Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Πορτογαλίας (Πορτογαλικά: Biblioteca Nacional de Portugal) είναι η εθνική βιβλιοθήκη της Πορτογαλίας της Λισαβόνας. Η Εθνική Βιβλιοθήκη συλλέγει όλα τα έργα που δημοσιεύονται στην πορτογαλική επικράτεια, μέσω μιας πολιτικής νόμιμης κατάθεσης [2], στην οποία προστίθεται μία πολιτική απόκτησης έργων που θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικά γιατην Βιβλιογραφική ή πολιτιστική αξία τους.
Η βιβλιοθήκη ιδρύθηκε με διάταγμα της 29ης Φεβρουαρίου 1796 [4], μετην ονομασία Βασιλική Δημόσια Βιβλιοθήκη της Αυλής (στα πορτογαλικά: Real Biblioteca Pública da Corte). Ο σκοπός της βιβλιοθήκης ήταν να επιτρέψει στο ευρύ κοινό να έχει πρόσβαση στις συλλογές της αυλής, αντίθετα προς την τάση της εποχής όπου μόνο οι λόγιοι καιοι σοφοί μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε θησαυρούς, χειρόγραφα, πίνακες ζωγραφικής και βιβλία της βασιλικής αυλής.
Στην αυγή της νίκης των φιλελεύθερων μετά τον πορτογαλικό εμφύλιο καιτην κατάργηση των θρησκευτικών τάξεων (1834), το ίδρυμα μετονομάστηκε σε Εθνική Βιβλιοθήκη της Λισαβόνας καιτου ανατέθηκε επίσημα το σύνολο ή μέρος των βιβλιοθηκών πολλών μοναστηριών και μονών. Η άφιξη αυτών των μεγάλων συλλογών κατέστησε απαραίτητη τη μετάβαση σε μεγαλύτερους χώρους καιη επιλογή στράφηκε στη μονή του São Francisco.
Κατά τη διάρκεια των 130 και πλέον ετών δραστηριότητας στην περιοχή Chiado της Λισαβόνας, Η BNL γνώρισε περιόδους εκσυγχρονισμού και εμπλουτισμού και περιόδους λήθαργου . Ιδιαίτερα με τις προσπάθειες που έγιναν τον 19ο αιώνα γιατην απορρόφηση των συλλογών των καταργημένων θρησκευτικών ιδρυμάτων, τη διοργάνωση βιβλιογραφικών εκθέσεων καιτη δημοσίευση καταλόγων διαφόρων συλλογών.
Μετην ανακήρυξη της Δημοκρατίας (1910) ακολούθησε η κατάργηση θρησκευτικών ιδρυμάτων. Μεταξύ 1920 και 1926, τη BNL γνώρισε μια φάση κατά την οποία έκανε ένα μεγάλο άλμα στον τομέα της βιβλιοθηκονομίας καιτων επιστημών της πληροφορίας και επωφελήθηκε από μια ακμάζουσα πολιτιστική ζωή, που προωθήθηκε από τη λεγόμενη «Ομάδα Βιβλιοθηκών».
Η ανάπτυξη των συλλογών καιη ανάγκη για κατάλληλες συνθήκες γιατην διατήρηση των πλούσιων τεκμηρίων της Βιβλιοθήκης κατέστησε απαραίτητη την κατασκευή ενός ειδικά σχεδιασμένου κτιρίου πουθα παρείχε στη μεγαλύτερη πορτογαλική βιβλιογραφική μία πραγματική εστία. Οι εργασίες ξεκίνησαν το 1958, με ένα σχέδιο του αρχιτέκτονα Porfírio Pardal Monteiro, καιη βιβλιοθήκη μεταφέρθηκε στο νέο κτίριο στην περιοχή Campo Grande το 1969.
Η διαδικασία μηχανογράφησης της βιβλιοθήκης ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980, παράλληλα με ένα μεγαλύτερο έργο γιατην υποστήριξη όλων των βιβλιοθηκών στην Πορτογαλία, το οποίο οδήγησε στη δημιουργία της εθνικής βιβλιογραφικής βάσης δεδομένων - PORBASE[5]. Την ίδια στιγμή που προσαρμόζεται στη διαδικασία της τεχνολογικής εξέλιξης, οι συλλογές της Βιβλιοθήκης εμπλουτίζονται συνεχώς.
