ΗΣαλαμίνα, γνωστή από τηναρχαιότητακαι ως Κούλουρη, είναι το μεγαλύτερο νησίτουΣαρωνικού Κόλπουκαιτοπιο κοντινό στις ακτές της Αττικής. Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του Σαρωνικού Κόλπου και έναντι του Κόλπου της Ελευσίνας (νοτιοδυτικά του Νομού Αττικής).[2] Πρωτεύουσά της είναι η ομώνυμη πόλη. Έχει πληθυσμό 37.220 κατοίκους,[1] έκταση 95 τετραγωνικά χιλιόμετρακαι αποτελεί το νησί μετη μεγαλύτερη πυκνότητα μόνιμου πληθυσμούστηνΕλλάδα. Κατά τη θερινή περίοδο και ιδιαίτερα τους μήνες τουΚαλοκαιριούο πληθυσμός της Σαλαμίνας σημειώνει τεράστια αύξηση, καθώς υπολογίζεται κοντά στις 280.000.[3]
Η Σαλαμίνα είναι η πατρίδα του ομηρικού βασιλιά Αίαντα του Τελαμώνιουκαιτου τραγικού ποιητή Ευριπίδη. Είναι επίσης διεθνώς γνωστή από την ομώνυμη ιστορική Ναυμαχίαπου συνέβη το480 π.Χ., ανάμεσα στους ΈλληνεςκαιστηνΠερσική Αυτοκρατορία, το αποτέλεσμα της οποίας ήταν η νίκη των Ελλήνων καιτο οριστικό τέλος στα σχέδια των Περσών να εξαπλωθούν στηνΕυρώπη. Στη Σαλαμίνα ο μεγάλος νεοέλληνας ποιητής Άγγελος Σικελιανός έμεινε από το 1933 έως το 1950, απέναντι από τηΜονή της Φανερωμένης.[4]Ο θρυλικός αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης, Γεώργιος Καραϊσκάκης είχε το στρατηγείο τουστην παραλία της Σαλαμίνας, προστάτης του ήταν οΆγιος Δημήτριος, γι' αυτό και τελευταία του επιθυμία ήταν να ταφεί στο νησί. Μέρος των οστών του Καραϊσκάκη βρίσκονται εντός του ναού του Αγίου Δημητρίου στη Σαλαμίνα, σε κατάλληλα περιφραγμένο χώρο.[5] Στις βορειοανατολικές ακτές της νησιού βρίσκονται οι εγκαταστάσεις τουΝαυστάθμου Σαλαμίνας.
Η Σαλαμίνα (βάθος), όπως διακρίνεται από τονΥμηττό
Σύμφωνα μετημυθολογία, το νησί πήρε την ονομασία του από τη νεράιδα Σαλαμίναπου είχε πατέρα τον θεό Ασωπό, μητέρα τη Μετώπη, αδελφή τη νεράιδα Αίγινακαι σύζυγό της τον θεό της θάλασσας Ποσειδώνα. Το όνομα Σαλαμίς μαρτυρείται ήδη στοομηρικό έπος (Ιλιάς Β, 557-558).[6] Θεωρείται πως το όνομα «Σαλαμίς» προέρχεται από τη ρίζα Σαλ- (άλας· δηλαδή αλμυρό νερό) και -άμις (δηλαδή στη μέση), έτσι Σαλαμίνα είναι (ο τόπος) εν μέσω θαλασσινού νερού. Εντούτοις, η ρίζα Σαλδεν είναι ελληνική αλλά ινδοευρωπαϊκή, ενώ έχει περάσει αυτούσια καιστα Λατινικά. Η ελληνική ρίζα γιατο αλάτι/θάλασσα είναι η Αλς.
Κατά την αρχαιότητα και σύμφωνα μετον ιστορικό γεωγράφο Στράβωνα, η Σαλαμίνα ήταν γνωστή με τις ονομασίες Σκιράς (από τον ήρωα Σκίρο), Πιτυούσα (πίτυς = πεύκο) από τα πολλά πεύκα που υπήρχαν καιΚυχρεία από τονΚυχρέα, ο οποίος ήταν γιος της νεράιδας Σαλαμίνας. ΟΚυχρέας έγινε ο πρώτος μυθικός βασιλιάς της Σαλαμίνας, όταν την απάλλαξε από έναν φοβερό δράκοντα, πουτην καταδυνάστευε και λεηλατούσε. Άλλες παραδόσεις συνδέουν τον Κυχρέα με ένα ιερό φίδι, που βοήθησε τον ελληνικό στόλο κατά τη διάρκεια της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας, προκαλώντας σύγχυση στα περσικά πλοία. Το νησί είναι επίσης γνωστό ήδη από την αρχαιότητα καιμετην ονομασία Κούλουρη, που προέρχεται από το ακρωτήριο «Κόλουρις άκρα» (σήμερα Πούντα), στο οποίο ήταν χτισμένη η αρχαία πόλη καιτο λιμάνι του 4ου αιώνα π.Χ.
Σύμφωνα μετονΣπυρίδωνα Λάμπρο, το όνομα Σαλαμίνα δεν είναι ελληνικό. Το συναντάμε καιστην Κύπρο (στην ομώνυμη πόλη-κράτος Σαλαμίνα Κύπρου) την οποία ίδρυσαν άποικοι με αρχηγό τον Τεύκρο.[7] Επίσης, το γεγονός ότι στο νησί συναντάμε τη λατρεία του «Δία Επικοίνιου» (Ba-al Shalam), όπως καιη θέση του νησιού απέναντι σε κόλπο ξηράς, γίνεται φανερό ότι έχει σημιτική ρίζα και σημαίνει «ειρήνη» και «τόπος ειρήνης».[8]
Στους αρχαιότατους χρόνους το νησί υπήρξε αυτόνομο Μυκηναϊκό βασίλειομε βασιλείς από τον οίκο των Αιακιδών (οΑιακός ήταν μυθικός βασιλιάς της Αίγινας, γιος τουΔίακαι της νεράιδας Αίγινας). Γνωστός βασιλιάς αυτού του οίκου ήταν οΤελαμώνας, γιος του Αιακού. Σύμφωνα μετη μυθολογία ο Τελαμώνας έφυγε από την Αίγινα, διότι είχε δολοφονήσει τον ετεροθαλή αδερφό του Φώκο και πήγε στη Σαλαμίνα, όπου νυμφεύτηκε την κόρη του Κυχρέα, Γλαύκηκαι έγινε βασιλιάς της Σαλαμίνας. Από τον γάμο τους δεν απέκτησαν παιδιά. Μετά τον θάνατο της Γλαύκης, ο Τελαμώνας νυμφεύτηκε δύο γυναίκες, την Ερίβοια ή Περίβοια καιτην Ησιόνη. Μετην πρώτη απέκτησε τον Αίαντα που σημαίνει αετός, ενώ μετη δεύτερη τονΤεύκρο.
