Ντούμπνιο

Από τたうηいーた Βικιπαίδεια, τたうηいーたνにゅー ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ντούμπνιο
ΡαδερφόρντιοΝτούμπνιοΣιμπόργκιο
Ta

Db

Upp


Ιστορία
Ταυτότητα τたうοおみくろんυうぷしろん στοιχείου
Όνομα, σύμβολο Ντούμπνιο (Db)
Ατομικός αριθμός (Ζぜーた) 105
Κατηγορία Στοιχεία μετάπτωσης, Υπερακτινίδες
ομάδα, περίοδος,
τομέας
5 (VB) ,7, d
Σχετική ατομική
μάζα (Ar)
[268]
Ηλεκτρονική
διαμόρφωση
[Rn] 5f14 6d3 7s2
Αριθμός CAS 53850-35-4
Ατομικές ιδιότητες
Κυριότεροι αριθμοί
οξείδωσης
+5
Φυσικά χαρακτηριστικά
Επικινδυνότητα
Ραδιενεργό
Ηいーた κατάσταση αναφοράς είναι ηいーた πρότυπη κατάσταση (25°C, 1 Atm)
εκτός αあるふぁνにゅー σημειώνεται διαφορετικά

Τたうοおみくろん χημικό στοιχείο ντούμπνιο (dubnium) είναι τεχνητό ραδιενεργό μέταλλο πぱいοおみくろんυうぷしろん ανήκει σしぐまτたうαあるふぁ στοιχεία μετάπτωσης κかっぱαあるふぁιいおた έχει ατομικό αριθμό 105. Τたうοおみくろん χημικό τたうοおみくろんυうぷしろん σύμβολο είναι Db, ανήκει σしぐまτたうηいーたνにゅー ομάδα 5 (παλιότερος συμβολισμός VB), σしぐまτたうηいーたνにゅー περίοδο 7 και σしぐまτたうοおみくろんνにゅー τομέα d (d-block) τたうοおみくろんυうぷしろん περιοδικού πίνακα. Τたうοおみくろん Db κατατάσσεται κかっぱαあるふぁιいおた σしぐまτたうαあるふぁ υπερουράνια στοιχεία αφού έχει ατομικό αριθμό Ζぜーた > 92, ενώ ταξινομείται επίσης κかっぱαあるふぁιいおた στις υπερακτινίδες αφού οおみくろん ατομικός τたうοおみくろんυうぷしろん αριθμός είναι μεγαλύτερος τたうοおみくろんυうぷしろん λωρέντσιου (Ζぜーた=103) πぱいοおみくろんυうぷしろん είναι τたうοおみくろん βαρύτερο στοιχείο τたうωおめがνにゅー ακτινιδών.
Τたうοおみくろん πぱいιいおたοおみくろん σταθερό τたうοおみくろんυうぷしろん ισότοπο είναι τたうοおみくろん 268Db μみゅーεいぷしろん σχετική ατομική μάζα 268,125 κかっぱαあるふぁιいおた χρόνο ημιζωής 1,2 ημέρες (περίπου 29 ώρες)[1].

Οおみくろんιいおた χημικές ιδιότητες τたうοおみくろんυうぷしろん ντούμπνιου δでるたεいぷしろんνにゅー έχουν διευκρινιστεί πλήρως. Είναι πάντως παρόμοιες μみゅーεいぷしろん εκείνες τたうωおめがνにゅー άλλων στοιχείων της ομάδας 5 τたうοおみくろんυうぷしろん περιοδικού πίνακα.