Ιδιαίτερη σημασία είχε η δημιουργία ενός αρχείου προσωπικών κειμένων των συγγραφέων, επίσης πολλές σημαντικές πρωτοβουλίες αναλήφθηκαν όσον αφορά την τυποποίηση των τεχνικών βιβλιοθήκης και πληροφόρησης, την προστασία καιτη διατήρηση των πολιτιστικών δραστηριοτήτων.
Στις αρχές του 21ουαι. η Βιβλιοθήκη ακολούθησε τη διεθνή τάση προς την ψηφιοποίηση των βιβλιογραφικών συλλογών, μετη ίδρυση της Εθνικής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης (Biblioteca Nacional Digital (BND), η οποία αναπτύσσεται συνεχώς και λειτουργεί σε στενή συνεργασία με άλλες εγκαταστάσεις.
Μετην συμπλήρωση των 200 ετών ύπαρξης το 2007 το Ίδρυμα μετονομάστηκε σε Εθνική Βιβλιοθήκη της Πορτογαλίας (BNP) και ξεκίνησε μια διαδικασία αναδιάρθρωσης που επιδιώκει να βοηθήσει τόσο στον εμπλουτισμό όσο καιστη δημοσιοποίηση της βιβλιογραφικής κληρονομιάς του έθνους καιστον εκσυγχρονισμό, τον εξορθολογισμό καιτη βελτίωση της επιχειρήσεων. με τρόπο που εξυπηρετεί το κοινό, την επαγγελματική κοινότητα, τους εκδότες και τους βιβλιοπώλες.
Η αποστολή της BNP είναι να συλλέγει, να επεξεργάζεται καινα διατηρεί την πορτογαλική κληρονομιά αρχείων, συμπεριλαμβανομένων αρχείων στα πορτογαλικά που αφορούν την Πορτογαλία, ανεξάρτητα από τη μορφή ή το Μέσο τους. Είναι επίσης υπεύθυνη γιατη μελέτη καιτη διάδοση αυτής της κληρονομιάς καιτη διασφάλιση των συνθηκών που χρειάζονται οι άνθρωποι γιανατην απολαύσουν, καθώς καιτην κατάταξη καιτην απογραφή της βιβλιογραφικής κληρονομιάς του έθνους.
Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό που καθορίζεται στον οργανικό νόμο που διέπει τη BNP, η Βιβλιοθήκη συνεχίζει να επιδιώκει την ουσία των θεμελιωδών σκοπών και στόχων για τους οποίους ιδρύθηκε το 1796, αλλά είναι επίσης υπεύθυνη γιατην παροχή ποικίλων υπηρεσιών, τόσο γιατον πορτογαλικό πολιτισμό όσο καιστο ευρύ κοινό - μεταξύ άλλων μέσω του διαδικτυακού καταλόγου των συλλογών και της Εθνικής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης - καισε επαγγελματίες στον τομέα της έκδοσης και της πληροφόρησης και της τεκμηρίωσης.
Γιατο σκοπό αυτό, η BNP ενεργεί ως η Εθνική Βιβλιογραφική Υπηρεσία, η οποία είναι υπεύθυνη γιατην υποχρεωτική νόμιμη κατάθεση των δημοσιεύσεων καιτων υπηρεσιών ISSN, ISMN και CIP (Καταλογογράφηση πριν από τη δημοσίευση) της χώρας, την καταχώριση καιτη διάδοση της πορτογαλικής εθνικής βιβλιογραφίας, καιτον συντονισμό καιτη διαχείριση της PORBASE (εθνικής βιβλιογραφικής βάσης δεδομένων). Από την άποψη αυτή, έχει επίσης αναλάβει μια σειρά δράσεων που συμβάλλουν στην προώθηση της επαγγελματικής ανάπτυξης των βιβλιοθηκών, σε συνδυασμό μετον ρόλο της ως φορέα που είναι υπεύθυνος γιατα εθνικά πρότυπα σχετικά μετην τεκμηρίωση και τις πληροφορίες στην Πορτογαλία.
