Γάμος ομοφύλων ονομάζεται ογάμος μεταξύ δύο ατόμων του ίδιου φύλου, που έχει επικυρωθεί από πολιτική ή θρησκευτική τελετή. Το δικαίωμα τέλεσης γάμων μεταξύ ομοφύλων ζευγαριών παραχωρήθηκε για πρώτη φορά στηνΟλλανδίατην 1η Απριλίου 2001.[1]
Το 2024 ο γάμος μεταξύ προσώπων του ιδίου φύλου συνάπτεται και νομικά αναγνωρίζεται σε 36 χώρες (είτε σε εθνικό επίπεδο είτε σε ορισμένες δικαιοδοσίες):
Αντίθετα, 33 χώρες έχουν ορισμούς για γάμους στα συντάγματά τους που αποτρέπουν τον γάμο ατόμων του ιδίου φύλου, οι οποίοι θεσπίστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες ως προληπτικό μέτρο:
Ορισμένες άλλες χώρες έχουν θεσμοθετήσει συνταγματικά τονισλαμικό νόμο, ο οποίος γενικά ερμηνεύεται ως απαγόρευση του γάμου των ομοφυλόφιλων.
Η εφαρμογή του νόμου περί γάμου στα ζευγάρια του ίδιου φύλου ποικίλλει ανάλογα μετη δικαιοδοσία και έχει προκύψει μέσω νομοθετικής αλλαγής στο νόμο περί γάμου, δικαστικές αποφάσεις που βασίζονται σε συνταγματικές εγγυήσεις ισότητας, αναγνωρίζοντας ότι ο γάμος ομοφυλόφιλων επιτρέπεται από τον ισχύοντα νόμο περί γάμου[2]καιμε άμεση λαϊκή ψήφο (μέσω δημοψηφισμάτωνκαιλαϊκών νομοθετικών πρωτοβουλιών).
Ο γάμος ομοφυλόφιλων μπορεί να παρέχει σε όσους έχουν δεσμευτεί σε σχέσεις μεταξύ ομοφυλόφιλων με σχετικές κυβερνητικές υπηρεσίες καινα τους ζητήσει οικονομικές απαιτήσεις συγκρίσιμες με εκείνες που απαιτούνται από αυτούς σεγάμους ετεροφυλόφιλωνκαι τους παρέχει επίσης νομική προστασία, όπως τα δικαιώματα κληρονομιάς και επίσκεψης στονοσοκομείο.[3]
Η αναγνώριση του γάμου ομοφυλόφιλων έχει προκαλέσει πολιτικά, κοινωνικάκαιθρησκευτικά ζητήματα. Υποστηρικτές του γάμου των ομοφυλοφίλων είναι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, διάφορα επιστημονικά σωματεία, καθώς και πολιτικά κινήματα, ενώ αντίπαλοι είναι παραδοσιακέςκαι θρησκευτικές ομάδες κ.α.. Η υποστήριξη του γάμου των ομοφυλοφίλων στηρίζεται σταανθρώπινα δικαιώματακαιστοδικαίωμα κάθε ανθρώπου να παντρεύεται όποιον ή όποια θέλει καινα αναγνωρίζεται η ένωση τους ως οικογένεια. Αντιθέτως, η απόρριψη του γάμου στηρίζεται στο επιχείρημα πως ηομοφυλοφιλίαδεν αποτελεί φυσιολογική έλξη και είναι ανώμαληκαι ότι η αναγνώριση των ομοφυλοφιλικών ενώσεων θα προωθήσει την ομοφυλοφιλία στην κοινωνία. Άλλα επιχειρήματα επισημαίνουν ότι τα νομικά ζητήματα ισότητας και δικαιωμάτων μπορούν να επιλυθούν και μέσω άλλων πράξεων, όπως τοσύμφωνο συμβίωσης, ότι αλλοιώνεται ο θεσμός της οικογένειας και υπάρχει σύγχυση στον ρόλο των δύο φύλων, καθώς και ότι τα παιδιά αναθρέφονται καλύτερα και είναι καλύτερα ψυχολογικά όταν μεγαλώνουν σε ετεροκανονικές οικογένειες.[4]
Μια αναφορά στο γάμο ομοφυλόφιλων εμφανίζεται στηΣίφρα, η οποία γράφτηκε τον 3ο αιώνα μ.Χ.. ΤοΛευιτικό απαγόρευσε τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις καιοιΕβραίοι προειδοποιήθηκαν «ναμην ακολουθήσουν τις πράξεις της γης της Αιγύπτου ή τις πράξεις της γης της Χαναάν» (Λευι. 18:22, 20:13). Η Σίφρα διευκρινίζει ποιες ήταν αυτές οι διφορούμενες «πράξεις» και ότι περιελάμβαναν γάμο ομοφυλοφίλων: «Ένας άντρας θα παντρευόταν έναν άνδρα καιμια γυναίκα μια γυναίκα, ένας άντρας θα παντρευόταν μια γυναίκα καιτην κόρη της καιμια γυναίκα θα παντρευόταν δύο άνδρες».[5]
