Βοιωτοί ονομάζονταν οι κάτοικοι της αρχαίας Βοιωτίας. Η Βοιωτία συνόρευε με τους Αθηναίουςστον νότο, στα ανατολικά με τους Ευβοείς, με τους Φωκείς βόρεια, δυτικά και νοτιοδυτικά και επίσης με τους Λοκρούςστα βόρεια. Αποτελούνταν από πολυάριθμες πόλεις οι οποίες συνδέθηκαν σταδιακά σε μία συμπολιτεία που ονομάστηκε Κοινό των Βοιωτών.
Η αρχαία Βοιωτία είχε τεράστιο πληθυσμό καιοι κάτοικοι της διοικητικά ήταν μοιρασμένοι σε φύλα. Ταπιο γνωστά ήταν: οιΜινύες, οι Φλεγύεςκαιοι Βοιωτοί που έδωσαν καιτο όνομα τους στην περιοχή. Οι Μινύες ήταν εγκατεστημένοι κυρίως στην περιοχή τουΟρχομενού. Γηγενείς ήταν καικαιοι Βοιωτοί, ενώ οι Φλεγύες αποίκισαν τη Φωκίδα και τους Δελφούς.
ΟΌμηρος αναφέρει πως οι Βοιωτοί συμμετείχαν στονΤρωικό πόλεμο ενωμένοι σε ομοσπονδία. Τα πρώτα χρόνια υπήρχε μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ των Καδμείων καιτων Μινύων που οδηγούσε συχνά σε σύγκρουση τον Ορχομενό καιτην Θήβα. Σταδιακά στον χώρο της Βοιωτίας κυριάρχησε η Θήβα καιτο 550 π.Χ. περίπου, οι πόλεις της Βοιωτίας ενώθηκαν σε μία ομοσπονδία που ονομάστηκε Κοινό των Βοιωτών. Οι Βοιωτοί εκπροσωπούνταν στο Αμφικτυονικό συνέδριο των Δελφών με δύο ψήφους.
Το 506 π.Χ. οι Θηβαίοι επιχείρησαν να επιβάλουν την κυριαρχία τους στις Πλαταιές τις οποίες υπερασπίστηκαν οιΑθηναίοιμε αποτέλεσμα η πόλη να διατηρήσει την ανεξαρτησία της.[1]Οι Πλαταιείς τότε αποχώρησαν από το Κοινό των Βοιωτών και έγιναν σύμμαχοι των Αθηναίων. Την ίδια χρονιά οι Αθηναίοι απέσπασαν από τους Βοιωτούς την περιοχή τουΩρωπούπου εντάχθηκε πλέον στην Αττική. Στηνμάχη του Μαραθώναοι Πλαταιείς βοήθησαν τους Αθηναίους. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας τουΞέρξηοι Βοιωτοί συμμάχησαν με τους Πέρσεςμε εξαίρεση τους Πλαταιείς που ήταν σύμμαχοι των Αθηναίων και τους Θεσπιείςπου διαφοροποιήθηκαν. Στημάχη των Θερμοπυλών έπεσαν μαζί με τους Σπαρτιάτες και 700 Θεσπιείς ενώ στημάχη των Πλαταιών πολέμησαν με τους Έλληνες 1800 Θεσπιείς. Οι Πλαταιές καιοι Θεσπιές καταστράφηκαν από τους Πέρσες κατά το πέρασμά τους από την Βοιωτία. Επίσης καταστράφηκε καιηΑλίαρτος όπως αναφέρει οΠαυσανίας.[2] Αντίθετα ηΘήβα συμμάχησε με τους Πέρσες με αποτέλεσμα μετά το τέλος των Περσικών πολέμων οι Έλληνες σύμμαχοι να αφαιρέσουν από την Θήβα την ηγεμονική θέση που κατείχε στο Κοινό των Βοιωτών[3].