Η προστασία καιη ενίσχυση της βιβλιογραφικής κληρονομιάς της χώρας είναι δύο άλλες θεμελιώδεις πτυχές της αποστολής της BNP, στον διπλό ρόλο της ως οντότητας που είναι υπεύθυνη γιατη διατήρηση καιτον έλεγχο αυτής της κληρονομιάς και ως φύλακας της μεγαλύτερης συλλογής βιβλιογραφικών θησαυρών της Πορτογαλίας. Είναι επίσης υπεύθυνη γιατη μελέτη καιτην δημοσίευση στην Πορτογαλία καιστο εξωτερικό, και αυτό
γίνεται μέσω μιας σειράς έργων που περιλαμβάνουν διοργανική συνεργασία, εκθέσεις, ερευνητικές δραστηριότητες και δημοσιεύσεις.
Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Πορτογαλίας είναι η μεγαλύτερη βιβλιοθήκη της χώρας και ένα έγκριτο ίδρυμα στην πολιτιστική σκηνή. Συλλέγει, επεξεργάζεται και διατηρεί τη βιβλιογραφική κληρονομιά του έθνους καιτην καθιστά διαθέσιμη στην πνευματική και επιστημονική κοινότητα.
Η Βιβλιοθήκη διαθέτει μια μεγάλη ποικιλία συλλογών που αποτελούν πηγή τεκμηρίωσης από όλες τις εποχές,, όλους τους τύπους καιγια όλα τα θέματα. Ο συνδυασμός νόμιμης κατάθεσης, αποκτήσεων και δωρεών έχει ως αποτέλεσμα την συνεχόμενη εξέλιξη της κληρονομιάς . Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα πορτογαλικά έργα.
Η Γενική Συλλογή είναι η μεγαλύτερη της BNP, με πάνω από 3 εκατομμύρια τεκμήρια [6], τα περισσότερα εκτων οποίων είναι πορτογαλικές εκδόσεις. Καλύπτει την περίοδο από τον 16ο έως τον 21ο αιώνα. Με αφετηρία τις συλλογές της Βιβλιοθήκης του Βασιλικού Συμβουλίου Λογοκρισίας και τις βιβλιοθήκες των Μονών που καταργήθηκαν το 1834, η συλλογή χωρίζεται σε τμήματα μονογραφιών με κύριο θέμα, μια σειρά ειδικών συλλογών που κληροδοτήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια, καιμια τεράστια συλλογή 50.000 πορτογαλικών περιοδικών τίτλων και περίπου 240 ξένων. Η Γενική Συλλογή περιέχει συστηματικά όλα όσα έχουν εκδοθεί στην Πορτογαλία και έχουν παρασχεθεί στη Βιβλιοθήκη μετο σύστημα νομικής κατάθεσης από το 1931. Περιλαμβάνει επίσης διατριβές και άλλα ακαδημαϊκά έργα που παράγονται σε πορτογαλικά πανεπιστήμια, τα οποία υπόκεινται επίσης σε υποχρεωτική κατάθεση από το 1986.
