Ογαλλικός κινηματογράφος (Γαλλικά: Le cinéma français) κατέχει προνομιακή θέση στην ιστορία του κινηματογράφου, καθώς η Γαλλία είναι η γενέτειρα της Έβδομης τέχνης και επίσης έχει πολύ σημαντική συνεισφορά στη διαδικασία δημιουργίας ταινιών.
Οιαδελφοί Λυμιέρ θεωρούνται οι εφευρέτες του κινηματογράφου και της ανάπτυξής του ως μέσου ψυχαγωγίας παγκοσμίως. Επιστήμονες-εφευρέτες των οποίων οι ανακαλύψεις υπήρξαν θεμελιώδεις, όπως οΖοζέφ ΠλατώκαιοΕτιέν-Ζυλ Μαρέκαι πρωτοπόροι όπως οιΑλίς Γκι, Εμίλ Ρενώ, Ζωρζ Μελιές, Λεόν ΓκωμόνκαιΣαρλ Πατέ συνέβαλαν στην ανάπτυξη της γαλλικής και παγκόσμιας κινηματογραφικής βιομηχανίας.
Αρκετά σημαντικά κινηματογραφικά κινήματα, όπως ηΝουβέλ Βαγκ, ξεκίνησαν στη Γαλλία, χώρα η οποία συνεχίζει να έχει μια ιδιαίτερα ισχυρή κινηματογραφική βιομηχανία.
Το Παρίσι έχει την υψηλότερη πυκνότητα κινηματογράφων στον κόσμο, σε αναλογία αιθουσών ανά κάτοικο, και στις περισσότερες κινηματογραφικές αίθουσες στο κέντρο του Παρισιού, ταινίες πουθα ήταν απομονωμένες σε «αίθουσες τέχνης» σε άλλα μέρη εμφανίζονται παράλληλα με εμπορικά έργα. Στις 2 Φεβρουαρίου 2000, πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι η πρώτη προβολή ψηφιακού κινηματογράφου στην Ευρώπη, μετην τεχνολογία DLP CINEMA που αναπτύχθηκε από την Texas Instruments.[3]Το Παρίσι διαθέτει επίσης το Cité du cinéma, ένα μεγάλο στούντιο βόρεια της πόλης καιτο Disney Studio, ένα θεματικό πάρκο αφιερωμένο στον κινηματογράφο καιτο τρίτο θεματικό πάρκο κοντά στην πόλη μετά τηνΝτίσνεϋλαντκαιτοΠάρκο Αστερίξ. [4]
Η Γαλλία έχει τηνπιο επιτυχημένη κινηματογραφική βιομηχανία στην Ευρώπη όσον αφορά τον αριθμό ταινιών που παράγονται ετησίως, με 300 ταινίες μεγάλου μήκους το 2015. [5] Είναι επίσης μία από τις λίγες χώρες όπου οιμη αμερικανικές παραγωγές έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο: οι αμερικανικές ταινίες αντιπροσώπευαν μόνο το 44,9% των συνολικών εισαγωγών το 2014. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην εμπορική ισχύ των εγχώριων παραγωγών, που αντιστοιχούσαν στο 44,5% των εισαγωγών το 2014 (35,5% το 2015, 35,3% το 2016). Επίσης, η γαλλική κινηματογραφική βιομηχανία πλησιάζει περισσότερο στην απόλυτη αυτάρκεια από οποιαδήποτε άλλη χώρα στην Ευρώπη, ανακτώντας περίπου το 80-90% του κόστους από έσοδα που παράγονται μόνο στην εγχώρια αγορά. [6]
Το 2013, η Γαλλία ήταν ο 2ος μεγαλύτερος εξαγωγέας ταινιών στον κόσμο μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μια μελέτη τον Απρίλιο του 2014 έδειξε τη θετική εικόνα που διατηρεί ο γαλλικός κινηματογράφος σε όλο τον κόσμο, που είναι οπιο δημοφιλής μετά τον αμερικανικό. [7]