Μετά τους Περσικούς πολέμους η Βοιωτία ελεγχόταν από την Αθήνα. Το 457 π.Χ. όμως προσέγγισε την περιοχή ηΣπάρτηπου ανησυχούσε γιατην μεγάλη ενίσχυση της Αθήνας. Οι Σπαρτιάτες υποχρέωσαν όλες τις Βοιωτικές πόλεις να δεχτούν την ηγεμονία της Θήβας. Οι Αθηναίοι τότε εκστράτευσαν εναντίον των Βοιωτών και συγκρούστηκαν με αυτούς στην Τανάγρα το 457 π.Χ. Στημάχη της Τανάγρας επικράτησαν οι Βοιωτοί καιοι Σπαρτιάτες σύμμαχοί τους. Λίγους μήνες μετά όμως οι Αθηναίοι επανήλθαν και νίκησαν τους αντιπάλους τους σταΟινόφυτα.[4]Η Βοιωτία πέρασε για ένα μικρό διάστημα στον έλεγχο της Αθήνας μέχρι το 447 π.Χ. οπότε οι Αθηναίοι ηττήθηκαν από τους Θηβαίους στηνμάχη της Κορώνειας.[5]
Κατά την διάρκεια τουΠελοποννησιακού πολέμουοι Βοιωτοί τάχτηκαν στο πλευρό της Πελοποννησιακής συμμαχίας με εξαίρεση τις Πλαταιές, τις οποίες πολιόρκησαν οι Θηβαίοι οι οποίοι κατά την πρώτη πολιορκία δεν κατάφεραν να καταλάβουν την πόλη.[6]Την πόλη πολιόρκησαν δύο χρόνια μετά οι Σπαρτιάτες οι οποίοι την κατέλαβαν μετά από δύο χρόνια πολιορκίας, το 427 π.Χ. Οι Πλαταιείς εγκατέλειψαν την πόλη τους και κατέφυγαν στην Αττική.[7][8]Οι Βοιωτοί με στρατηγό τονΠαγώνδα νίκησαν τους Αθηναίους στημάχη του Δηλίου, το 424 π.Χ. αποτρέποντας τους Αθηναίους να καταλάβουν την περιοχή.[9]Μετην λήξη του Πελοποννησιακού πολέμου οι Βοιωτοί δεν έμειναν ικανοποιημένοι από την ηγεμονική πολιτική που ακολούθησε η Σπάρτη και εντάχθηκαν στον αντισπαρτιατικό συνασπισμό που σχηματίστηκε αργότερα και οδήγησε στον Κορινθιακό πόλεμο. Κατά την διάρκεια αυτού του πολέμου οι Βοιωτοί νίκησαν τους Σπαρτιάτες στηνμάχη της Αλιάρτου, το 395 π.Χ. Ένα έτος μετά όμως ηττήθηκαν από αυτούς στηνμάχη της Κορώνειας. Ο πόλεμος τερματίστηκε το 386 π.Χ. μετην Ανταλκίδειο ειρήνη μετην οποία οι Θηβαίοι υποχρεώθηκαν να παραιτηθούν από την ηγεμονία της Βοιωτίας. Οι Θηβαίοι στο μεταξύ ανέκτησαν την ηγεμονία της Βοιωτίας. Απέμεναν να δεχτούν την Θηβαϊκή ηγεμονία οιΘεσπιέςκαιο Ορχομενός. Το 375 π.Χ. οι Θηβαίοι εισέβαλαν στονΟρχομενότον οποίο υπερασπίστηκαν οι Σπαρτιάτες. Οι δύο στρατοί συγκρούστηκαν στην γειτονική πόλη Τεγύρακαιστηνμάχηπου ακολούθησε οι Θηβαίοι επικράτησαν. Επικεφαλής των Θηβαίων σε αυτή την μάχη ήταν οΠελοπίδας. Το 372 π.Χ. κατέλαβαν για μία ακόμα φορά τις Πλαταιές καιτην επόμενη χρονιά τις Θεσπιές ολοκληρώνοντας την ανάκτηση της ηγεμονίας τους σε ολόκληρη την Βοιωτία.