Αυτό που είναι αναμφισβήτητα η πρώτη ιστορική αναφορά γιατην εκτέλεση των γάμων ομοφυλόφιλων συνέβη κατά την πρώιμη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, σύμφωνα μετον αμφιλεγόμενο[6]ιστορικόΤζον Μπόσγουελ.[7] Αυτοί αναφέρθηκαν συνήθως με κριτικό ή σατιρικό τρόπο.[8]
Το παιδί αυτοκράτορας Ηλιογάβαλος αναφέρθηκε στον οδηγό τουτέθριππουτου, έναν ξανθό σκλάβο από τηνΚαρίαπου ονόμασε Ιεροκλή, ως σύζυγό του.[9] Παντρεύτηκε επίσης έναν αθλητή που ονομάζεται Ζωτικός σεμια πλούσια δημόσια τελετή στη Ρώμη, εν μέσω των εορτασμών των πολιτών.[10][11][12]
Ο πρώτος Ρωμαίος αυτοκράτορας που παντρεύτηκε άντρα ήταν οΝέρονας, ο οποίος αναφέρεται ότι παντρεύτηκε δύο άλλους άνδρες σε διαφορετικές περιπτώσεις. Ο πρώτος ήταν ένας από τους απελεύθερουςτου Νέρονα,οΠυθαγόρας, μετον οποίο ο Νέρονας πήρε το ρόλο της νύφης.[13] Αργότερα, ως γαμπρός, ο Νέρονας παντρεύτηκε τονΣπόρο, ένα νεαρό αγόρι, γιανα αντικαταστήσει την έφηβη παλλακίδα που σκότωσε[14][15]καιτον παντρεύτηκε σεμια δημόσια τελετή με όλες τις γαμήλιες επισημότητες, μετά τον οποίο ο Σπόρος αναγκάστηκε να προσποιηθεί ότι είναι η γυναίκα παλλακίδα που είχε σκοτώσει ο Νέρων και ενεργούσε σαννα ήταν πραγματικά παντρεμένοι. Ένας φίλος παρέδωσε τη «νύφη» όπως απαιτείται από τον νόμο. Ο γάμος γιορτάστηκε τόσο στην Ελλάδα όσο καιστη Ρώμη σε υπερβολικές δημόσιες τελετές.[16]
ΤοConubium υπήρχε μόνο μεταξύ ενός civis Romanusκαι μιας civis Romana (δηλαδή μεταξύ ενός άνδρα Ρωμαίου πολίτη και μιας γυναίκας Ρωμαίας πολίτη), έτσι ώστε ένας γάμος μεταξύ δύο Ρωμαίων ανδρών (ή με έναν σκλάβο) ναμην έχει νομική υπόσταση στο Ρωμαϊκό δίκαιο (εκτός, πιθανώς, από την αυθαίρετη βούληση του αυτοκράτορα στις δύο προαναφερθείσες περιπτώσεις).[17] Επιπλέον, σύμφωνα μετη Σούζαν Τρετζάρι, «τοmatrimonium ήταν τότε ένα ίδρυμα μετη συμμετοχή μιας μητέρας, mater. Η ιδέα που εννοείται μετη λέξη είναι ότι ένας άντρας παίρνει μια γυναίκα σε γάμο, στοmatrimonium ducere, έτσι ώστε να μπορεί να έχει παιδιά μαζί της».[18]
Το 342 μ.Χ., οι χριστιανοί αυτοκράτορες Κωνστάντιος Β´καιΚώνστας εξέδωσαν νόμο στονΘεοδοσιανό Κώδικα (Γ. Θ. 9.7.3) που απαγόρευε τονγάμο ομοφυλόφιλων στη Ρώμηκαι διέταζε την εκτέλεση για εκείνους που ήταν έτσι παντρεμένοι.[19]Ο Καθηγητής Φοντέιν του Τμήματος Κλασικών Πανεπιστημίων του Κορνέλ επεσήμανε ότι δεν υπάρχει πρόβλεψη για γάμο ομοφυλόφιλων στο Ρωμαϊκό Δίκαιο και ότι το κείμενο του 342 μ.Χ. είναι διεφθαρμένο. Να «παντρευτεί μια γυναίκα» μπορεί να είναι «να κοιμηθεί με ανέντιμο τρόπο με άντρα» ως καταδίκη της ομοφυλοφιλικής συμπεριφοράς μεταξύ ανδρών.[20]
Ο Κινέζος συγγραφέας του 17ου αιώνα, ΛιΓου, μαρτυρεί γάμους ομοφυλόφιλων στην Κίνα κατά την περίοδο του.