Το 1894, οιΩγκύστ και Λουί Λυμιέρ, τελειοποιώντας παλαιότερες εφευρέσεις, επινόησαν τονκινηματογράφο,μια ευκίνητη συσκευή λήψεως, εκτύπωσης και προβολής. Οι πρώτες ταινίες που γύρισαν ήταν μικρής διάρκειας πουη προβολή τους διαρκούσε περίπου πενήντα δευτερόλεπτα. Η πρώτη δημόσια προβολή ταινίας, κατά την οποία προβλήθηκαν δέκα ταινίες συνολικής διάρκειας δεκαπέντε λεπτών, πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι στις 28 Δεκεμβρίου 1895.[8]Η πρώτη από αυτές, η ταινία Έξοδος από το εργοστάσιο Λυμιέρ, θεωρείται από πολλούς ιστορικούς ως η επίσημη γέννηση της κινηματογραφίας. Οι αδελφοί Λυμιέρ γύρισαν πολλές ταινίες [9]αλλά ενδιαφέρθηκαν περισσότερο γιατην εμπορευματοποίηση των μηχανημάτων τους παρά γιατη σκηνοθεσία ταινιών. Αυτοί που ίδρυσαν τις πρώτες εταιρείες παραγωγής ταινιών, των δύο τελευταίων επιβιώνουν μέχρι σήμερα, ήταν οΖωρζ Μελιές, οΣαρλ ΠατέκαιοΛεόν Γκωμόν.
ΟΖωρζ Μελιές εφηύρε νέες τεχνικές και μεταξύ των φανταστικών, σουρεαλιστικών σύντομων θεμάτων του είναι η πρώτη ταινία επιστημονικής φαντασίαςκαι πρώτη ταινία με σενάριο, διάρκειας 12 λεπτών, ΤοΤαξίδι στη Σελήνητου 1902.
ΟΣαρλ Πατέ άρχισε την παραγωγή ταινιών από το 1896, δημιούργησε στούντιο στη Βενσέν και μέχρι το 1914 κατέκλυσε τον κόσμο με ταινίες με θέματα δραματικά, ηθοπλαστικά, θρησκευτικά ή φάρσες καιοι πρωταγωνιστές του, μεταξύ των οποίων οι Αντρέ ΝτιντκαιΜαξ Λίντερ, γνώρισαν παγκόσμια δημοσιότητα.
ΟΛεόν Γκωμόν ίδρυσε το στούντιο καιτα εργαστήριά τουστο Παρίσι, το μεγαλύτερο κινηματογραφικό στούντιο στον κόσμο, όπου παρήγαγε ταινίες με σκηνοθέτες την γραμματέα τουΑλίς Γκι, θεωρείται η πρώτη γυναίκα σκηνοθέτις, η οποία ήταν επικεφαλής παραγωγής και από το 1896 έως το 1920 σκηνοθέτησε περίπου 400 ταινίες, τον Βικτωρέν Ζασέ και αργότερα τον Λουί Φεγιάντ.
Από το 1908, εγκαινιάστηκε στις ταινίες τουβωβού κινηματογράφουτο «κινηματογραφημένο θέατρο», οπότε και γυρίστηκαν σε συνέχειες τα γνωστότερα λογοτεχνικά έργα. Σημαντική ταινία είναι ηΔολοφονία του δούκα της Γκύζης (1908). Παράλληλα, υπήρξε μεγάλη παραγωγή κωμωδιών.
Η γαλλική κινηματογραφική βιομηχανία στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν ηπιο σημαντική στον κόσμο.
Από το 1907, άρχισε μια έκρηξη στην κατασκευή «πολυτελών κινηματογράφων» όπως το Γκωμόν Παλάς καιτο Πατέ Παλάς (καιτα δύο το 1911) καιο κινηματογράφος άρχισε να γίνεται ανταγωνιστής του θεάτρου.