Σしぐまτたうηいーた δεκαετία τたうοおみくろんυうぷしろん 1960, παρήχθησαν σしぐまτたうαあるふぁ εργαστήρια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης κかっぱαあるふぁιいおた της Καλιφόρνιας μικροποσότητες ντούμπνιου. Ηいーた προτεραιότητα της ανακάλυψης κかっぱαあるふぁιいおた ηいーた ονομασία τたうοおみくろんυうぷしろん στοιχείου υπήρξαν αντικείμενα διαμάχης μεταξύ Σοβιετικών κかっぱαあるふぁιいおた Αμερικανών επιστημόνων μέχρι τたうοおみくろん 1997 οπότε ηいーた Διεθνής Ένωση Καθαρής κかっぱαあるふぁιいおた Εφαρμοσμένης Χημείας (IUPAC) κατοχύρωσε τたうηいーたνにゅー ανακάλυψη σしぐまτたうηいーた Σοβιετική ομάδα κかっぱαあるふぁιいおた καθόρισε τたうοおみくろん όνομα ντούμπνιο ως επίσημο όνομα γがんまιいおたαあるふぁ τたうοおみくろん στοιχείο.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακάλυψη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ηいーた πρώτη αναφορά γがんまιいおたαあるふぁ τたうηいーたνにゅー ανακάλυψη τたうοおみくろんυうぷしろん ντούμπνιου έγινε τたうοおみくろん 1968 από ομάδα επιστημόνων τたうοおみくろんυうぷしろん Ινστιτούτου Πυρηνικών Ερευνών της πόλης Ντουμπνά της πρώην Σοβιετικής Ένωσης μみゅーεいぷしろん επικεφαλής τたうοおみくろんνにゅー φυσικό Γκεόργκι Νικολάεβιτς Φλιόροφ (Georgy Nikolayevich Flyorov, 1913-1990)). Οおみくろんιいおた ερευνητές όταν βομβάρδισαν τたうοおみくろん ισότοπο αμερίκιο-243 μみゅーεいぷしろん ιόντα νέου-22, παρατήρησαν δραστηριότητα ακτίνων-αあるふぁ ενέργειας 9,40 MeV κかっぱαあるふぁιいおた 9,70 MeV κかっぱαあるふぁιいおた κατέγραψαν διάσπαση προς τたうοおみくろん ισότοπο ντούμπνιο-260 ή προς τたうοおみくろん ντούμπνιο-261 :




Δύο χρόνια αργότερα, ηいーた ομάδα της Ντουμπνά διεχώρισε τたうαあるふぁ προϊόντα τたうωおめがνにゅー αντιδράσεων εφαρμόζοντας τεχνικές χρωματογραφίας μετά τたうηいーた μετατροπή τους σしぐまεいぷしろん χλωριούχα άλατα μみゅーεいぷしろん επίδραση χλωριούχου νιοβίου(V) (NbCl5). Ηいーた ερευνητική ομάδα ταυτοποίησε αυθόρμητη σχάση διάρκειας 2,2 δευτερολέπτων προερχόμενη από ασταθές χλωριούχο άλας πιθανόν τたうοおみくろんυうぷしろん τύπου 261DbCl5.

Οおみくろん Albert Ghiorso ήταν επικεφαλής της Αμερικάνικης ομάδας ανακάλυψης τたうοおみくろんυうぷしろん ντούμπνιου

Τたうηいーたνにゅー ίδια χρονιά, μみゅーιいおたαあるふぁ επιστημονική ομάδα τたうοおみくろんυうぷしろん Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας σしぐまτたうοおみくろん Μπέρκλεϊ μみゅーεいぷしろん επικεφαλής τたうοおみくろんνにゅー πυρηνικό φυσικό Άλμπερτ Γκιόρσο (Albert Ghiorso, 1915– 2010), συνέθεσε τたうοおみくろん ισότοπο 260Db βομβαρδίζοντας τたうοおみくろん νουκλίδιο καλιφόρνιο-249 μみゅーεいぷしろん ιόντα αζώτου-15. Οおみくろんιいおた Αμερικανοί επιστήμονες μέτρησαν τたうηいーた διάσπαση-αあるふぁ τたうοおみくろんυうぷしろん 260Db μみゅーεいぷしろん ημιζωή 1,6 δευτερόλεπτα κかっぱαあるふぁιいおた ενέργεια διάσπασης 9,10 MeV, συσχετιζόμενη μみゅーεいぷしろん τたうηいーた θυγατρική διάσπαση τたうοおみくろんυうぷしろん λωρέντσιου-256 :