Στοντρωικό πόλεμοο Αίαντας έλαβε μέρος με 12 καράβια μαζί μετον Τεύκρο. Μετά τον θάνατο του Αίαντα στηνΤροία, ο Τεύκρος γύρισε στη Σαλαμίνα, όπου ο οργισμένος και θυμωμένος πατέρας τους, έδιωξε τον Τεύκρο από το νησί, γιατί δεν εκδικήθηκε τον χαμό του αδερφού τουκαιδεν έφερε τα λείψανα τουστην πατρίδα του. Ο Τεύκρος με τους συντρόφους του έφτασε με πλοία στις ανατολικές ακτές της Κύπρου, όπου και ίδρυσε πόλη, την οποία και ονόμασε Σαλαμίνα εις μνήμη της γενέτειράς του. Η πόλη αυτή μετέπειτα ονομάστηκε Κωνσταντία και βρίσκεται περίπου στον χώρο της σημερινής κατεχόμενης Αμμοχώστου.
Η αυτονομία της νήσου Σαλαμίνας καταργήθηκε, όταν ο Φιλαίος (ή και Φίλαιος), εγγονός του Αίαντα και γιος του Ευρυσάκη, παρέδωσε το νησί στην κυριαρχία τωνΑθηναίων. Γιατην πράξη του αυτή, οι Αθηναίοι τον αναγνώρισαν ως Αθηναίο πολίτη.
Η Σαλαμίνα ανήκε στους Μεγαρείς, από το 640 π. Χ. έως το 570 π.Χ. Την περίοδο εκείνη ο Αθηναίος νομοθέτης Σόλωνας έγραψε την πολεμική ελεγεία με τίτλο Σαλαμίς, με απώτερο στόχο να διεγείρει τον πατριωτισμό των συμπολιτών του, ώστε να ανακαταλάβουν το νησί. Τελικά και μετά από εικοσαετή πόλεμο, μεταξύ Αθηναίων και Μεγαρέων, η Σαλαμίνα περιήλθε εκ νέου στην κυριαρχία των Αθηναίων μέχρι το έτος 318 π.Χ.
Στημάχη των Θερμοπυλών, η οπισθοφυλακή των Ελλήνων διαλύθηκε, ενώ στηναυμαχία του Αρτεμισίουοι Έλληνες υπέστησαν βαριές απώλειες και υποχώρησαν μετά την ήττα στις Θερμοπύλες. Αυτό επέτρεψε στους Πέρσες να καταλάβουν τηΒοιωτίακαιτηνΑττική. Οι Σύμμαχοι ετοιμάστηκαν να υπερασπιστούν τονΙσθμό της Κορίνθου καθώς ο στόλος αποσύρθηκε στο κοντινό νησί της Σαλαμίνας.
Παρά την αριθμητική υπεροχή του αντιπάλου, οΘεμιστοκλής έπεισε τους Έλληνες συμμάχους να ξανά αντιμετωπίσουν σε μάχη τον περσικό στόλο, μετην ελπίδα ότι η νίκη θα απέτρεπε περαιτέρω θαλάσσιες επιχειρήσεις κατά της Πελοποννήσου. Ο Πέρσης βασιλιάς Ξέρξης Α' ήταν επίσης αποφασισμένος γιατην τελική σύγκρουση. Ως αποτέλεσμα του τεχνάσματος του Θεμιστοκλή, ο περσικός στόλος έπλευσε γιατα Στενά της Σαλαμίνας και προσπάθησε να κλείσει και τις 2 εισόδους. Στον περιορισμένο χώρο των Στενών της Σαλαμίνας οι μεγάλοι αριθμοί των περσικών πλοίων ήταν πρόβλημα, καθώς τα πληρώματά τους δεν μπορούσαν να πολεμήσουν με ελιγμούς. Αξιοποιώντας την ευκαιρία, ο ελληνικός στόλος διαμορφώθηκε σεμια γραμμή και πέτυχε σημαντική νίκη, καταστρέφοντας 300 περσικά πλοία.[10]
Ως αποτέλεσμα ο Ξέρξης υποχώρησε στην Ασία μετο μεγαλύτερο μέρος του στρατού τουκαιτον επόμενο χρόνο, τα απομεινάρια του περσικού στρατού ηττήθηκαν αποφασιστικά στημάχη των Πλαταιών. Οι μάχες στη Σαλαμίνα και στις Πλαταιές σηματοδότησαν την αρχή της νέας φάσης τωνΠερσικών Πολέμων: οι ελληνικές πόλεις πέρασαν στην αντεπίθεση. Μερικοί ιστορικοί πιστεύουν ότι σε περίπτωση περσικής νίκης θα σταματούσε η ανάπτυξη της Αρχαίας Ελλάδας, καθώς καιτου δυτικού πολιτισμού, και οδηγούνται στο συμπέρασμα ότι η Σαλαμίνα ήταν μια από τις πιο σημαντικές μάχες στην ανθρώπινη ιστορία.[11]
Το 318 π.Χ., η Σαλαμίνα καταλήφθηκε από τους Μακεδόνεςκαι συγκεκριμένα από τονΚάσσανδρο, έναν από τους επιγόνους τουΜ. Αλεξάνδρου. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 229 π.Χ., ο αρχηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας, Άρατος, την παρέδωσε εκ νέου στους Αθηναίους. Από τότε η Σαλαμίνα ακολούθησε, κατά κανόνα, την τύχη της Αθήνας και της υπόλοιπης Ελλάδας σ΄ όλες της φάσεις της πολυκύμαντης ιστορίας της (Ρωμαιοκρατία, βυζαντινή περίοδος, Φραγκοκρατία, Τουρκοκρατία).
