός όταν αποβιβάστηκε στηΣμύρνη.
Γρήγορα, η ποδοσφαιρική ομάδα έγινε η μόνιμη πρωταθλήτρια της περιοχής, κατακτώντας πέντε σερί χρονιά το τοπικό πρωτάθλημα (1917, 1918, 1919, 1920, 1922). Τοπρωτάθλημα Σμύρνης διεξαγόταν υπό την αιγίδα τουΣΕΓΑΣ, δηλαδή της μοναδικής επίσημης αθλητικής αρχής που υπήρχε στην Ελλάδα. To 1918 o Απόλλων νίκησε μια ισχυρότατη ομάδα ενός αγγλικού πληρώματος, του αγγλικού πολεμικού "Μήνυτορ 19", του πρώτου πολεμικού πλοίου που είχε καταπλεύσει στο λιμάνι της Σμύρνης, μετά την ήττα της Τουρκίας κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Ο Απόλλων είχε και τέσσερις παίκτες στηνεθνική Ελλάδαςη οποία συμμετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αμβέρσαςτο 1920: τον βασικό τερματοφύλακα της Εθνικής, Αντώνη Φωτιάδη, το βασικό δεξί μπακ Αγαμέμοννα Γκίλη, το Δημήτρη Γώττη καιτον Ιωάννη Ζαλούμη.[6]
Η πρωταθλήτρια Σμύρνης του 1919
Η πρωταθλήτρια ομάδα του Απόλλωνα, που κατείχε το πρωτάθλημα Σμύρνης του 1920, θεωρήθηκε για πολλούς η ισχυρότερη της Μικράς Ασίας της περιόδου μέχρι το 1922. Σε αυτή αυτήν στήριζαν τις ελπίδες τους οι Έλληνες της Σμύρνης, προκειμένου το ποδοσφαιρικό κύπελλο να παραμείνει σε ελληνικά χέρια όσο διαρκούσε ο πόλεμος στο μέτωπο (1920-1922). ΗΑρμενική Λέσχη αποτελούσε τον ισχυρότερο αντίπαλο του Απόλλωνα, ηδε ομάδα του Πανιωνίου δεν μπορούσε να πρωταγωνιστήσει, επειδή είχε αποδεκατιστεί από την επιστράτευση του 1921 και στελεχωνόταν πλέον από πολύ νεαρούς αθλητές, από παλαιότερους που είχαν αποσπασθεί από το μέτωπο και από αθλητές της Παλαιάς Ελλάδας που είχαν εσχάτως εγγραφεί στα μητρώα της. Ο Απόλλων τελικώς κατέκτησε καιτο τελευταίο πρωτάθλημα Σμύρνης το 1921-22, νικώντας στον τελικό τηνΑρμενική Λέσχηστο Στάδιο του Πανιωνίου (3-1).
Το τελευταίο συμβούλιο του Γυμναστικού Συλλόγου Απόλλωνα Σμύρνης, την μαρτυρική χρονιά της καταστροφής της Σμύρνης από τους Τούρκους το1922, αποτελούσαν οι: Δ. Μαρσέλος (πρόεδρος), Ι. Γαρύφαλος (Γεν.Γραμματέας), Α.Κύρου (ειδ. γραμματέας), και Χατζηθωμάς (ταμίας).
Κατά τηνΚαταστροφή της Σμύρνηςο σύλλογος έχασε συνολικά 11 ποδοσφαιριστές. Η τελευταία κύρια ομάδα του Απόλλωνα στηΣμύρνητην αγωνιστική περίοδο 1921-22:
Η ομάδα του Απόλλωνα στα χρόνια της Σμύρνης ήταν μία από τις πιο επιτυχημένες σε όλη τηνΟθωμανική Αυτοκρατορία μέχρι καιτο1922καιη καλύτερη στην ιστορία του σμυρναϊκού ποδοσφαίρου, έχοντας 5 κύπελλα πρωταθλητή, μετηνΓαλατασαράινα βρίσκεται στους 6 τίτλους στη λίγκα της Κωνσταντινούπολης εως τότε.
ΜετηΜικρασιατική Καταστροφήο Απόλλωνας ακολούθησε τη μοίρα του ελληνισμού της Σμύρνης, περνώντας στην αντίπερα πλευρά τουΑιγαίουκαι συγκεκριμένα στηνΑθήνα. Στην ανασυγκρότηση του συλλόγου πρωταρχικό ρόλο διαδραμάτισε ο πρόεδρός του από το 1919, ιατρόςκαι αργότερα βουλευτής Δημήτριος Μαρσέλλος, ο οποίος ευτύχησε το 1948 να παραστεί στα εγκαίνια του Σταδίου Ριζούπολης.