Τたうαあるふぁ αποτελέσματα τたうωおめがνにゅー επιστημόνων από τたうοおみくろん Berkeley δでるたεいぷしろんνにゅー επιβεβαίωσαν αυτά τたうωおめがνにゅー Σοβιετικών σχετικά μみゅーεいぷしろん τたうηいーたνにゅー αあるふぁ-διάσπαση τたうοおみくろんυうぷしろん ντούμπνιο-260 ενέργειας 9,40 MeV ή 9,70 MeV, επιβεβαιώνοντας μόνο τたうοおみくろん ντούμπνιο-261 ως πιθανό παραγόμενο ισότοπο. Τたうοおみくろん 1971, ηいーた ομάδα της Ντουμπνά επανέλαβε τたうαあるふぁ πειράματα μみゅーεいぷしろん βελτιωμένες πειραματικές διατάξεις, επιβεβαιώνοντας τたうαあるふぁ ευρήματα γがんまιいおたαあるふぁ τたうοおみくろん 260Db χρησιμοποιώντας τたうηいーたνにゅー αντίδραση μεταστοιχείωσης τたうοおみくろんυうぷしろん αμερίκιου-243. Τたうοおみくろん 1976, ηいーた Σοβιετική ομάδα συνέχισε τたうηいーた μελέτη της αντίδρασης μみゅーεいぷしろん θερμική χρωματογραφία κかっぱαあるふぁιいおた είχε τたうηいーた δυνατότητα νにゅーαあるふぁ προσδιορίσει τたうοおみくろん προϊόν ως βρωμιούχο ντούμπνιο-260, 260DbBr5.
Τたうοおみくろん 1992, ομάδες εργασίας της Διεθνούς Ένωσης Καθαρής κかっぱαあるふぁιいおた Εφαρμοσμένης Χημείας (IUPAC) κかっぱαあるふぁιいおた της Διεθνούς Ένωσης Καθαρής κかっぱαあるふぁιいおた Εφαρμοσμένης Φυσικής (IUPAP) αξιολόγησαν τους ισχυρισμούς τたうωおめがνにゅー δύο ερευνητικών ομάδων κかっぱαあるふぁιいおた κατέληξαν σしぐまτたうοおみくろん συμπέρασμα ότι τたうαあるふぁ δύο εργαστήρια θしーたαあるふぁ πρέπει νにゅーαあるふぁ μοιραστούν τたうηいーたνにゅー πατρότητα της ανακάλυψης τたうοおみくろんυうぷしろん ντούμπνιου[2].

Διαμάχη γがんまιいおたαあるふぁ τたうοおみくろん όνομα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ηいーた Σοβιετική ομάδα πρότεινε τたうοおみくろん όνομα νιλσμπόριο (nielsbohrium, Ns) προς τιμή τたうοおみくろんυうぷしろん Δανού νομπελίστα φυσικού Νιλς Μみゅーπぱいοおみくろんρろー (Niels Henrik David Bohr,1885–1962). Ηいーた Αμερικανική ομάδα πρότεινε τたうοおみくろん όνομα χάνιο (hahnium, Ha), προς τιμή τたうοおみくろんυうぷしろん Γερμανού νομπελίστα χημικού Όττο Χかいαあるふぁνにゅー (Otto Hahn, 1879–1968). Κατά συνέπεια, τたうοおみくろん όνομα χάνιο χρησιμοποιήθηκε περισσότερο σしぐまτたうηいーたνにゅー Αμερική κかっぱαあるふぁιいおた σしぐまτたうηいーた Δυτική Ευρώπη, ενώ τたうοおみくろん όνομα νιλσμπόριο χρησιμοποιήθηκε περισσότερο στις χώρες της Σοβιετικής Ένωσης κかっぱαあるふぁιいおた γενικότερα σしぐまτたうοおみくろん (πρώην) ανατολικό μπλόκ.
Ηいーた IUPAC, προσπαθώντας νにゅーαあるふぁ σταματήσει τたうηいーた διαμάχη γがんまιいおたαあるふぁ τたうοおみくろん όνομα τたうοおみくろんυうぷしろん νέου χημικού στοιχείου, ενέκρινε ως προσωρινό συστηματικό όνομα τたうοおみくろん ουννιλπέντιο (unnilpentium, Unp) κかっぱαあるふぁιいおた τたうοおみくろん 1994 πρότεινε τたうοおみくろん όνομα ζολιότιο (joliotium, Jl), προς τιμή τたうοおみくろんυうぷしろん Γάλλου νομπελίστα φυσικού Φρεντερίκ Ζολιό-Κιουρί (Jean Frédéric Joliot-Curie, 1900–1958), πぱいοおみくろんυうぷしろん είχε προταθεί αρχικά από τたうηいーた Σοβιετική ομάδα γがんまιいおたαあるふぁ τたうοおみくろん στοιχείο 102 τたうοおみくろん οποίο αργότερα ονομάστηκε νομπέλιο. Οおみくろんιいおた δύο επιστημονικές ομάδες διαφωνούσαν επίσης κかっぱαあるふぁιいおた γがんまιいおたαあるふぁ τたうαあるふぁ ονόματα τたうωおめがνにゅー στοιχείων 104 και 106. Τελικά, τたうοおみくろん 1997, ηいーた διαφορά διευθετήθηκε κかっぱαあるふぁιいおた ηいーた IUPAC ενέκρινε τたうοおみくろん σημερινό όνομα, ντούμπνιο (Db), από τたうηいーた ρωσική πόλη Ντουμπνά, σしぐまτたうηいーたνにゅー οποία βρισκόταν τたうοおみくろん Σοβιετικό Ίδρυμα Πυρηνικών Ερευνών. Ηいーた IUPAC πρόβαλλε τたうοおみくろんνにゅー ισχυρισμό ότι τたうοおみくろん Εργαστήριο σしぐまτたうοおみくろん Μπέρκλεϊ είχε ήδη τιμηθεί αρκετές φορές μみゅーεいぷしろん τις προτάσεις ονομάτων πぱいοおみくろんυうぷしろん είχε κάνει γがんまιいおたαあるふぁ στοιχείο όπως μπερκέλιο, καλιφόρνιο, αμερίκιο. Επίσης, ηいーた αποδοχή τたうωおめがνにゅー ονομάτων ραδερφόρντιο κかっぱαあるふぁιいおた σιμπόργκιο γがんまιいおたαあるふぁ τたうαあるふぁ στοιχεία 104 και 106 έπρεπε νにゅーαあるふぁ αντισταθμίζει τたうηいーたνにゅー προσφορά της Σοβιετικής ομάδας πぱいοおみくろんυうぷしろん ανακάλυψε τたうαあるふぁ στοιχεία 104, 105, 106[3][4].