Οι διάφορες συλλογές που γενικά αποκαλούνται «σπάνια βιβλία και χειρόγραφα» περιλαμβάνουν ταπιο πολύτιμα και σημαντικά περιουσιακά στοιχεία της BNP. Η συλλογή χειρογράφων αποτελείται σήμερα από έξι συλλογές, με έντυπα βιβλιοθήκης και αρχείου διαφόρων ειδών και τύπων και διαφορετικής προέλευσης, από τον 12ο αιώνα μέχρι σήμερα. Η παγκόσμια συλλογή περιέχει συνολικά 15.000 κωδικούς και 36.000 διάφορα χειρόγραφα.. Η συλλογή των Σπάνιων Τυπωμένων Βιβλίων αποτελείται από μια επιλογή έργων των οποίων η σπανιότητα, η χρονολογία, ή τα εκδοτικά χαρακτηριστικά τους χάρισαν μια θέση στο " Πολύτιμο αποθεματικό" των τυπωμένων βιβλίων της BNP, η οποία διαθέτει πάνω από 30.000 αντίτυπα. Υπάρχουν δύο κύρια τμήματα, τα οποία χωρίζονται ανάλογα μετην χρονολογία: έως 1500 (Αρχέτυπα) και τυπωμένα από το 1501 (Σπάνια βιβλία). Υπάρχει επίσης μια σειρά άλλων συλλογών, που ομαδοποιήθηκαν με βάση διάφορα κριτήρια, όπως θέμα, τυπογραφία ή ειδικά χαρακτηριστικά. Τα ιστορικά αρχεία περιέχουν αρχειακό υλικό από διάφορες πηγές, με έμφαση στα προσωπικά και οικογενειακά αρχεία. Τα παλαιότερα αρχεία χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα. Συνολικά, υπάρχουν περίπου 466 ξεχωριστές συλλογές (ή τμήματα συλλογών). Τα ιστορικά αρχεία της BNP συμπεριλαμβάνονται σ' αυτές τις συλλογές . Το Αρχείο Σύγχρονου Πορτογαλικού Πολιτισμού (ACPC) φιλοξενεί σήμερα τις συλλογές προσωπικών αρχείων 148 συγγραφέων και άλλων προσωπικοτήτων του 19ουκαιτου 20ού αιώνα. Τα σημαντικότερα ονόματα είναι οι: Fernando Pessoa, Eça de Queirós, Camilo Castelo Branco, Camilo Pessanha, Antero de Quental, Oliveira Martins, Jaime Cortesão, Raul Proença, Vitorino Nemésio, Vergílio Ferreira και José Saramago, μεταξύ άλλων[7].
Η συλλογή Χαρτογραφίας περιέχει περίπου 6.800 τίτλους που αποτελούνται από έντυπους και χειρόγραφους άτλαντες, χάρτες και σχέδια που παράγονται και / ή δημοσιεύονται από τον 16ο αιώνα. Ανκαιη συλλογή περιλαμβάνει χαρτογραφικές αναπαραστάσεις από όλα τα μέρη του κόσμου, η πλειοψηφία των αντικείμενων αντιπροσωπεύει την Πορτογαλία και τους παλιούς υπερπόντιους τομείς της.
Οι εικονογραφικές συλλογές περιέχουν περίπου 117.000 εικόνες σε χαρτί και αποτελούν εξειδικευμένο τμήμα της Βιβλιοθήκης από το 1976. Αρχικά αποτελούνταν από τρεις αρχικές συλλογές που ανήκαν στο Τμήμα Σπανίων Βιβλίων και Χειρογράφων (σφραγίδες, σχέδια και θρησκευτικές εικόνες), αλλά ήταν οργανωμένη ως ξεχωριστή συλλογή όταν η Βιβλιοθήκη συνειδητοποίησε πλήρως τη σημασία τους γιατη μελέτη της ιστορίας, της κοινωνιολογίας, της τέχνης κ.λπ., και αναγνώρισε την αξία της κληρονομιάς τους.
Η μουσική συλλογή της BNP είναι μία από τις σημαντικότερες στην Πορτογαλία και είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για ιστορικές και μουσικολογικές έρευνες. Περιέχει περισσότερα από 50.000 αντικείμενα που κυμαίνονται από τον 12ο έως τον 20ό αιώνα, τα περισσότερα από τα οποία κατασκευάστηκαν στην Πορτογαλία. Εκτός από τυπωμένες και χειρόγραφες παρτιτούρες, προσφέρει βιβλία και περιοδικά με μουσικά θέματα, βιβλιαράκια, προγράμματα, αφίσες, φωτογραφίες, μία ποικιλία προσωπικών και θεσμικών αρχείων και άλλο υλικό που σχετίζεται μετη μουσική παραγωγή και μουσικές ηχογραφήσεις.
Η υπηρεσία ανάγνωσης για άτομα με προβλήματα όρασης διατηρεί και παράγει έργα σε μπράιγ και ηχογραφημένα βιβλία από το 1969. Η υπηρεσία χρησιμοποιεί χαρτί, κασέτες και ψηφιακές μορφές. Διαθέτει περισσότερα από 7.000 στοιχεία σε γραφή Μπράιγ, συμπεριλαμβανομένων 4.000 μουσικών έργων και 1.575 τίτλους ήχου.