Σύμφωνα μετον περιηγητή της αρχαιότητας Παυσανία, στην εποχή του (τέλη του 2ουμ.Χ. αι.) η αρχαία πόλη της Σαλαμίνας (σημερινά Αμπελάκια) είχε εγκαταλειφθεί, καθόσον ο ίδιος διαπίστωσε ερείπια στην Αγορά της. Οι κάτοικοι πουτην εγκατέλειψαν, εγκαταστάθηκαν σ΄άλλα σημεία του νησιού. Από τα υπάρχοντα αρχαιολογικά στοιχεία της Σαλαμίνας, τεκμαίρεται η ύπαρξη δύο οικισμών κατά τη διάρκεια αυτής της χιλιετίας: ενός στη νότια πλευρά, εκεί όπου σήμερα ευρίσκεται το χωριό Αιάντειο και ενός άλλου στη βόρεια πλευρά, στη θέση όπου είναι η σημερινή πόλη της Σαλαμίνας. Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός ότι επί εποχής Ιουστινιανού (527-565), η Σαλαμίνα κατατασσόταν μεταξύ των πόλεων της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς μεπαραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί καινα αφαιρεθεί.
(Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 10/07/2020)
Χαρακτηριστικό στοιχείο αυτής της περιόδου αποτελεί, όχι μόνο γιατη Σαλαμίνα αλλά καιγια όλο τον ελλαδικό χώρο, η ύπαρξη «τοπικών δυναμικών αρχόντων - γαιοκτημόνων, που εκμεταλλεύονταν τηγη, δημιουργώντας τοπικούς χώρους εξουσίας, η οποία είτε τους αποδόθηκε με αυτοκρατορική παραχώρηση (πρόνοιες), είτε οι ίδιοι την οικειοποιήθηκαν με άλλο τρόπο.
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς μεπαραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί καινα αφαιρεθεί.
(Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 10/07/2020)
Μετά το τέλος της Δ΄ Σταυροφορίας (1202-1204) καιτηνάλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, η Σαλαμίνα περιήλθε στην κυριαρχία τωνΒενετώνκαιτο έτος 1294 παραδόθηκε από τονΓκυΒ' ντελα Ροςστον άρχοντα της Εύβοιας, τον Βονιφάτιο από τηΒερόνα. Στην περίοδο εκείνη ανάγεται το κτίσιμο του αρχικού ναού της Παναγίας Φανερωμένης. Στη συνέχεια, και κατά τη διάρκεια του 14ου αιώνα, η Σαλαμίνα περιήλθε διαδοχικά στην κυριαρχία τωνΚαταλανών (1311), της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (1319), των Καταλανών εκ νέου (1350) καιτου Φλωρεντινού οίκου τωνΑτσαγιόλι (1388). Στα τέλη του 14ου αιώνα αποικίστηκε από Αρβανίτες.
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς μεπαραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί καινα αφαιρεθεί.
(Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 10/07/2020)
Το Μοναστήρι της Παναγίας Φανερωμένης.
Λίγα χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τονΜωάμεθ Β΄ (1453), οι Τούρκοι κυρίευσαν τη Σαλαμίνα (1462). Επί Τουρκοκρατίας, η κοινωνική και οικονομική ζωή ατόνησε στη Σαλαμίνα, που αποκαλείται έκτοτε Κούλουρη. Τα ιστορικά στοιχεία γιατα πρώτα διακόσια χρόνια αυτής της περιόδου (1450-1650) είναι ελάχιστα έως ανύπαρκτα. Στα μέσα του 17ου αιώνα επισκέφθηκαν τη Σαλαμίνα δύο σημαντικές προσωπικότητες. Το 1640 ο Μεγαρίτης θεοσεβής Λάμπρος Κανέλλος (μετέπειτα Όσιος Λαυρέντιος), ο οποίος το 1682 επανίδρυσε, ή κατ΄ άλλους ανακαίνισε, το καθολικό της Μονής Φανερωμένηςκαιτο 1674 ο Άγγλος πρόξενος Τζιν Σιρόντ (Jean Siraud). Ο τελευταίος, σε σχετική έκθεσή του έγραφε: «Επάνω στο νησί υπάρχουν τρία χωριά: το ένα ονομαζόμενο Κούλουρη (σημερινή πόλη Σαλαμίνας), το άλλο Μητρόπολη (πρόκειται περί του Αιαντείου) καιτο Αμπελάκι. Σ΄ όλο το νησί δεν υπάρχουν παρά εξακόσιες ψυχές, εν μέρει Έλληνες εν μέρει Αρβανίτες». Λίγα χρόνια αργότερα, το 1688, ο ελληνικός πληθυσμός της νήσου ενισχύθηκε μετην αναγκαστική μετακίνηση αθηναϊκών οικογενειών από την Αθήνα προς τη Σαλαμίνα, λόγω της παρουσίας σε ολόκληρη τηνΑττικήτωνΕνετώνμε επικεφαλής τονΦραγκίσκο Μοροζίνη. Η μετακίνηση αυτή έδωσε πνοή ανάπτυξης και προόδου στο νησί, δημιουργώντας κατ΄αυτό τον τρόπο τις προϋποθέσεις γιατη συμμετοχή της Σαλαμίνας στα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δρώμενα εκείνης της εποχής. Μιας εποχής, όπου οι δραστηριότητες του νεοελληνικού διαφωτισμού οδήγησαν στην πνευματική αφύπνιση του ελληνικού γένους, που είχε ως αποτέλεσμα τηνΕπανάσταση του 1821καιτην απελευθέρωση των Ελλήνων από τον οθωμανικό ζυγό. Απόρροια αυτής της ανάπτυξης ήταν η Σαλαμίνα, κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, να διαθέτει αρκετά μικρά πλοιάρια. Πολλά απ΄αυτά έλαβαν μέρος στην αποτυχημένη Ελληνική Επανάσταση του 1769-1770, που εκδηλώθηκε μετά από υποκίνηση των Ρώσων και έμεινε γνωστή στην ιστορία ως Ορλωφικά. Παρ΄όλη την ατυχή έκβαση των Ορλωφικών, ο ατρόμητος αγωνιστής εκείνης της περιόδου Μητρομάρας συνέχισε μόνος τουτον αγώνα της ανεξαρτησίας καιτον Φεβρουάριο του 1771 ύψωσε στη Σαλαμίνα τη ρωσική σημαία της επανάστασης.