Οι ιστορικοί ανιχνεύουν με διαφορετικό τρόπο την αρχή του σύγχρονου κινήματος γιατην υποστήριξη του γάμου ομοφυλόφιλων οπουδήποτε από τη δεκαετία του 1970 έως τη δεκαετία του 1990.[21][22]
Το 1989, ηΔανία έγινε η πρώτη χώρα που αναγνώρισε μια νομική σχέση για ζευγάρια του ίδιου φύλου, καθιερώνοντας τοσύμφωνο συμβίωσης, το οποίο έδωσε στα άτομα σε ομοφυλοφιλικές σχέσεις «τα περισσότερα δικαιώματα των παντρεμένων ετεροφυλόφιλων, αλλά όχι το δικαίωμα να υιοθετήσουν ή να αποκτήσουν κοινή επιμέλεια παιδιού».[23]Το 2001, ηΟλλανδία έγινε η πρώτη χώρα που καθιέρωσε γάμο ομοφυλόφιλων από το νόμο.[24] Έκτοτε, ο γάμος ομοφυλόφιλων έχει επίσης θεσπιστεί από το νόμο στοΒέλγιο (2003), στηνΙσπανία (2005), στονΚαναδά (2005), στηΝότια Αφρική (2006), στηΝορβηγία (2009), στηΣουηδία (2009), στηνΠορτογαλία (2010), στηνΙσλανδία (2010), στηνΑργεντινή (2010), στηΔανία (2012-2017), στηΒραζιλία (2013), στηΓαλλία (2013), στηνΟυρουγουάη (2013), στηΝέα Ζηλανδία (2013), στοΛουξεμβούργο (2015), στις Ηνωμένες Πολιτείες (2004-2015), στηνΙρλανδία (2015), στηνΚολομβία (2016), στη Γροιλανδία (2016), στηΦινλανδία (2017), στηΜάλτα (2017), στηΓερμανία (2017), στηνΑυστραλία (2017), στηνΑυστρία (2019), στηνΤαϊβάν (2019), στονΙσημερινό (2019), στοΗνωμένο Βασίλειο (2014-2020), στηνΚόστα Ρίκα (2020), στηΧιλή (2022), στηνΕλβετία (2022), στηΣλοβενία (2022), στηνΚούβα (2022), στοΜεξικό (2010-2022), στην Ανδόρα (2023), στην Εσθονία (2024), στην Ελλάδα (2024).
Ο παρακάτω συνοπτικός πίνακας παραθέτει με χρονολογική σειρά ταανεξάρτητα κράτη (κράτη μέλη τωνΗνωμένων ΕθνώνσυνΤαϊβάν) που έχουν νομιμοποιήσει τους γάμους ομοφύλων. Από τον Οκτώβριο του2022, 33 κράτη μέλη έχουν νομιμοποιήσει, εν μέρει ή πλήρως, με ένα κράτος να εκκρεμεί.
Οι ημερομηνίες είναι όταν άρχισαν να πιστοποιούνται επίσημα οι γάμοι μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών.
Στις 12 Μαρτίου 2015, τοΕυρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ένα μη δεσμευτικό ψήφισμα που ενθαρρύνει τα θεσμικά όργανα της ΕΕκαιτα κράτη μέλη να «αναλογιστούν» σχετικά μετην αναγνώριση του γάμου ομοφυλόφιλων ή του συμφώνου συμβίωσης ομοφυλοφιλικής ως πολιτικό και κοινωνικό ζήτημα ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων.
↑Williams, CA., Roman Homosexuality: Second Edition, Oxford University Press, 2009, σελ. 284.
↑Nero missed her so greatly that, on learning of a woman who resembled her, he sent for her and kept her; but later he caused a boy of the freedmen, whom he used to call Sporus, ... "he formally "married" Sporus, and assigned the boy a regular dowry according to contract;" q.v., Suetonius Nero 28; Dio Cassius Epitome 62.28
↑Corbett, The Roman Law of Marriage (Oxford, 1969), σελ. 24–28; Treggiari, Roman Marriage (Οξφόρδη, 1991), σελ. 43–49.; "Marriages where the partners had conubium were marriages valid in Roman law (iusta matrimonia)" [Treggiari, σελ. 49]. Compare Ulpian (Tituli Ulpiani) 5.3–5: "Conubium is the capacity to marry a wife in Roman law. Roman citizens have conubium with Roman citizens, but with Latins and foreigners only if the privilege was granted. There is no conubium with slaves"; compare also Gaius (Institutionum 1:55–56, 67, 76–80).
↑Treggiari, Roman Marriage (Oxford, 1991), σελ. 5.
↑Eidolon, 2015, Michael Fontaine, Associate Professor of Classics and Assistant Dean, Cornell University "nubit…feminam" for "cubit...infamen," and the Law does not provide for it."