Προσωρινή του έδρα - για έναν χρόνο - ήταν ένα γήπεδο πλησίον τουΝαού του Ολυμπίου Διός, κοντά στηνΠλατεία Συντάγματος. Το 1923 μετακόμισε στοΡουφκαι δημιούργησε μία πολύ δυνατή ομάδα, η οποία πρωταγωνιστούσε στοΠρωτάθλημα Αθηνών. Όταν το 1930 ξεκίνησε τοΠανελλήνιο Πρωτάθλημα (όπου προκρίνονταν οι καλύτεροι των τοπικών πρωταθλημάτων), ο Απόλλωνας ήταν από τις ομάδες που συμμετείχαν αδιαλείπτως.
Το 1923-24 ο Απόλλων πήρε μέρος για πρώτη φορά στο Πρωτάθλημα Αθήνας, το οποίο μάλιστα κατέκτησε πανηγυρικά αντιμετωπίζοντας ισχυρότατους αντιπάλους όπως οΠαναθηναϊκός, οΑθηναϊκός, οΠανιώνιοςκαιο Μίλων.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου 1924-25 οιεκ Κωνσταντινουπόλεως παίκτες του Απόλλωνα αποχώρησαν από το σύλλογο και δημιούργησαν με άλλους την μετέπειτα ΑΕΚ. ΄Ετσι η ομάδα δέχτηκε σοβαρό πλήγμα που μείωσε τη δυναμικότητα της χωρίς βέβαια να ανακόψει την γόνιμη δράση της. Πάντως, οι Απολλωνιστές που είχαν κατακτήσει το πρώτο πρωτάθλημα Αθηνών του 1924, χρειάστηκαν 14 ολόκληρα χρόνια γιανατο κερδίσουν πάλι το 1938. Από τότε μέχρι την κατάργησή του (1959-60) το κατάκτησαν άλλες δύο φορές (1948 και 1958). Την ενδεκάδα του 1938 αποτελούσαν οι: Χατζηβασιλείου, Γκιζώρης, Γκίκας, Σπανός, Βουβουδάκης, Χατζησάββας, Δεληγιάννης, Δαμαλάς, Γρηγοριάδης, Μ. Στράτος και Πανανός.
Την ομάδα του 1958 οι: Τσανακτσής, Χρόνης, Δαράκης, Σανιόγλου, Δερμάτης, Μαυρόπουλος, Παπάζογλου, Χολέβας, Καμάρας, Σεραφείδης Λ., Σκόρδος.
Συνολικά μεταξύ 1922-1940 κατέκτησε δύο τίτλους στην Αθήνα (1923-24 και 1937-38), ενώ δύο φορές έχασε στις λεπτομέρειες το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα. Η πρωταθλήτρια Αθηνών ομάδα του 1938, μετον θρυλικό επιθετικό Βασίλη Γρηγοριάδη, έλαβε από τον τύπο το προσωνύμιο της «Ελαφράς Ταξιαρχίας», πουτη συνοδεύει μέχρι σήμερα.
Η θρυλική "Ελαφρά Ταξιαρχία" του 1938
To 1928 στο γήπεδο τουΡουφ, δεκάδες φίλαθλοι συγκεντρωθηκαν, γιανα παρακολουθήσουν τη συνάντηση Απόλλωνα – Πεστερζέμπε, που έγινε στις 6 Ιανουαρίου 1928 και έληξε 4-2 υπέρ της ουγγρικής ομάδας. Στις 31 Δεκεμβρίου 1935 ο Απόλλων υποδέχθηκε τηνΜπεσίκτας (2-2)[7] ενώ είχαν προηγηθεί επισκέψεις των Απολλωνιστών στην Τουρκία και αγώνες με τουρκικές ομάδες. Οι προσδοκίες ήταν πολλές ως προς τη δυναμική της τουρκικής ομάδας, που είχε κερδίσει στην Τουρκία μικτή ομάδα Παναθηναϊκού και Απόλλωνα με 7-2, αλλά και είχε φέρει 1-1- μετον Παναθηναϊκό. Η ενδεκάδα του Απόλλωνα ήταν: Παπαντωνίου, Γάσπαρης, Χατζηβασίλης, Γκίκας, Δεληγιάννης, Βουβουδάκης, Πανανός, Αντικάκης, Ρούσσος, Δημητρίου, Χατζησάββας.