Στην πρώιμη και ατελέσφορη αυτή προσπάθεια αποτίναξης του οθωμανικού ζυγού, το μοναδικό επίτευγμα ήταν η καταστροφή του τουρκικού στόλου στο Τσεσμέ (1770) από το ρωσικό ναυτικό, γεγονός που ανάγκασε τους Οθωμανούς να υπογράψουν το 1774 τησυνθήκη του Κιουτσούκ - Καϊναρτζή.
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς μεπαραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί καινα αφαιρεθεί.
(Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 10/07/2020)
Οι δημογέροντες καιο κλήρος της Σαλαμίνας γνώριζαν από το 1819 την ύπαρξη της μυστικής εταιρείας που προετοίμαζε τον απελευθερωτικό αγώνα. Ο ηγούμενος της Μονής Φανερωμένης, Γρηγόριος Χατζηαθανασίου Κανέλλος μύησε στηΦιλική Εταιρεία τους: α. Παπασταμάτη Πρωτόπαπα Μεγαρίτη ετών 40, β. Αναγνώστη (Γιάννη) Μπιρμπίλη ή Βιρβίλη, Κουλουριώτη έμπορο ετών 45 και γ. τον αδελφό του Αντώνιο έμπορο ετών 42 που ήταν παιδιά του δημογέροντα της Σαλαμίνας Κόλια Μπιρμπίλη, δ. Παπαπανούση Στάμου Πρίσκο, Μεγαρίτη, ετών 51, ε. Βασίλειο Δασκαλόπουλο, Περαχωρίτη έμπορο ετών 24 και στ. Σπυρίδωνα Αντωνίου Μαρκέλλο, Αιγινήτη έμπορο ετών 46.
Ακολουθώντας το παράδειγμα του Μωριά καιτων άλλων νησιών του Σαρωνικού, η Σαλαμίνα επαναστάτησε στα τέλη Μαρτίου 1821. Η συμβολή της Σαλαμίνας στην Ελληνική Επανάσταση ήταν πάνδημη. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι οι Σαλαμίνιοι, λόγω των προνομίων που είχαν αποκτήσει από την παρασκευή κατραμιού αλλά καιτων επιθέσεων από ληστές στα άγρια δάση που εργάζονταν γιατη συλλογή της ρητίνης, είχαν το δικαίωμα της ελεύθερης οπλοφορίας κι έτσι κατά το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, συγκρότησαν αμέσως ετοιμοπόλεμο στρατιωτικό σώμα, που χωρίστηκε σε δύο ομάδες. Η πρώτη με αρχηγό τον ηγούμενο Γρηγόριο της Μονής Φανερωμένης, κινήθηκε μαζί με τους γείτονες Μεγαρίτες προς την Κόρινθο. Η δεύτερη με αρχηγούς τους Γιωργάκη Γκλίστη, Ιωάννη Βιέννα και Αναγνώστη Καρνέση κατευθύνθηκε προς το στρατόπεδο του Μενιδίου, προετοιμάζοντας επίθεση στην Αθήνα. Στις 24 Απριλίου 1821 στο στρατόπεδο του Μενιδίου, οι Έλληνες στρατιώτες ορκίστηκαν σε κλίμα βαθιάς συγκίνησης για υποταγή κι αφοσίωση στον ιερό σκοπό και διάλεξαν τους αρχηγούς τους. Οι Σαλαμίνιοι είχαν επιλέξει για αρχηγούς τους τον Γιωργάκη Γκλίστη, Αναγνώστη Καρνέση και Ιωάννη Βιέννα. Γενικός αρχηγός των Επαναστατών ορίστηκε ο Λειβαδίτης Δήμος Αντωνίου. Ο Γιωργάκης Γκλίστης ήταν ένας απ΄ τους γενναιότερους Σαλαμίνιους αγωνιστές. Την περίοδο πριντην Επανάσταση βρισκόταν στην αποικία της Σαλαμίνας, στον Γέροντα της Μικράς Ασίας. Ήταν περίπου τριάντα πέντε χρονών, ψηλός στο ανάστημα, μελαχρινός, χειροδύναμος και σωματώδης, κτίστης στο επάγγελμα κι αργότερα έμπορος του κατραμιού.
Μεγάλη προσωπικότητα του Αγώνα γιατην ελευθερία υπήρξε καιο ηγούμενος της Φανερωμένης Γρηγόριος Χατζηαθανασίου Κανέλλος που ήταν απόγονος τουΑγίου Λαυρεντίου, συγκεκριμένα δισέγγονό του. Εκείνος δόξασε κι ανάδειξε ακόμα περισσότερο το μοναστήρι της Παναγίας της Φανερωμένης, όχι μόνο μετο πνευματικό του έργο αλλά καιμετην ενεργό συμμετοχή τουστον Απελευθερωτικό Αγώνα.
Έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας και συντέλεσε ώστε ναμπει αμέσως η Σαλαμίνα στην Επανάσταση. Ο ίδιος μύησε τους έξι επιφανείς πολίτες της Σαλαμίνας, των Μεγάρων και της Αίγινας και φρόντισε αμέσως να συγκεντρωθούν πολεμοφόδια και τροφές στη μονή, που λίγο καιρό μετά έγινε στρατόπεδο, κέντρο διοίκησης και κέντρο υποδοχής και περίθαλψης των τραυματιών καιτων οικογενειών τους. Εκεί εγκαταστάθηκε το Γενικό Φροντιστήριο του Αγώνα και ολόκληρη η δυτική πτέρυγα μαζί μετον νοτιοδυτικό πύργο πέρασαν στη διάθεση των στρατιωτών. Το υπόλοιπο μοναστήρι διαμορφώθηκε σε στρατιωτικό νοσοκομείο.