Μετά τονΑ' Παγκόσμιο Πόλεμο, η γαλλική κινηματογραφική βιομηχανία υπέφερε λόγω έλλειψης πρώτων υλών, καθώς η ταινία κατανάλωνε πρώτες ύλες που ήταν απαραίτητες γιατην πολεμική βιομηχανία καιη παραγωγή ταινιών μειώθηκε, όπως και στις περισσότερες άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό επέτρεψε στην κινηματογραφική βιομηχανία τωνΗνωμένων Πολιτειώννα εισέλθει στην ευρωπαϊκή αγορά κινηματογράφου, επειδή οι αμερικανικές ταινίες μπορούσαν να πωληθούν φθηνότερα από τις ευρωπαϊκές παραγωγές. Όταν τα κινηματογραφικά στούντιο στην Ευρώπη άρχισαν να καταρρέουν, πολλές ευρωπαϊκές χώρες έθεσαν εμπόδια στις εισαγωγές. Η Γαλλία όρισε ένα όριο εισαγωγής 1: 7, που σήμαινε ότι για κάθε επτά ξένες ταινίες που εισάγονταν στη Γαλλία, μια γαλλική ταινία έπρεπε να παραχθεί καινα προβληθεί στους γαλλικούς κινηματογράφους. Οι δύο μεγάλες κινηματογραφικές εταιρείες (Πατέ και Γκωμόν) που διαχειρίζονταν αρκετές κινηματογραφικές αίθουσες, γιαναμηνδουντα κέρδη τους να μειώνονται άρχισαν να εισάγουν ταινίες από τον αμερικάνικο κινηματογράφο.
Σε αντίδραση στον αμερικανικό καιτον εμπορικό κινηματογράφο, γεννήθηκε στη Γαλλία από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 ο πρωτοποριακός κινηματογράφος - αβάν γκαρντ - με πολλές τάσεις και διαφορετικές τεχνικές αλλά με κοινό στόχο: τη δημιουργία ενός απόλυτου, καθαρού κινηματογράφου.
Έτσι, εμφανίστηκε ογαλλικός ιμπρεσιονισμός[10]με βασικό παράγοντα τον σκηνοθέτη Λουί Ντελύκ. Σημαντικοί εκπρόσωποί του ήταν οι σκηνοθέτες: ηΖερμαίν Ντυλάκ, οΜαρσέλ Λ'Ερμπιέ, οΑμπέλ Γκανς, καιοΖαν Επστάινκαι χαρακτηριστικές ταινίες Η πλημμύρα (1924) του Ντελύκ, Η ωραία Νιβερνέζατου Επστάιν, Κατηγορώ (1919), Ο τροχός (1922) καιΝαπολέων (1927) του Γκανς, Το κοχύλι καιο κληρικός (1928) της Ντυλάκ καιΕλντοράντο (1922) τουΛ’ Ερμπιέ.[11]
Ουπερρεαλισμός επηρέασε επίσης τον γαλλικό πρωτοποριακό κινηματογράφο την ίδια εποχή με κυριότερους εκπρόσωπους τονΡενέ Κλαιρμε τις πρώτες ταινίες του όπως Το Παρίσι που κοιμάται-Η αόρατη ακτίνα (Paris qui dort, 1923)[12]καιτον Ισπανό Λουίς Μπουνιουέλμε αντιπροσωπευτικές ταινίες τονΑνδαλουσιανό σκύλο (1928) καιτηΧρυσή Εποχή μία από τις πρώτες ταινίες του γαλλικού ηχητικού κινηματογράφου. [13]
Μετά το 1925, στον πρωτοποριακό κινηματογράφο εντάχθηκαν και νέοι κινηματογραφιστές όπως οΖαν Ρενουάρ, Ζαν Γκρεμιγιόν, Ζαν Πανλεβέ.[14]
Το 1931, οΜαρσέλ Πανιόλ έκανε την πρώτη του ταινία: Μάριος (Marius, 1929) πρώτη της σπουδαίας Τριλογίας της Μασσαλίας. Ακολούθησαν και άλλες ταινίες τουμε μεγάλη επιτυχία, όπως ηΓυναίκα του ψωμά (La femme du boulanger) (1938). Άλλες αξιοσημείωτες ταινίες της δεκαετίας του 1930 είναι οι: Κάτω από τις στέγες του Παρισιού (1930) τουΡενέ Κλαιρ, ΑταλάντητουΖαν Βιγκό (1934), τοΚαρναβάλι στη Φλάνδρα (1935) τουΖακ ΦεντέρκαιΟ πόθος της αμαρτίας (La belle equipe) τουΖυλιέν Ντυβιβιέ (1936) με πρωταγωνιστή τονΖαν Γκαμπέν. Το 1935, ο διάσημος θεατρικός συγγραφέας και ηθοποιός Σασά Γκιτρί σκηνοθέτησε την πρώτη του ταινία και συνέχισε να κάνει περισσότερες από 30 ταινίες που ήταν πρόδρομοι της εποχής της Νουβέλ βαγκ.