Στα πλαίσια της Ελληνο-Τουρκικής φιλίας που αναπτύχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 δόθηκε η ευκαιρία στον Απόλλωνα Σμύρνης να βρεθεί πίσω στην πατρογονική του πόλη, τηνΣμύρνη. Η ομάδα του Απόλλωνα του 1932 αποτελείτο από τους: Φρονιμίδη (τερματοφύλακα), Ρουσσόπουλο, Χατζησάββα, Ράπτη, Χριστίδη, Γκίκα, Κοσματόπουλο, Παξιβανίδη, Σίνα, Δεληγιαννίδη, Προκοπίου, Δημητρίου, Παπαδημητρίου, Χατζηβασίλη, Δεληγιάννη και Αναγνωστόπουλο. Προπονητής τότε ήταν ο Τίμπορ Έσσερ, γενικός αρχηγός οΜ. Κουλουμπίδης, καιτην ομάδα τόλμησαν να ακολουθήσουν 45 φίλαθλοι μόνο. [8]Ο Απόλλωνας γι’ αυτά τα φιλικά θα εισέπραττε 1.700 λίρες Τουρκίας, δηλαδή περίπου 68.000 δραχμές.
Στις 13 Απριλίου του 1932 οι ποδοσφαιριστές του Απόλλωνα επιβιβάστηκαν στο ατμόπλοιο «Αιγαίον» που εκτελούσε δρομολόγια από τον Πειραιά με τελικό προορισμό το λιμάνι της Σμύρνης. Ο Απόλλωνας είχε κανονίσει να δώσει τρία παιχνίδια με ισάριθμές τουρκικές ομάδες. Όταν τα πρωτοσέλιδα του 1932 έγραψαν «Ο Απόλλων στη Σμύρνη ξανά» φάνηκε ειδικά στους πρόσφυγες ως ένα απίστευτο γεγονός. Ο τελευταίος αγώνας που έδωσε ο Απόλλωνας στη Σμύρνη πριν από τηνΜικρασιατική Καταστροφή ήταν με Αρμενική ομάδα που επίσης είχε ως έδρα της την Σμύρνη και ήταν πανίσχυρη.
Τον πρώτο αγώνα ο Απόλλωνας έδωσε στις 15 Απριλίου 1932 μετην τουρκική ομάδα Αλτάι ΣΚστο γήπεδό της Αλσαντζάκ (κατασκευάστηκε το 1929) και ήρθε ισοπαλία 0 -0 μπροστά σε 5.000 θεατές. Η επόμενη αναμέτρηση ήταν μετην ομάδα Καρσίγιακα ΣΚη οποία ένα χρόνο πριν, τον Ιανουάριο του 1931, είχε συναντηθεί μετονΆρη Μυτιλήνηςσε φιλικό παιχνίδι (είχε νικήσει 5-0). Ωστόσο ο Απόλλωνας κατάφερε επίσης ισοπαλία με 1 -1. Τον τρίτο του αγώνα ο Απόλλωνας τον έδωσε στις 19 Απριλίου 1932 μετην ομάδα της Μικτής Σμύρνης (μικτή Αλτάι/Καρσίγιακα ουσιαστικά) οι οποία αποτελούνταν πλέον μόνο από Τούρκους ποδοσφαιριστές και επικράτησε με 1-0.[9]
Στις 22 Μαρτίου 1933 ο Απόλλωνας με προπονητή τον Ούγγρο Σαμ Ζίγκερ ξεκίνησε με προορισμό τη Σμύρνη γιανα δώσει σειρά φιλικών αγώνων, με τις Αλτίν Ορντού, Αλτάι ΣΚ, Καρσίγιακα ΣΚκαι Ιζμίρ Σπορκαι ακολούθως να περιοδεύσει σε άλλες πόλεις. Στην αποστολή συμμετείχαν οι παίκτες: Φρονιμίδης, Χριστίδης Ι, Χρηστίδης ΙΙ, Γάσπαρης, Χατζηβασίλης, Γκίκας, Κασιμάτης, Καρπόζηλος, Χατζησάββας, Δημητρίου, Προκοπίου, Πανανός.
Με διάφορες ταλαιπωρίες στο ταξίδι καιτην παραμονή τουο Απόλλωνας κέρδισε τη μικτή Ιζμίρ Σπορ/Αλτάι με 3-0 (Δημητρίου, Πανανός, Χατζησάββας οι σκόρερ) και ήρθε ισόπαλος μετη Μικτή Καρσίγιακα ΣΚ/Γκιόζτεπε ΣΚμε 1-1 μετον Χατζησάββα να είναι ο σκόρερ καιτη Μικτή Αλτάι/Αρτίν Γιορντού με 2-2 (Χατζησάββας και Δημητρίου οι σκόρερ).[10]
Το 1946, ηΕταιρία Σιδηροδρόμων απαλλοτρίωσε το γήπεδο τουΡουφκαιο Απόλλωνας αναγκάστηκε να μετακομίσει στηΡιζούπολη, δίπλα στο εργοστάσιο δίσκων της Columbia, όπου έκτισε νέο γήπεδο.[11]Ο πρόεδρος Δημήτρης Μαρσέλλος που είχε διατελέσει καιστα χρόνια της Σμύρνης (1909, 1922) είχε σημαντική οικονομική συμβολή στην κατασκευή του γηπέδου της Ριζούπολης. Το γήπεδο εγκαινιάστηκε επίσημα στις 17 Οκτωβρίου 1948, παρουσία 10.000 φιλάθλων, με τιμητικό αγώνα ανάμεσα σε μικτή ομάδα των προσφυγικών σωματείων (Απόλλων, Πανιώνιος, ΑΕΚ) και μικτή ομάδα των «γηγενών» ΠαναθηναϊκούκαιΟλυμπιακού.