Ξημερώματα της 25ης Απριλίου του 1821 ο επαναστατικός στρατός επιτέθηκε στην Αθήνα. Σκοπός τους η κατάληψη της πόλης κιη απελευθέρωσή της. Την περίοδο αυτή περιφερόταν στη Βοιωτία οΟμέρ Βρυώνηςμε στρατό τριών χιλιάδων ανδρών. Όταν έμαθε γιατην κατάληψη της Αθήνας από τους Έλληνες, κινήθηκε προς τα εκεί και σκόρπισε τον ελληνικό στρατό που κατέφυγε στη Σαλαμίνα καιτην Αίγινα. Λίγους μήνες αργότερα ο Ομέρ Βρυώνης έλαβε διαταγή να κινηθεί προς τα Ιωάννινα και τότε την 3η Νοεμβρίου 1821 έως χίλιοι Έλληνες επαναστάτες, μεταξύ των οποίων καιτο σώμα των Σαλαμινίων, απέκλεισαν πάλι τους Τούρκους στο φρούριο των Αθηνών. Γνώριζαν τώρα οι επιτιθέμενοι ότι το κάστρο είχε πληθώρα από προμήθειες κι αυτό καθιστούσε την άλωση πρακτικά αδύνατη. Έκριναν πως κάθε αργοπορία ήταν χάσιμο χρόνου και αποφάσισαν νατο κυριεύσουν με έφοδο. Πρώτος και κύριος στόχος τέθηκε η κατάληψη του Σερπεντζέ. Η επίθεση ορίστηκε γιατο ξημέρωμα της 13ης Νοεμβρίου 1821, μετά την καθιερωμένη τελετή αγιασμού, και υπήρξε σφοδρότατη. Ο Γιωργάκης Γκλίστης όταν βεβαιώθηκε ότι όλες οι ξύλινες σκάλες είχαν τοποθετηθεί σωστά στο κάτω τείχος, άρχισε πρώτος να ανεβαίνει. Πίσω του ακολουθούσαν ο Αναγνώστης Καρνέσης, ο Σπύρος Καπετάνιος, ο Σπύρος Παπανικόλας κιο Νικόλαος Μαυράκης. Τη στιγμή πουο ηρωικός Σαλαμίνιος ετοιμαζόταν να καταστρέψει καιτην τρίτη πύλη τραυματίστηκε σοβαρά στο πόδι και μόνο τότε ελάττωσε το πολεμικό μένος του. Όταν οι Κουλουριώτες κατάλαβαν ότι ο Γκλίστης είχε λαβωθεί, έστειλαν τον Κόλια Περδικούρη νατον μεταφέρει με προφύλαξη στα μετόπισθεν. Ο Γκλίστης απεβίωσε από το τραύμα του λίγες ημέρες μετά.
Τη μέρα αυτή της εφόδου στο Σερπεντζέ, η Σαλαμίνα έχασε τους γενναιότερους των πολεμιστών της. Τον Γιωργάκη Γκλίστη, γενναίο και ικανότατο οπλαρχηγό, ακολούθησαν αρκετοί ακόμα Κουλουριώτες γόνοι των μεγαλύτερων κι ισχυρότερων οικογενειών του νησιού. Ανάμεσά τους κιο Γιωργάκης Μάθεσης, που πολεμούσε μαζί μετα δύο δίδυμα αγόρια του, τον Κοσμά καιτον Δαμιανό. Σκοτώθηκαν πολεμώντας ο Μάθεσης και ένα απ’ τα αγόρια, ο Κοσμάς. Επίσης, οι Μιχαήλ Κούτελης, ο Νικόλαος Μαυράκης, ο Δημήτριος Χατζηπερδικούρης, ο Ιωάννης Τσεβάς, ο Αργυρός Μαμμής, ο Νικόλαος Βιλλιώτης, ο Ιωάννης Παπανικόλας.
Μετά τον χαμό του Γιωργάκη Γκλίστη, ανέλαβαν ως αρχηγοί του στρατού της Σαλαμίνας, ο Ιωάννης Κριτσίκης ή Μάκρας, Αναγνώστης Μπιρμπίλης, Ιωάννης Βιέννας, Αργυρός Μάθεσης, Ιωάννης Παπαντωνίου καιτα τέκνα του παπά Δημητρίου Πάλλα, ο Γεώργιος καιο Ιωάννης. Οι Σαλαμίνιοι πολέμησαν κοντά στους μεγάλους οπλαρχηγούς Βάσσο, Κριεζώτη, Σκουρτανιώτης, Μακρυγιάννηκαι τέλος προσχώρησαν πρόθυμα κάτω από τις διαταγές του αρχιστράτηγου Γεωργίου Καραϊσκάκη, τον οποίο σέβονταν και υπεραγαπούσαν
Η Σαλαμίνα, εκείνη τη δύσκολη περίοδο, υπήρξε το καταφύγιο όλων των κατατρεγμένων. Πρόσφυγες από όλη την Ελλάδα συνέρρεαν κατά χιλιάδες. Αυτό προκάλεσε δραματικά πτωτική οικονομική πορεία, απότομη μείωση των αγαθών αλλά και πολλές λοιμικές ασθένειες που αποδεκάτισαν τον πληθυσμό. Ο Άγγλος κληρικός Waddington (Γουόντιγκτον), όταν επισκέφτηκε τη Σαλαμίνα το 1826, έμεινε έκπληκτος από τα βάσανα των προσφύγων που μόνο μετον πολύπαθο λαό της Χίου μπόρεσε να τους παρομοιάσει. Ο ίδιος εξακρίβωσε ότι πολλοί από αυτούς μη βρίσκοντας αλλού κατάλυμα κατοικούσαν σε σπηλιές του νησιού ή σε άθλιες τρώγλες που έστηναν μετα χέρια τους, ήταν δε συχνό το φαινόμενο των ομαδικών θανάτων από τις κακουχίες, τις επιδημίες αλλά καιτην πείνα. Ο Γουόντιγκτον υπολόγισε ότι στη Σαλαμίνα είχαν συγκεντρωθεί 11.500 πρόσφυγες. Τα 4/5 των προσφύγων ήταν γυναικόπαιδα. Ο ντόπιος πληθυσμός δεν ξεπερνούσε τις τρεις χιλιάδες.
Αρχές του 1827 το Αμπελάκι ήταν γεμάτο Έλληνες στρατιώτες αλλά και φιλέλληνες απ’ όλα τα έθνη. Εκεί λειτουργούσε στρατιωτικό νοσοκομείο, που περιέθαλπε τραυματίες από τις μάχες των γύρω περιοχών, με υπεύθυνο ιατρό τον Φιλέλληνα Γερμανό Ερρίκο Τράιμπερ.