Το 1937, οΖαν Ρενουάρ, γιος του ζωγράφου Πιερ Ωγκύστ Ρενουάρ, σκηνοθέτησε την πολεμική ταινία ΗΜεγάλη Χίμαιρα. Το 1939, ο Ρενουάρ γύρισε τονΚανόνα του παιχνιδιού, ταινία πουαρκετοί κριτικοί αναφέρουν ως μια από τις μεγαλύτερες όλων των εποχών, ειδικά γιατην πρωτοποριακή κάμερα, κινηματογραφία και επεξεργασία ήχου.
Την περίοδο της ναζιστικής κατοχής της Γαλλίας κατά τη διάρκεια τουΒ' Παγκοσμίου Πολέμου, μερικοί γνωστοί σκηνοθέτες, όπως οΡενέ Κλαιρ,οΖαν ΡενουάρκαιοΖυλιέν Ντυβιβιέ, έφυγαν για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρόλες όμως τις δυσκολίες ο γαλλικός κινηματογράφος δεν παρουσίασε κάμψη και γυρίστηκαν αξιόλογες ταινίες. Από το 1940 η κυκλοφορία των αμερικανικών ταινιών απαγορεύτηκε καιστη Γαλλία δημιουργήθηκε η εταιρεία παραγωγής κινηματογραφικών ταινιών Continental Filmsπου χρηματοδοτούνταν από τη γερμανική κυβέρνηση και είχε σκοπό να διατηρήσει τον έλεγχο της παραγωγής, γεγονός πουδεν πετύχαινε πάντα. Σημαντική ταινία της περιόδου είναι Το Κοράκι (1943) τουΑνρί-Ζωρζ Κλουζό.
Ανεξάρτητα από αυτή την εταιρεία γυρίστηκαν κι άλλες ταινίες με σημαντικότερη Τα Παιδιά του ΠαραδείσουτουΜαρσέλ Καρνέσε σενάριο τουΖακ Πρεβέρπου γυρίστηκε εξαιρετικά δύσκολα λόγω της ναζιστικής κατοχής και προβλήθηκε το 1945. Αναφέρεται στο Παρίσι του 1828 και ψηφίστηκε ως η καλύτερη γαλλική ταινία του αιώνα σε δημοσκόπηση 600 Γάλλων κριτικών και επαγγελματιών στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Πολλοί σύγχρονοι των Γκοντάρ και Τρυφώ πέτυχαν διεθνή κριτική αναγνώριση με δικά τους στιλ, όπως οι μινιμαλιστικές ταινίες τουΡομπέρ ΜπρεσόνκαιτουΖαν-Πιέρ Μελβίλ, τα θρίλερ τουΑνρί-Ζωρζ Κλουζόκαι άλλες ταινίες της Νουβέλ Βαγκ όπως αυτές της Ανιές ΒαρντάκαιτουΑλέν Ρενέ. Το κίνημα, που αποτέλεσε έμπνευση και άμεση επιρροή στον κινηματογράφο και άλλων χωρών, εξασθένησε σταδιακά στα τέλη της δεκαετίας του 1960.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η γαλλική εμπορική ταινία είχε μεγάλες επιτυχίες. Οι εξαιρετικά δημοφιλείς γαλλικές κωμωδίες μετονΛουί ντε Φυνές ήταν στην κορυφή των γαλλικών πωλήσεων. Η πολεμική κωμωδία Ασύλληπτη απόδραση (1966) τουΖεράρ ΟυρίμετονΜπουρβίλκαιτονντε Φυνές, ήταν ηπιο επιτυχημένη ταινία στις γαλλικές αίθουσες για περισσότερα από 30 χρόνια. Ένα άλλο παράδειγμα είναι Η τρέλα του μεγαλείουμετονΥβ Μοντάν. Επίσης, οΡοζέ Βαντίμ, σταθμός στην εξέλιξη του γαλλικού κινηματογράφου της εποχής με ταινίες κυρίως αισθησιακές, όπως Καιο Θεός... έπλασε τη γυναίκαπου είχε ήδη γυρίσει το 1956.