Χημικές ιδιότητες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χημικά στοιχεία 5ης (VB) ομάδας
τたうοおみくろんυうぷしろん περιοδικού πίνακα
Ατομικός
αριθμός (Ζぜーた)
Χημικό στοιχείο Ηλεκτρόνια
ανά στιβάδα
23 Βανάδιο 2, 8, 11, 2
41 Νιόβιο 2, 8, 18, 12, 1
73 Ταντάλιο 2, 8, 18, 32, 11, 2
105 Ντούμπνιο 2, 8, 18, 32, 32, 11, 2
Ηλεκτρονιακή διαμόρφωση Db

Υπάρχουν κυρίως τρεις σειρές τたうωおめがνにゅー μεταβατικών μετάλλων, ηいーた σειρά 3d (από τたうοおみくろん Sc μέχρι τたうοおみくろんνにゅー Zn), ηいーた σειρά 4d (από τたうοおみくろん Υうぷしろん έως τたうοおみくろん Cd) κかっぱαあるふぁιいおた ηいーた σειρά 5d (από τたうοおみくろん La έως τたうοおみくろんνにゅー Hg, παραλείποντας τたうοおみくろん Ce μέχρι τたうοおみくろん Lu). Ηいーた τέταρτη σειρά, 6d, πぱいοおみくろんυうぷしろん αρχίζει μみゅーεいぷしろん τたうοおみくろん Ac είναι ακόμα ελλιπής.Τたうοおみくろん ντούμπνιο αναμένεται νにゅーαあるふぁ είναι τたうοおみくろん δεύτερο μέλος της σειράς 6d τたうωおめがνにゅー μετάλλων μετάπτωσης κかっぱαあるふぁιいおた τたうοおみくろん βαρύτερο μέλος της 5ης ομάδας τたうοおみくろんυうぷしろん περιοδικού πίνακα, κάτω από τたうοおみくろん βανάδιο, τたうοおみくろん νιόβιο κかっぱαあるふぁιいおた τたうοおみくろん ταντάλιο. Επειδή τοποθετείται ακριβώς κάτω από ταντάλιο, μπορεί επίσης νにゅーαあるふぁ αναφερθεί ως eka-ταντάλιο. Όπως κかっぱαあるふぁιいおた τたうαあるふぁ άλλα στοιχεία της 5ης ομάδας, έτσι κかっぱαあるふぁιいおた τたうοおみくろん ντούμπνιο αναμένεται νにゅーαあるふぁ έχει σταθερή βαθμίδα οξείδωσης τたうοおみくろん +5. Γがんまιいおたαあるふぁ τたうαあるふぁ βαρύτερα στοιχεία της ομάδας αυτής είναι γνωστοί επίσης κかっぱαあるふぁιいおた οおみくろんιいおた αριθμοί οξείδωσης +3 και +4, οπότε κかっぱαあるふぁιいおた τたうοおみくろん ντούμπνιο θしーたαあるふぁ ανάγεται προς αυτές τις βαθμίδες οξείδωσης.
Οおみくろんιいおた χημικές ιδιότητες τたうοおみくろんυうぷしろん Db δでるたεいぷしろんνにゅー έχουν καθοριστεί πειραματικά αλλά γίνονται υποθέσεις βασιζόμενες σしぐまτたうαあるふぁ άλλα στοιχεία της 5ης ομάδας. Έτσι, τたうοおみくろん ντούμπνιο θしーたαあるふぁ πρέπει νにゅーαあるふぁ αντιδρά μみゅーεいぷしろん τたうοおみくろん οξυγόνο σχηματίζοντας τたうοおみくろん αδρανές πεντοξείδιο Db2O5, όπως τたうοおみくろん νιόβιο κかっぱαあるふぁιいおた τたうοおみくろん ταντάλιο. Επίσης, σしぐまεいぷしろん αλκαλικά διαλύματα αναμένεται οおみくろん σχηματισμός ορθοντουμπνικού συμπλόκου, DbO43−. Από τたうηいーたνにゅー αντίδραση μみゅーεいぷしろん τたうαあるふぁ αλογόνα θしーたαあるふぁ πρέπει νにゅーαあるふぁ σχηματίζονται εύκολα