Την 22η Απριλίου 1827, απόγευμα, ο Καραϊσκάκης τραυματίστηκε θανάσιμα σεμια μικροσυμπλοκή που έλαβε χώρα στην τοποθεσία Βοϊδολίβαδο πολύ κοντά στη θέση που βρίσκεται το μνημείο του σήμερα στο Φάληρο. Τα ξημερώματα της επόμενης ημέρας πέθανε. Η σορός του Καραϊσκάκη κατέφθασε στο λιμάνι των Αμπελακίων το πρωί της ονομαστικής του εορτής 23ης Απριλίου 1827 με καΐκι από το Φάληρο κι έπειτα οι Σαλαμίνιοι τον μετέφεραν με τιμές στην πόλη γιανα ετοιμάσουν τα της ταφής. Ο Καραϊσκάκης κηδεύτηκε και τάφηκε στον Ιερό Ναό Αγίου Δημητρίου, όπου σήμερα βρίσκεται ο τάφος του.
(Περίληψη από το βιβλίο της Ευγενίας Σοφρά-Μάθεση, Το χειρόγραφο του Παρασκευά Πάλλα. Η συμβολή των Σαλαμινίων στην Επανάσταση του 1821,εκδ. Radical Grafx, Σαλαμίνα, 2010).
Στη Σαλαμίνα έχει εντοπιστεί πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων που αποτελούν δείγμα της ένδοξης ιστορίας του νησιού. Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Σαλαμίνας περιλαμβάνει εκθέματα από τους οικισμούς καιτα νεκροταφεία της προϊστορικής περιόδου, όπως και κεραμικά ευρήματα από τηγεωμετρική έως καιτην πρωτοβυζαντινή περίοδο. Επίσης στο μουσείο εκτίθενται τοΜετρολογικό ανάγλυφο της Σαλαμίνας, μαρμάρινα επιτύμβια ανάγλυφα του 4ου κυρίως αιώνα, πλούσιο εποπτικό υλικό καιτα εκθέματα που σχετίζονται μετην ιστορία της πόλης, όπως ψηφισματικά ανάγλυφα και σχεδιαστικές αναπαραστάσεις της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας.[12]
Είναι ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα στο νησί. Η πλάκα μετο ανάγλυφο έως το 1985 βρισκόταν εντοιχισμένη στο ξωκλήσι του Αγίου Δημητρίου στη θέση Περιβόλια της Σαλαμίνας και είναι φτιαγμένη από σκληρό πωρόλιθο. Τα ανθρώπινα μέλη που απεικονίζονται παριστάνουν μετρικές μονάδες που διαφωτίζουν ως προς την εφαρμογή των κανόνων της μετρολογικής κλίμακας στην αρχαία πολεοδομία και αρχιτεκτονική. Στο σωζόμενο τμήμα του ανάγλυφου της Σαλαμίνας απεικονίζονται για πρώτη φορά τα περισσότερα από τα γνωστά μέτρα μήκους της αρχαιότητας: οργιά, πήχης, σπιθαμή, κανόνας και πόδι.[13]
Στη μεγάλη ανασκαφή στο σπήλαιο τουΕυριπίδη από τον επίκουρο καθηγητή Προϊστορικής αρχαιολογίας κ. Γιάννη Λώλο τη χρονική περίοδο 1994-1997, βρέθηκαν αντικείμενα που αποδεικνύουν τη χρήση του σπηλαίου κατά τη διάρκεια των εξής 5 περιόδων: Νεώτερη Νεολιθική, Ύστερη Μυκηναϊκή, Κλασική, Ρωμαϊκή εποχήκαιΦραγκοκρατία. Μεταξύ των ευρημάτων αναφέρονται κοσμήματα, νομίσματα, αντικείμενα θρησκευτικής λατρείας, μια σιδερένια αιχμή και ένα τμήμα σκύφουμετο όνομα του Ευριπίδη (ΕΥΡΙΠΠ) στην εξωτερική του πλευρά. Τα ευρήματα των ανασκαφών καθώς και φιλολογικές πληροφορίες σε κείμενα τουΦιλοχόρου, του Σατύρου, του Ανώνυμου Συντάκτη του Βίου του Ευριπίδη καιτου Aulus Gellius έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι το σπήλαιο της Σαλαμίνας ήταν το ησυχαστήριο του Ευριπίδη. Μάλιστα θεωρείται πιθανό ότι ο μεγάλος τραγικός επεξεργάστηκε την τραγωδία τουΙππόλυτοςστο σπήλαιο της Σαλαμίνας.[14]
Ένας ελληνικός άβακας γνωστός και ως Πλάκα της Σαλαμίνας βρέθηκε στη Σαλαμίνα το 1846, Ο Άβακας είναι η πρώτη σοβαρή προσπάθεια του ανθρώπου γιανα δημιουργήσει ένα εργαλείο υπολογισμού. Θεωρείται ο πρόγονος του υπολογιστή και βοηθούσε τον χρήστη τουνα θυμάται τους υπολογισμούς του. Ήταν δηλαδή ένα είδος επέκτασης της ανθρώπινης μνήμης. Χρονολογείται γύρω στο 300 π.χ. και υπολογίζεται ότι είναι ο αρχαιότερος που βρέθηκε μέχρι σήμερα. Αρχικά θεωρήθηκε ότι ήταν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι. Αντίγραφο αυτού του άβακα μπορεί ναδει κάποιος στο Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κοτσανά στην Αθήνα. Είναι κατασκευασμένος πάνω σεμια πλάκα, με διαστάσεις 149 εκ. μήκος, 75 εκ. πλάτος και 4,5 εκ. πάχος. Η πλάκα περιέχει λευκή άμμο και διαιρείται σε δύο τμήματα από ένα μεγάλο διαχωριστικό που υπάρχει στη μέση. Το επάνω τμήμα απαρτίζεται από 5 παράλληλες γραμμές, εξίσου χωρισμένες από μια κάθετη γραμμή, και ένα ημικύκλιο στο σημείο τομής της κατώτερης παράλληλης γραμμής μετην κάθετη. Στο δεύτερο τμήμα υπάρχει άλλη μια ομάδα από 11 παράλληλες γραμμές, που επίσης τέμνονται σε δύο τμήματα από μια γραμμή αλλά το ημικύκλιο βρίσκεται αυτή τη φορά στην κορυφή της τομής. Η τρίτη, η έκτη και ένατη από αυτές τις γραμμές σημειώνονται με ένα σταυρό στο σημείο τομής μετην κάθετη γραμμή.[εκκρεμεί παραπομπή]
Παλαιά φωτογραφία της Πλάκας της Σαλαμίνας. Φτιαγμένη από μάρμαρο, φυλάσσεται στο Επιγραφικό Μουσείο, στην Αθήνα.