ΗΝτίβατουΖαν-Ζακ Μπενέξ (1981) πυροδότησε την αρχή του κύματος του γαλλικού κινηματογράφου της δεκαετίας του 1980. Οι ταινίες που ακολούθησαν ήταν τοΜπέτυ Μπλου (1986) του Μπενέξ, τοΑπέραντο Γαλάζιο (1988) τουΛυκ ΜπεσσόνκαιΟι εραστές της γέφυρας (1991) τουΛεός Καράξ. Αυτές οι ταινίες, φτιαγμένες με ένα κομψό εμπορικό στιλκαι τονίζοντας την αποξένωση των κύριων χαρακτήρων τους, είναι αντιπροσωπευτικές της ανανεωτικής τάσης Σινεμά της εικόνας.
Η ταινία L' Angelτου Πατρίκ Μποκανόβσκι που εμφανίστηκε το 1982 στοΦεστιβάλ Κινηματογράφου Καννών, μπορεί να θεωρηθεί η αρχή του σύγχρονου animation. Οι μάσκες διαγράφουν όλη την ανθρώπινη προσωπικότητα των χαρακτήρων καιο σκηνοθέτης είχε έτσι τον απόλυτο έλεγχο της εικόνας και της οπτικής σύνθεσής της.
Πρώτη προβολή ψηφιακού κινηματογράφου στο Παρίσι μετην τεχνολογία DLP CINEMA που αναπτύχθηκε από την Texas Instruments (2000).Οντρέ Τοτού
Το 2000, ο Φιλίπ Μπινάν στο Παρίσι πραγματοποίησε την πρώτη προβολή ψηφιακού κινηματογράφου στην Ευρώπη, μετην τεχνολογία DLP CINEMA που αναπτύχθηκε από την Texas Instruments.
Μετά από σύντομη παραμονή στοΧόλυγουντ, οΖαν-Πιερ Ζενέ επέστρεψε στη Γαλλία: το 2001 σκηνοθέτησε τηνΑμελίμε πρωταγωνίστρια τηνΟντρέ Τοτού, γαλλική ταινία μετα υψηλότερα έσοδα που κυκλοφόρησε ποτέ στις ΗΠΑ, καιτο 2004 την ιστορική Οι Ατελείωτοι Αρραβώνες.Το 2002, Η Αδελφότητα των Λύκων έγινε η δεύτερη γαλλόφωνη ταινία με τις υψηλότερες πωλήσεις στις ΗΠΑ από το 1980 και κέρδισε περισσότερα από 70 εκ. δολάρια παγκοσμίως.
Το 2004 ο Κριστόφ Μπαρατιέ σκηνοθετεί Τα παιδιά της χορωδίας, δραματική ταινία που παρουσιάζει τη ζωή σε ένα οικοτροφείο για «ατίθασα» αγόρια καιτην οργάνωση χορωδίας από έναν χαρισματικό δάσκαλο με σκοπό να αναμορφώσει τις ψυχές των μαθητών.