Η μετακόμιση στη Ριζούπολη συνδέθηκε μετη δημιουργία μιας ομάδας που απέδωσε εντυπωσιακό ποδόσφαιρο, αλλά δεν κατάφερε να κατακτήσει τίτλους ,πλην αυτού τουΠρωταθλήματος Αθηνών, το '48 και το '58. Την περίοδο αυτή, ο Απόλλωνας απέκτησε χιλιάδες νέους οπαδούς, καθώς το κοινό τουδεν ήταν πια μόνο Μικρασιάτες πρόσφυγες, αλλά και εσωτερικοί μετανάστες από κάθε μεριά της Ελλάδας, που θαύμαζαν τοστυλ παιχνιδιού του υπό την καθοδήγηση σπουδαίων ξένων προπονητών, όπως οιΚίριλ "Τζίνα" Σιμονόφσκι, Μπούζακ, Ντόλκος, Ζόνλαϊ. Τη φανέλα του Απόλλωνα εκείνων των δεκαετιών φόρεσαν παίκτες όπως οι αδελφοί ΓιώργοςκαιΑριστείδης Καμάρας, Σάββας Παπάζογλου, Στάθης Τσανακτσής, Κώστας Βερτσώνης, Λάμπης Σεραφείδης, Αντώνης Δερμάτης, Χαράλαμπος Ταουξής, Βαγγέλης Μαυρόπουλος.
Στα τέλη της δεκαετίας του '70, το ποδόσφαιρο στην Ελλάδα έγινε επαγγελματικό καιοι ισχυρές και πλούσιες ομάδες του λεκανοπεδίου (Ολυμπιακός, Παναθηναϊκός, ΑΕΚ) κυριάρχησαν πλήρως, με αποτέλεσμα ο Απόλλωνας να περιοριστεί σε δευτερεύοντα ρόλο, αναδεικνύοντας ωστόσο πολλά ταλέντα. Την ίδια εποχή η ομάδα εξαγοράστηκε από τον επιχειρηματία Κώστα Αλαμάνο. Το 1987 υποβιβάστηκε στηΒ΄ Εθνική, αλλά επέστρεψε την αμέσως επόμενη χρονιά.
Εξαίρεση αποτέλεσε η τριετία 1994-96, όταν υπό την καθοδήγηση τουΓιάννη Παθιακάκη, ο Απόλλωνας δημιούργησε ένα νεανικό σύνολο με εξαιρετικούς ποδοσφαιριστές που απέδωσε ποιοτικότατο ποδόσφαιρο. Το 1995 εξασφάλισε τη συμμετοχή τουστοκύπελλο ΟΥΕΦΑ, για πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία του, αντιμετωπίζοντας την Ολίμπια Λιουμπλιάνας στην Αθήνα στις 8 Αυγούστου 1995. Εκεί στο στάδιο «Νίκος Γκούμας», έδρα της ΑΕΚ, ο Απόλλων μεγκολτου Μπλένταρ Κόλα στο 41’ ο Αππόλωνας κερδίζει με 1-0. Στο «Μπέζιγκραντ», όμως, η Ολύμπια ανταποδίδει με 3-1 και προκρίνεται, παρότι ο Κόλα έβαλε μπροστά τον Απόλλωνα μόλις στο 2ο λεπτό! Ο Μπόζγκο με δύο γκολ (9’, 67’) καιο Ζούλιτς (81’) έφραξαν το δρόμο του Απόλλωνα προς την επόμενη φάση.
Την επόμενη χρονιά οι επιτυχίες συνεχίστηκαν μετην πρόκριση στον τελικό τουκυπέλλου Ελλάδας, όπου ηττήθηκε από τηνΑΕΚ.
Αμέσως μετά την εξαιρετική διετία, ξεκίνησε η παρακμή της ομάδας, καθώς οι κορυφαίοι νέοι παίκτες της πωλήθηκαν σε άλλες ομάδες (Ντέμης Νικολαΐδης, Λευτέρης Βελέντζας, Θεόφιλος Καρασαββίδης, Μπλένταρ Κόλα), ενώ άλλοι μεγαλύτεροι (Αντώνης Μήνου, Φρανκ Κλόπας, Τάσος Μητρόπουλος) αποχώρησαν καιδεν αναπληρώθηκαν με ισάξιους. Τα επόμενα τέσσερα χρόνια, ο Απόλλωνας παρέμεινε στην Α΄ Εθνική, εξασφαλίζοντας την παραμονή του στους τελευταίους αγώνες.