τたうαあるふぁ πενταλογονίδια της μορφής DbX5. Επειδή τたうαあるふぁ πενταχλωρίδια τたうοおみくろんυうぷしろん νιοβίου κかっぱαあるふぁιいおた τたうοおみくろんυうぷしろん τανταλίου είναι πτητικά στερεά ή υπάρχουν σしぐまτたうηいーたνにゅー αέρια φάση ως μονομερή μみゅーεいぷしろん δομή τριγωνικής διπυραμίδας, αναμένεται κかっぱαあるふぁιいおた τたうοおみくろん DbCl5 νにゅーαあるふぁ είναι πτητικό στερεό, ενώ κかっぱαあるふぁιいおた τたうοおみくろん DbF5 θしーたαあるふぁ είναι ακόμα πぱいιいおたοおみくろん πτητικό. Επειδή ηいーた υδρόλυση τたうωおめがνにゅー αλογονιδίων οδηγεί σしぐまτたうοおみくろん σχηματισμό οξυαλογονιδίων, MOX3, τたうοおみくろん DbX5 θしーたαあるふぁ πρέπει νにゅーαあるふぁ αντιδρά μみゅーεいぷしろん τたうοおみくろん νερό κかっぱαあるふぁιいおた νにゅーαあるふぁ δίνει DbOX3. Τたうοおみくろん Db αναμένεται νにゅーαあるふぁ δίνει επίσης σειρά ιόντων πぱいοおみくろんυうぷしろん περιέχουν φθόριο. Ειδικότερα, ηいーた αντίδραση τたうοおみくろんυうぷしろん DbF5 μみゅーεいぷしろん HF πρέπει νにゅーαあるふぁ σχηματίζει εξαφθοροντουμπνικό ανιόν, DbF6. Ηいーた παρουσία περίσσειας φθορίου θしーたαあるふぁ πρέπει νにゅーαあるふぁ οδηγεί σしぐまεいぷしろん ιόντα της μορφής DbF72– κかっぱαあるふぁιいおた DbOF52–.


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Michael E. Wieser and Tyler B. Coplen (December 2010). «Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report)» (PDF). Pure Appl. Chem. 83 (2): 371. http://www.iupac.org/publications/pac/pdf/2011/pdf/8302x0359.pdf. Ανακτήθηκε στις 31/3/2012. 
  2. Barber, R. C.; Greenwood, N. N.; Hrynkiewicz, A. Z.; Jeannin, Y. P.; Lefort, M.; Sakai, M.; Ulehla, I.; Wapstra, A. P. κかっぱαあるふぁιいおた άλλοι. (1993). «Discovery of the transfermium elements. Part II: Introduction to discovery profiles. Part III: Discovery profiles of the transfermium elements (Note: for Part I see Pure Appl. Chem., Vol. 63, No. 6, pp. 879–886, 1991)». Pure and Applied Chemistry 65 (8): 1757. doi:10.1351/pac199365081757. 
  3. «Names and symbols of transfermium elements (IUPAC Recommendations 1994)». Pure and Applied Chemistry 66 (12): 2419. 1994. doi:10.1351/pac199466122419. 
  4. «Names and symbols of transfermium elements (IUPAC Recommendations 1997)». Pure and Applied Chemistry 69 (12): 2471. 1997. doi:10.1351/pac199769122471. 

Επιλεγμένη βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]