Η Σαλαμίνα σήμερα έχει τη μεγαλύτερη πυκνότητα πληθυσμού απ' όλα τα νησιά της Ελλάδας. Αυτό οφείλεται στη μικρή απόσταση που έχει από τονΠειραιάκαιτηνΑθήνα. Στο κεντρικό Λιμάνι-ΠορθμείοτωνΠαλουκίων Σαλαμίνας λειτουργεί εικοσιτετράωρη ακτοπλοϊκή σύνδεση μετοΠέραμα. Τις ώρες αιχμής, τα πλοία φεύγουν ανά τέταρτο (15 λεπτά). Επιπλέον από τα Παλούκια καιαποταΣελήνια υπάρχει απευθείας σύνδεση μετο λιμάνι του Πειραιά. Σύμφωνα μετα στοιχεία της Eurostatγιατην επιβατική κίνηση σταλιμάνια της Ευρώπης,[15]τo 2008 και το 2009, τα Παλούκια της Σαλαμίνας βρίσκονται στη δεύτερη θέση της λίστας καιτο Πέραμα στην τρίτη θέση, καθώς τηνακτοπλοϊκή γραμμή χρησιμοποίησαν 13 εκατομμύρια επιβάτες, τόσο το 2008, όσο καιτο 2009.
Ακτοπλοϊκώς συνδέεται επίσης καιμετηΝέα Πέραμο από το λιμάνι της Φανερωμένης που βρίσκεται κοντά στο μοναστήρι της Παναγίας Φανερωμένης. Τη θερινή περίοδο δέχεται χιλιάδες επισκέπτες κυρίως από τον Πειραιά και τις γύρω περιοχές για μονοήμερες εκδρομές ως και πολυήμερες διακοπές. Δημοφιλείς προορισμοί για μπάνιο είναι οι περιοχές: Ψιλή Άμμος, Περιστέρια, Αιάντειο, Κανάκια, Σελήνια, Σατερλί, Ρέστη, Ηλιακτή, Βασιλικά, Αγ. Γιώργης κ.α.[εκκρεμεί παραπομπή]
Το 2016 ο Ισραηλινό-Αμερικανός επιχειρηματίας Μάικλ Τσάρλς Ροκφέλερσε συνεργασία μετον Αντιπρόεδρο του Διεθνούς Ιδρύματος Σαλαμίς, Κυριάκο Μαριδάκη, σήμανε την έναρξη του προγράμματος «Η μεγάλη αναστήλωση της Σαλαμίνας». Το έργο υποστηρίχθηκε θερμά από τον πρίγκιπα Αλβέρτο του Μονακόο οποίος και έλαβε τιμητική ιδιότητα μέλους.[16]
Τα αξιοθέατα του νησιού περιλαμβάνουν το αρχαιολογικό μουσείο Σαλαμίνας, αρχαία, θρησκευτικά και αλλά μνημεία, όπως τον τύμβο των Σαλαμινομάχων, το σπήλαιο τουΕυρυπίδη, ταφικό μνημείο του 4ου αιώνα π.Χ, τοΜοναστήρι της Παναγίας Φανερωμένης, τον τάφο τουΓεωργίουΚαραϊσκάκηκαι μερικά ανοιχτά θέατρα όπως τοΕυριπίδειο θέατρο. Ένα ακόμη αξιοθέατο είναι καιοΦάρος της Σαλαμίνας. Ο Φάρος βρίσκεται στη νότια πλευρά της Σαλαμίνας, στην Κόγχη, στο ακρωτήρι Λυκόπουλο, μεταξύ των παραθεριστικών οικισμών Περιστέρια και Κολώνες. Το κτίριο του Φάρου κτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και λειτούργησε για πρώτη φορά στις 01.03.1901. Αποτελείται από ένα πέτρινο κτίσμα 134,75 τ.μ., που έχει τοποθετημένο στο κέντρο του κτιρίου, πύργο, ύψους 11 μ, ο οποίος στην απόληξη του, φέρει μεταλλικό κλωβό. Ο Φάρος στην Κόγχη Σαλαμίνας χαρακτηρίστηκε το 2002 ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο και αποτελεί εμβληματικό και σημειολογικό μνημείο τόσο γιατο ιστορικό νησί της Σαλαμίνας όσο καιγιατην περιφέρεια Αττικής. Το μνημείο αποτελεί τμήμα του Ελληνικού Φαρικού Δικτύου και είναι δείγμα της πολιτιστικής κληρονομιάς και της Ελληνικής Ναυτικής Παράδοσης.
Στο βάθος διακρίνεται ο πέτρινος φάρος της Σαλαμίνας
Φανερωμένη - το μοναστήρι αγιογραφήθηκε από τον Γεώργιο Μάρκου, από το Άργος και περιλαμβάνει 3.500 μορφές. Εκεί βρίσκεται καιο τάφος του οπλαρχηγού Γιάννη Γκούρα
Σπήλαιο Ευριπίδη
450 π.Χ.
Περιστέρια - ησυχαστήριο του τραγικού ποιητή, Ευριπίδη, το όνομα του οποίου εντοπίστηκε χαραγμένο σε έναν μελαμβαφή σκύφο
Περιστέρια (κάτω από το σπήλαιο τουΕυρυπίδη) - Κτιριακό συγκρότημα, αποτελούμενο από ιερό με τετράγωνο ναΐσκο και αύλειο λατρευτικό χώρο με κτιστό θρανίο, καθώς και κρηναία εγκατάσταση
Αμπελάκια - Αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις, οικίες, τμήμα τείχους
Αρχαιολογικό μουσείο
1826
Πόλη Σαλαμίνας. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και στέγαζε το 1ο δημοτικό σχολείο Σαλαμίνας μέχρι το 1981 που παραχωρήθηκε στοΥπουργείο Πολιτισμούκαι σήμερα στεγάζει το Αρχαιολογικό μουσείο.