Το 2000, ο Απόλλωνας υποβιβάστηκε στηΒ΄ Εθνικήκαι ξεκίνησε μία κάθετη πτώση, καθώς ακολούθησαν δύο ακόμα υποβιβασμοί, το 2005 για πρώτη φορά στηΓ΄ Εθνικήκαιτο 2007 στο ερασιτεχνικό Περιφερειακό Πρωτάθλημα, παραμένοντας μέχρι τηνπερίοδο 2009-10, όταν κατέκτησε την πρώτη θέση στον 8ο όμιλο και προβιβάστηκε στη Γ΄ Εθνική. Την περίοδο 2011-12, αναδείχθηκε πρωταθλητής Γ΄ Εθνικής και προβιβάστηκε, κάτι που επανέλαβε καιτην αμέσως επόμενη (2012-13), εξασφαλίζοντας την άνοδό τουστην Α΄ Εθνική, έπειτα από 13 χρόνια απουσίας.[εκκρεμεί παραπομπή]
Παρά το γεγονός ότι η άνοδος επετεύχθη, με μεγάλη δυσκολία, μόλις την τελευταία αγωνιστική,[12] από την αρχή της θερινής μεταγραφικής περιόδου ο πήχης τέθηκε ψηλά,[13]μετην απόκτηση παικτών εγνωσμένης αξίας, όπως οιΠετρόπουλος, Τζόρβας, Ζουέλα καιΆλβαρες.[14]
Ανκαιτο ξεκίνημα της χρονιάς (2013-14) έδειχνε θετικό, μετην επίτευξη εντός έδρας νίκης απέναντι στονΆρηγιατην πρώτη αγωνιστική του πρωταθλήματος,[15]στην πορεία, πειθαρχικά παραπτώματα ποδοσφαιριστών,[16]σε συνδυασμό με σειρά συνεχόμενων ανεπιτυχών αποτελεσμάτων,[17] οδήγησαν σε παραίτηση τον προπονητή Αλέκο Βοσνιάδη.[18]
Εικόνα από φιλική αναμέτρηση κόντρα τον Πανιώνιο (Σεπτέμβριος 2022).
Τον ρόλο της αντικατάστασής του ανέλαβε, ύστερα από περίοδο διερευνητικών επαφών του συλλόγου με σειρά προπονητών[19][20][21]οΜπάμπης Τεννές,[22]η πρόσληψή του ωστόσο δεν συνοδεύτηκε μετην επιθυμητή βελτίωση στην απόδοση της ομάδας,[23]με αποτέλεσμα την απόλυσή του έπειτα από μόλις έναν μήνα.[24] Αντικαταστάτης του επιλέχτηκε οΒορειοϊρλανδός Λόρι Σάντσες,[25][26][27]με συνεργάτη τον Αγγλοκύπριο Στιβ Κωνσταντινίδη.[28][29]Η παρουσία τους βοήθησε στη συγκομιδή σημαντικών βαθμών στονβ' γύρο του πρωταθλήματος, πουδεν κατέστη όμως αρκετή να διατηρήσει τον Απόλλωνα στη Super League, καθώς τερμάτισε προτελευταίος και υποβιβάστηκε.[30]
Στη δεύτερη τη τάξει κατηγορία παρέμεινε συνολικά τρία χρόνια, κάθε φορά όμως διεκδικούσε την άνοδο. Την περίοδο 2014-15 τερμάτισε τρίτος πίσω από τηνΑΕΚκαιτονΗρακλή, που προβιβάστηκαν, την επόμενη (2015-16) τέταρτος (πίσω από Λάρισα, ΚέρκυρακαιΤρίκαλα, που προβιβάστηκαν), μέχρι την περίοδο 2016-17, όπου τερμάτισε πρώτος και (μαζί μετη δεύτερη Λαμία) εξασφάλισε την άνοδό τουστη μεγάλη κατηγορία. Στην 1η κατηγορία παρέμεινε για 2 χρονιές (2017-2018 και 2018-2019). Τη χρονιά 2018-2019 ο Απόλλων Σμύρνης υποβιβάστηκε ως τελευταίος (16ος) στη 2η κατηγορία (Superleague 2 2019-2020). Στη 2η κατηγορία, ο Απόλλων Σμύρνης τερμάτισε στη 2η θέση του βαθμολογικού πίνακα (πρώτος οΠΑΣ Γιάννινα) και επικράτησε σε αγώνες διαβάθμισης (μπαράζ) τη 13η ομάδα της 1ης κατηγορίας (την προτελευταία Ξάνθη). Η επάνοδος στην Superleague 1 στέφθηκε με επιτυχία, καθώς η ομάδα κατάφερε να παραμείνει στην 1η κατηγορία. Ομως την σεζόν 2021-2022 η ομάδα του Απόλλωνα δεν κατάφερε να επαναλάβει το ίδιο πραγμα με αποτέλεσμα να υποβιβαστεί (8ος στα play-out με 22 πόντους τελευταίος) μετααπο 2 συνεχόμενα χρόνια παραμονής στην Super League 1.