Το 2008, ηΜαριόν Κοτιγιάρ κέρδισε τοΌσκαρ Α΄ Γυναικείου Ρόλουκαιτο βρετανικό βραβείο BAFTA γιατην ερμηνεία της στην ταινία του 1007 Ζωή σαν Τριαντάφυλλο,στο ρόλο της θρυλικής Γαλλίδας τραγουδίστριας Εντίθ Πιάφ, η πρώτη γαλλόφωνη ταινία που έλαβε τόσες διακρίσεις. Η ταινία κέρδισε δύο Όσκαρκαι τέσσερα BAFTA και έγινε η τρίτη γαλλόφωνη ταινία με τις υψηλότερες πωλήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1980.
ΣτοΦεστιβάλ Κινηματογράφου Καννώντο 2008, η ταινία Ανάμεσα στους τοίχουςτουΛοράν Καντέ κέρδισε τονΧρυσό Φοίνικα, την 6η γαλλική νίκη στο φεστιβάλ. Η δεκαετία του 2000 σημείωσε επίσης αύξηση του αριθμού των ατομικών βραβείων που κέρδισαν Γάλλοι καλλιτέχνες στο Φεστιβάλ των Καννών, βραβείο σκηνοθεσίας στον Τόνι Γκατλίφ, γιατην ταινία του 2004 Exils, βραβείο σεναρίου στους Ανιές Ζαουί καιΖαν-Πιέρ Μπακρί γιατην ταινία του 2004 Comme une image, βραβείο γυναικείου ρόλουστηνΙζαμπέλ Υπέρ, Η δασκάλα του πιάνουτου 2001 και στηνΣαρλότ Γκανσμπούρ, γιατην ταινία του 2009 Antichristκαι βραβείο ανδρικού ρόλου στους Τζαμέλ Ντεμπούζ, Σαμί Νασερί, Ροσντί Ζεμ, Σαμί Μπουαζιλά και Μπερνάρ Μπλανκάν γιατην πολεμική ταινία του 2006 Πολεμιστές σε ξένο μέτωπο.
Η κωμωδία του 2008 Είναι τρελοί αυτοί οι Βόρειοι προσήλκυσε κοινό άνω των 20 εκατομμυρίων θεατών. Με κέρδη 193 εκατομμυρίων δολαρίων στη Γαλλία βρίσκεται δεύτερη, ακριβώς πίσω από τονΤιτανικό ως ηπιο επιτυχημένη ταινία όλων των εποχών στις γαλλικές αίθουσες.[17]
Στη δεκαετία του 2000, αρκετοί Γάλλοι σκηνοθέτες έκαναν διεθνείς παραγωγές, οι περισσότερες ταινίες δράσης. Αυτές περιλαμβάνουν τους Ζεράρ Πιρές (Steal, 2002), Πιτόφ (Catwoman, 2004), Ζαν-Φρανσουά Ρισέ (Επίθεση στο σταθμό 13 -Assault on Precinct 13, 2005), Φλοράν Εμιλιό Σιρί (Διπλή ομηρία - Otage, 2005), Κριστόφ Γκανς (Silent Hill, 2006), Ματιέ Κασσοβίτς (Babylon AD, 2008), Λουί Λετεριέ (Le Transporteur, 2002, Le Transporteur 2, 2005, ο Ολιβιέ Μεγκατόν σκηνοθέτησε τοLe Transporteur 3 (2008), Αλεξάντρ Αζά (Mirrors, 2008) και Πιέρ Μορέλ (Η αρπαγή -Taken, 2009). Το 2005, οΚριστιάν Καριόν σκηνοθέτησε την ιστορική ταινία Καλά Χριστούγενναπου αναφέρεται στηνΑνακωχή των Χριστουγέννωντου 1914 και το 2009 την ψυχροπολεμική κατασκοπική περιπέτεια Υπόθεση Farewellμε πρωταγωνιστές τονΓκιγιώμ ΚανέκαιτονΕμίρ Κουστουρίτσα.