Μεσαιωνικός πύργος (μάλλον Φράγκικος)
13ος αιώνας
Αμπελάκια, στο κέντρο του χωριού, πλησίον της εκκλησίας των Εισοδίων της Θεοτόκου
Η ελιά της Όρσας (δέντρο 2500 ετών)
5ος αιώνας π.Χ
Αιάντειο - Ο μοναδικός ζωντανός οργανισμός από την εποχή της ναυμαχίας στο νησί
Σύμφωνα μετα στοιχεία του μετεωρολογικού σταθμού του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών καιτου Χαροκόπειου Πανεπιστημίου η Σαλαμίνα παρουσιάζει θερμό ημίξηρο κλίμα με ήπιους χειμώνες και τις υψηλότερες καλοκαιρινές μέσες μέγιστες θερμοκρασίες στημητροπολιτική Αθήνα μαζί μετηΝέα Φιλαδέλφεια.[17]
ΟΑίας Σαλαμίνας έχει εκπροσωπήσει τη Σαλαμίνα στα πρωταθλήματα των εθνικών κατηγοριών, με υψηλότερη διάκριση τη συμμετοχή στηΒ΄ Εθνική Κατηγορίατη δεκαετία του '60 και του '70. Σήμερα αγωνίζεται στις ερασιτεχνικές διοργανώσεις της ΕΠΣΠ.
Οι σύλλογοι Α.Ε Σαλαμίνας και Σαλαμινομάχοι είναι ερασιτεχνικές ομάδες ποδοσφαίρου και αγωνίζονται στις ερασιτεχνικές διοργανώσεις της ΕΠΣΠ.
Η Σαλαμίνα έχει πολυετή δραστηριότητα στα ναυτικά αθλήματα και διαθέτει τους εξής συλλόγους:
Ο Ναυτικός Αθλητικός Όμιλος Σαλαμίνας έχει διακρίσεις καιστηνΚωπηλασία. Ο Γυμναστικός Ναυτικός Όμιλος «Σαλαμίνα» καιο Ναυταθλητικός Όμιλος «Αγ. Νικόλαος» Γυάλας Σαλαμίνας, δραστηριοποιούνται με επιτυχία και διακρίσεις στοΚανόε καγιάκ. Ο Ναυταθλητικός Όμιλος «Αγ. Νικόλαος» Γυάλας Σαλαμίνας, κατέκτησε τη θέση του Πρωταθλητή Ελλάδος Ομίλου,μεταξύ 19 σωματείων από ολόκληρη την Ελλάδα, κατά το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Αναπτύξεως Κανόε-Καγιάκ Σπριντ του 2019, κατακτώντας 4 χρυσά, 4 ασημένια και 3 χάλκινα μετάλλια με 10 αθλητές και αθλήτριες ως Πρωταθλητές Ελλάδος. Η επιτυχία αυτή, αποτελεί την πρώτη κατάκτηση του τίτλου του Πρωταθλητή Ελλάδος από σωματείο της Σαλαμίνος. Το 2020, και πάλι στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Αναπτύξεως Κανόε-Καγιάκ Σπριντ, ο Ναυταθλητικός Όμιλος «Αγ. Νικόλαος» Γυάλας Σαλαμίνας, κατέκτησε τη δεύτερη θέση του Πρωταθλήματος με 7 χρυσά, 2 ασημένια και 6 χάλκινα μετάλλια και 16 αθλητές και αθλήτριές του ως Πρωταθλητές Ελλάδος.
Η Ολυμπία Βιέννη μετη Γεωργία Παπαδημητρίου το 1990 κατέκτησαν το Ασημένιο Μετάλλιο στο Διπλό Νεανίδων του 56ου Πανελληνίου Πρωταθλήματος στονΛαγκαδά. Ο Λευτέρης μετον Γιώργο Κόνσολα κατέκτησαν την 4η Θέση στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα U23 του 2009, το οποίο διεξήχθη στο Racice της Τσεχίας. Ενώ το 2011 ο Λευτέρης Κόνσολας μετον Παναγιώτη Μαγδανή κατέκτησαν το Ασημένιο Μετάλλιο στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα στη Φιλιππούπολη της Βουλγαρίας.[20]Ο Ναυτικός Όμιλος Βουρκαρίου Σαλαμίνας (ΝΟΒΣ) www.nobs.gr δραστηριοποιείται στηνΙστιοπλοΐακαι διοργανώνει κάθε χρόνο τον αγώνα ιστιοπλοΐας ανοιχτής θαλάσσης «Κύπελλο Ναυμαχίας Σαλαμίνος» προς τιμή των Σαλαμινομάχων. Το 2013 διοργάνωσε στη Σαλαμίνα το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Ιστιοπλοΐας LASER RDL ανδρών - εφήβων με μεγάλη επιτυχία.
Η Σαλαμίνα διαθέτει επίσης ομάδες Μπάσκετ, Βόλεϊ, ΧάντμπολκαιΠινγκπονγκ από τον Αθλητικό Όμιλο Σαλαμίνας Τελαμών[21], ομάδα Στίβου από τον Γυμναστικό Σύλλογο Σαλαμίνας και ομάδα Τέννις από τον Όμιλο Αντισφαίρισης Σαλαμίνας.[22]
Άγγελος Σικελιανός (1884-1951), ποιητήςπου έζησε στη Σαλαμίνα από το 1933 έως το 1950 μετη σύζυγό του Άννα, σε ένα σπιτάκι απέναντι από τη Μονή της Παναγίας Φανερωμένης, όπου σήμερα είναι Μουσείο.
Το νησί της Σαλαμίνας χωριζόταν αρχικά σε δύο δήμους, τονΔήμο Σαλαμίναςπου ιδρύθηκε το 1835 (30.962 κ.) καιτονΔήμο Αμπελακίωνπου ιδρύθηκε το 1998 μετοΣχέδιο «Καποδίστριας» (7.060 κ.). Οι δύο δήμοι διατηρήθηκαν μέχρι τον Νοέμβριο του 2010 οπότε και συγκρότησαν τον ενιαίο και ευρύτερο Δήμο Σαλαμίνας όπως προβλέπεται από τοΣχέδιο «Καλλικράτης», γιατην τοπική αυτοδιοίκηση.[25]Η έκταση καιο πληθυσμός του δήμου όπως είναι φυσικό είναι ταυτόσημα μετου νησιού συνολικά, ανέρχονται αντίστοιχα σε 96,09 τ.χλμ. καισε 37.220 κάτοικους[1] σύμφωνα μετηνΑπογραφή του 2021. Δήμαρχος είναι Γεώργιος Θ. Παναγόπουλος, εκλεγμένος το 2019.
Σχετικά πολυμέσα
Πανοραμική θέα της Σαλαμίνας
παραλία Ψιλή άμμος
Αμμόχωστος, Κύπρος (1998)
Ίτε παίδες...νέων Ελλήνων (Αρχείο ντοκιμαντέρ της 