Παρόλο πουο Απόλλωνας έκανε μια καλή σεζόν τερματίζοντας 3ος με 56 βαθμούς (16 νίκες, 8 ισοπαλίες, 5 ήττες) καιγια κάποια στιγμή πάλευε γιατην επάνοδο στην πρώτη κατηγορία. Όμως κάπου στα μέσα του καλοκαιριού ο μεγαλομέτοχος της ΠΑΕ, Παναγιώτης Μονεμβασιώτης αποφάσισε να αποχωρήσει από την ομάδα καινα παραχωρήσει τις μετοχές σε οποιον ήθελε. Αλλά κανείς τελικά δεν αγόρασε τις μετοχές καιδεν πρόλαβε να δηλώσει συμμετοχή στο πρωτάθλημα της Super League 2 της περιόδου 2023-2024. Ωστόσο ο ερασιτέχνης αποφάσισε με διοικητικό συμβούλιο να δηλώσει την ιστορική ομάδα στηνΓ΄ Εθνική ερασιτεχνική μετά από 13 χρόνια παρουσίας σε επαγγελματικές κατηγορίες.
Την περίοδο 2023-24ο Απόλλωνας αγωνίστηκε στηνΓ΄ Εθνική ερασιτεχνική, μια περίοδος που είναι από τις πιο μαύρες στην ιστορία του, καθώς τερμάτισε στην 12η θέση και υποβιβάστηκε για πρώτη φορά στο τοπικό πρωτάθλημα, μετά από την θέσπιση των εθνικών κατηγοριών. Σε αυτήν την περίοδο ο Απόλλωνας διέθετε στο ρόστερ του ένα αξιόλογο νεανικό σύνολο.
Μετά την ίδρυση του Απόλλωνα ο γυμναστικός σύλλογος βρήκε ένα γυμναστήριο στη συνοικία Σαν Ρόκο, όπου προπονούνταν οι αθλητές τουκαι διοργανώνονταν αγώνες. Το 1880, ο Ιωάννης Δαμβέργης μαζί με τους Απόστολο Ψαλτώφ, Στέφανο Παπαμιχάλη και Ιωάννη Μακρουλίδη (όλοι μαθητές της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης) δημιούργησαν ένα πρόχειρο γυμναστήριο σε κάποιον ανοικτό χώρο, γνωστό μετο όνομα «Του έρωτα τ' αλάνι».
Το 1901 οι άνθρωποι του Απόλλωνα νοίκιασαν ένα σπίτι στο «Βερχανέ Κωνστάν» και μετέτρεψαν μια αίθουσα τουσε γυμναστήριο καιτον επόμενο χρόνο νοίκιασαν το μέγαρο Αντάκη. Αργότερα, ο σύλλογος μετακόμισε σε κάποιο χώρο απέναντι από το Ελληνικό Ορφανοτροφείο καιτο 1906, μετη βοήθεια του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου, κατασκεύασε μεγάλο και σύγχρονο ιδιόκτητο γυμναστήριο με ξύλινη εξέδρα στη συνοικία του Αγίου Τρύφωνα, στο προάστιο Μπέλα Βίστα, κοντά στο φημισμένο θέατρο «Τερψιθέα». Εκεί ο Απόλλων έθεσε τις βάσεις γιατην εξέλιξη της ποδοσφαιρικής του ομάδας, η οποία ιδρύθηκε το 1912[31]και έγινε πανίσχυρη στη δεκαετία του 1910. Η διεύθυνση των γραφείων του βρισκόταν στην οδό Γκρέσαμ, δίοδος Χουίταλ.[32]Καιτα τρία γήπεδα του Απόλλωνα στηΣμύρνη ήταν ιδιόκτητα.
