ΗΗράκλεια Μινώα ήταν αρχαία ελληνική πόλη της Σικελίας, στη νότια ακτή του νησιού, στην εκβολή του Άλυκου ποταμού. Απείχε από τονΑκράγαντα (σύγχρονο Αγκριτζέντο) περίπου 25 χλμ., κοντά στο σύγχρονο Μονταλλέγκρο. Η αρχαιολογική έρευνα αποκαλύπτει πως ιδρύθηκε στα μέσα του6ου αιώνα π.Χ.και εγκαταλείφθηκε γύρω στις αρχές του1ου αιώνα μ.Χ.
Το διπλό της όνομα συνδέεται με δύο μυθολογικές αφηγήσεις που σχετίζονται μετην ίδρυσή της. Σύμφωνα μετον πρώτο οΗρακλής, νικώντας τον τοπικό ήρωα Έρυξ σε αγώνα πάλης, απέκτησε δικαιώματα σε ολόκληρο το δυτικό τμήμα της Σικελίας, την οποία διατήρησε για τους απογόνους του.[1]Δεν ίδρυσε κάποια συγκεκριμένη πόλη, ωστόσο αργότερα, όταν κατεύθασε οΜίνωαςστη Σικελία καταδιώκοντας τονΔαίδαλο, ίδρυσε εκείνος μια πόλη, ονομάζοντάς τη Μινώα. Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή την ίδρυσαν οι ακόλουθοί του, μετά τον θάνατο του ιδίου. ΟΗρακλείδης ο Ποντικός προσθέτει πως παλαιότερα υπήρχε εκεί προγενέστερη πόλη, το όνομα της οποίας ήταν Μάκαρα.[2]
Η πρώτη γραπτή αναφορά στην πόλη την απεικονίζει ως μια μικρή αποικία της πόλης τουΣελινούντα. Κατόπιν, το510 π.Χ.ο Δωριεύς οΣπαρτιάτης, αδερφός τουΚλεομένη Α', ήρθε στη Σικελία με μεγάλο σώμα ανδρών, επιθυμώντας να ανακτήσει τα εδάφη που άνηκαν στον πρόγονό του, Ηρακλή. Ενεπλάκη σε μάχες με τους Καρχηδονίουςκαι τους Εγεστούς, χάνοντας τελικά τη ζωή τουσεμια μάχη. Στην τελευταία αφανίστηκαν και όλοι τουοι άνδρες. Ο Ευρυλέων, ο μοναδικός αξιωματικός τουπου επέζησε, κυβέρνησε τη Μινώα, η οποία κατά πάσα πιθανότητα ονομάστηκε «Ηράκλεια» για πρώτη φορά τη συγκεκριμένη περίοδο.[3]
Η πόλη πέρασε στα χέρια της Καρχηδόνας μετη συνθήκη του405 π.Χ., ανακτήθηκε το397 π.Χ. από τονΔιονύσιο, ενώ ξαναπέρασε στην κυριαρχία των Καρχηδονίων το383 π.Χ. Εκεί αποβιβάστηκε οΔίωντο 357 π.Χ., γιανα επιτεθεί στις Συρακούσες. Οι κάτοικοι του Ακράγαντα την ανέκτησαν το309 π.Χ., μα γρήγορα υποτάχθησε στονΑγαθοκλή. Οι Έλληνες την ξαναπήραν προσωρινά μετον βασιλιά Πύρροτο277 π.Χ.
Οι κυριότερες αρχαίες ελληνικές αποικίες στη Σικελία.