Ο Απόλλων αγωνίζεται στη Ριζούπολη από το 1947 ενώ το γήπεδο εγκαινιάστηκε δύο χρόνια αργότερα, όταν και ολοκληρώθηκε στις 17 Οκτωβρίου 1948. Η κατασκεύη του ξεκίνησε στις 10 Φεβρουαρίου 1947. Αρχικά κατασκευάστηκε η εξέδρα που σήμερα στεγάζονται οι Θύρες 1, Ε (επίσημοι) και 2, όταν και μετέφερε την έδρα τουτο 1946. Έδρα για δύο χρόνια, ήταν το γήπεδο πλησίον του Ναού του Ολυμπίου Διός, κοντά στην Πλατεία Συντάγματος, μετά τηΜικρασιατική Καταστροφή. Οι προσπάθειες του προέδρου Δ. Μαρσέλλου για νέο γήπεδο ευοδώθηκαν πολύ σύντομα. Το 1923 οι διοικούντες βρήκαν και νοίκιασαν ένα οικόπεδο στο τέρμα της συνοικίας Ρουφ, όπου σιγά - σιγά έφτιαξαν ένα γήπεδο με μεγάλους κόπους και αγώνες. Ο Απόλλων παρέμεινε στοΡουφ μέχρι το 1946, αφού η Εταιρία Σιδηροδρόμων αποφάσισε να απαλλοτριώσει.[33]
Το προσωνύμιο «Ελαφρά Ταξιαρχία» οφείλεται στην πολεμική ταινία Η επέλαση της ελαφράς ταξιαρχίαςμετονΈρολ Φλιν, η οποία προβαλλόταν την εποχή πουη ομάδα του '38 δέσποζε στα γήπεδα.
Ιδιοκτήτης και πρόεδρος της επαγγελματικής ομάδας μέχρι το 2005 ήταν οΚερκυραίος επιχειρηματίας Κώστας Αλαμάνος. Σε αυτόν πιστώνεται η δημιουργία της ομάδας - μοντέλο του 1994-96, αλλά έγινε «persona non grata» για τους οπαδούς αμέσως μετά, όταν σεμια διετία πούλησε όσους παίκτες μπορούσε καιδεν ανανέωσε τα συμβόλαια των υπολοίπων, μετο αιτιολογικό ότι ζητούσαν πολλά χρήματα.
Στη δεκαετία του '80 οι Απολλωνιστές αποκαλούνταν από τους αντιπάλους μετο ψευδώνυμο «Ιεχωβάδες», διότι το γήπεδο της Ριζούπολης ενοικιαζόταν τακαλοκαίριααπ' την Εκκλησία τωνΜαρτύρων του Ιεχωβά, γιανα διεξάγει τελετές βάπτισης νέων πιστών.
Τελευταία φορά πουεν ενεργεία παίκτης του Απόλλωνα αγωνίστηκε στηνεθνική ομάδα, ήταν στις 8 Μαΐου 1996 (Ντέμης Νικολαΐδης, Ελλάδα - Γεωργία 2-1 σταΙωάννινα).
Στα τέλη της δεκαετίας του '90 το γήπεδο της Ριζούπολης ήταν σε άθλια κατάσταση. Σώθηκε χάρη στην επιλογή του ως προπονητηρίου για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004καιτην ανάγκη τουΟλυμπιακού Πειραιώςναβρει προσωρινή έδρα. Πιο συγκεκριμένα, ο Ολυμπιακός το ανακαίνισε καιτο εκσυγχρόνισε (προβολείς - σκέπαστρο), ώστε νατο χρησιμοποιήσει κατά το διάστημα που ανεγειρόταν το δικό του γήπεδο, και ακολούθως ηΕπιτροπή Ολυμπιακών Αγώνωντου επέστρεψε όλες τις δαπάνες, όταν ολοκληρώθηκε το νέο Στάδιο Καραϊσκάκη.
Οι φανατικοί οπαδοί του Απόλλωνα ονομάζονται "Basso Rango" (εκτου ιταλικού "κατώτερη τάξη"). Διατηρούν blog, το οποίο όμως έχει να ενημερωθεί από τον Δεκέμβριο του 2020.
Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί εντάσεις μεταξύ των παραγόντων της ομάδας και της ομάδας φανατικών οπαδών του Απόλλωνα, Basso Rango. Το 2015 ο πρόεδρος κ. Μονεμβασιώτης χειροδίκησε ενάντια σε νεαρό οπαδό, εν μέσω διαπληκτισμού γιατο άναμμα καπνογόνων σε αγώνα μετονΠαναιγιάλειο.[35] Λίγα χρόνια αργότερα, μετά από διάφορες εκφράσεις της δυσαρέσκειας των οπαδών προς τον πρόεδρο καιτον τρόπο που διαχειριζόταν την ομάδα, η διοίκηση απάντησε με εχθρικές κινήσεις προς τους φανατικούς (αύξηση τιμών εισιτηρίων, προσφορά της θύρας των φανατικών στους οπαδούς των φιλοξενούμενων σε παιχνίδι μετηνΑΕΚκ.α.). Αυτό οδήγησε σε ακόμα μεγαλύτερες εντάσεις, μετην διοίκηση, αφού επικαλέστηκε προπηλάκιση του προέδρου κ. Μονεμβασιώτη καιτου τότε προπονητή της ομάδας από οπαδούς, να προβαίνει σε απαγόρευση εισόδου σε 27 οπαδούς και μηνύσεις κατά 4 προσώπων, όπως καιστην πρόσληψη ιδιωτικού προσωπικού ασφαλείας γιατην εφαρμογή των απαγορεύσεων.
Σημείωση: Οι σημαίες αφορούν την εθνική ομάδα, σύμφωνα με τους κανόνες επιλεξιμότητας της FIFA. Οι παίκτες μπορεί να κατέχουν περισσότερες ιθαγένειες εκτός FIFA.
Από τις αρχές του 1900 ξεκινά η αντιπαλότητα των φίλων του Απόλλωνα με αυτούς του συμπολίτη Πανιωνίου, γιατοποια ομάδα έχει τα αθλητικά πρωτεία στη Σμύρνη. Η διαμάχη όμως είχε και κοινωνικές προεκτάσεις, αφού ο Απόλλων υποστηριζόταν κυρίως από τα λαϊκά στρώματα, εν αντιθέσει μετον Πανιώνιο που ήταν η αγαπημένη ομάδα των μεγαλοαστών. Παρά την αντιπαλότητα, οι αθλητές του συμμετείχαν συχνά στους Πανιώνιους Αγώνες κατακτώντας αρκετές πρωτιές.
Έτσι μέχρι το 1922 και στις πρώτες δεκαετίες μετά την εγκατάσταση στηνΑθηνα, ο Πανιώνιος θεωρείτo ο «αιώνιος» αντίπαλοςτου Απόλλωνα καιοι αναμετρήσεις τους αποτελούσαν κορυφαίο αθλητικό γεγονός στηΣμύρνη. Κατά την περίοδο αυτή ο Απόλλων είχε την υπεροχή στις νίκες αλλά καιτα πρωταθλήματα με παίκτες όπως οι Αντώνης ΦωτιάδηςκαιΑγαμέμνων Γκίληςπου μετά αγωνίστηκαν στον Πανιώνιο.
Στα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης στην Αθήνα ο Απόλλων κυριάρχησε και ήταν πιο ανταγωνιστικός σε σχέση μετον Πανιώνιο. Από την ίδρυση της Α' Εθνικής ως καιτα τέλη της δεκαετίας του '60 έκοβε περισσότερα εισιτήρια από τον Πανιώνιο, κάτι που άλλαξε από τη δεκαετία του '70 μέχρι και σήμερα.
Στη μακραίωνη ιστορία του, οΓ.Σ. Απόλλων χρησιμοποίησε αρκετά σύμβολα και γράμματα σαν εμβλήματα πάνω στις φανέλλες των αθλητών, στη σφραγίδα καιστα διάφορα έγγραφα του συλλόγου. Μόλις ιδρύθηκε το 1891, είχε για έμβλημά του τους τρεις δρομείς, κάτι που διατηρήθηκε μέχρι το 1903. Τότε αντικαταστάθηκε από τα αρκτικόλεξα ΓΣΑ, τα οποία σήμαιναν "Γυμναστικός Σύλλογος Απόλλων". Το έμβλημα αυτό χρησιμοποιήθηκε μόνο δύο χρόνια καιστη συνέχεια τη θέση του πήρε το κεφαλαίο γράμμα Α.
Πέντε χρόνια αργότερα, το 1910, η κυανόλευκη διοίκηση στράφηκε στην αρχαιοελληνική ιστορία και καθιέρωσε για έμβλημα της ομάδας τον αγκυλωτό σταυρό (σβαστικα), ένα πανάρχαιο ελληνικό σχέδιο που συμβόλιζε το φως του ήλιου, θεός του οποίου ήταν οΑπόλλων.[37][38] Επειδή όμως η ναζιστική Γερμανία χρησιμοποίησε το ίδιο σχέδιο για σύμβολό της, κάνοντάς το μισητό σε ολόκληρο τον κόσμο, αμέσως μετά τον πόλεμο (το 1945), η διοίκηση της Ελαφράς Ταξιαρχίας αποφάσισε νατο αντικαταστησει μετην κεφαλή του θεού Απόλλωνα, που από τότε αποτελεί το επίσημο έμβλημα του ιστορικού κυανόλευκου συλλόγου της Σμύρνης.[39]
Πολυμέσα σχετικά 
_pictogram.svg){kind=small}
.svg)
.jpg){kind=small}
Γιάννος Ζόλναϊ
Τόμισλαβ Καλοπέροβιτς
Χρήστος Αρχοντίδης
Λόρι Σάντσεζ