Οι κινήσεις αυτές των Θηβαίων όμως οδήγησαν σε δημιουργία συνασπισμού εναντίον της που αποτελούνταν από τους Αθηναίους και τους Σπαρτιάτες. Οι Σπαρτιάτες με επικεφαλής τονΚλεόμβροτο βάδισαν εναντίον της Θήβας καιοι δύο αντίπαλοι συγκρούστηκαν στα Λεύκτρα. Στην μάχη των Λεύκτρων οι Θηβαίοι που είχαν επικεφαλής τονΕπαμεινώνδα νίκησαν τους Σπαρτιάτες εγκαθιδρύοντας την Θηβαϊκή ηγεμονία στον Ελλαδικό χώρο. Ημάχη της Μαντίνειας λίγα χρόνια μετά, το 362 π.Χ. κατέληξε σε συμφωνία ειρήνης μεταξύ των αντιπάλων και διατήρηση της διαμορφωμένης μέχρι τότε κατάστασης. Το 356 π.Χ. οι Βοιωτοί συμμετείχαν στοντρίτο ιερό πόλεμο εναντίον των γειτόνων τους Φωκέωνο οποίος έληξε το 346 π.Χ., μετά την ανάμειξη σε αυτόν των Μακεδόνων. ΟιΜακεδόνες ενεπλάκησαν καιστοντέταρτο ιερό πόλεμοπου ξέσπασε το 340 π.Χ. Η ανάμειξή τους στα κοινά της νότιας Ελλάδας ανησύχησε τους υπόλοιπους Έλληνες που συγκρότησαν μία μεγάλη συμμαχία εναντίον τους. Οι αντίπαλοι συνασπισμοί συγκρούστηκαν στηνΧαιρώνειατο 338 π.Χ. με τους Μακεδόνες να επικρατούν. Η μάχη αυτή έθεσε τέρμα στην περίοδο της Θηβαϊκής ηγεμονίας καιη Θήβα όπως καιοι υπόλοιπες Βοιωτικές πόλεις πέρασαν κάτω από τον έλεγχο των Μακεδόνων. Μετά τον θάνατο του Φιλίππου η Θήβα επαναστάτησε με αποτέλεσμα να εκστρατεύσει εναντίον της οΜέγας Αλέξανδροςο οποίος κατέστρεψε την πόλη (335 π.Χ.) Την πόλη ανοικοδόμησε πάλι ο Μακεδόνας βασιλιάς Κάσσανδροςτο 316 π.Χ. Η Βοιωτία περίπου το 245 π.Χ. εντάχθηκε στηνΑιτωλική Συμπολιτείακαι μετά την υποταγή της στους Ρωμαίους έγινε μέρος του Ρωμαϊκού κόσμου. Κατά τη διάρκεια τουΠρώτου Μιθριδατικού πολέμου, το 87 π.Χ. η περιοχή λεηλατήθηκε από τον Ρωμαίο στρατηγό Σύλλακαι πέρασε οριστικά στον έλεγχο της Ρώμης.
Κατά τους ιστορικούς χρόνους την Βοιωτία την αποτελούσαν μικρά κρατίδια με κέντρο μία ισχυρή πόλη της περιοχής. Όλα τα βοιωτικά κρατίδια καιοι ανεξάρτητες πόλεις συνδέονταν με μία συμμαχία που ονομαζόταν κοινό των Βοιωτών. Οι εκπρόσωποι των πόλεων της Βοιωτίας στο κοινό ονομάζονταν Βοιωτάρχες. ΟιΒοιωτάρχες ασκούσαν την στρατιωτική εξουσία σε περίοδο πολέμου. Κάθε πόλη εξέλεγε έναν βοιωτάρχη με εξαίρεση τηνΘήβαπου εξέλεγε δύο.
Ισχυρότερο κρατίδιο ήταν ηΘηβαΐδαπου είχε κέντρο την Θήβα και περιλάμβανε τις πόλεις που βρίσκονταν γύρω από τον Θηβαϊκό κάμπο και ανατολικότερα στην περιοχή γύρω από την λίμνη Υλίκη και στις ακτές του Βόρειου Ευβοϊκού κόλπου. Πόλεις που ανήκαν στην επικράτεια της Θήβας ήταν οΓλίσαντας, οΤευμησσός, ηΎλη, οΣχοίνοςκαιγια μεγάλα διαστήματα τοΑκραίφνιο (Ακραιφία) ηΛάρυμνα, καιΑνθηδώνα.
Νότια της Θήβας βρισκόταν ηΤαναγραίαμε κέντρο την Τανάγρα η οποία περιλάμβανε τις πόλεις Άρμα, Μυκαλησσός, Ελεών ενώ διατηρούσε και δύο επίνεια στις ακτές του Νότιου Ευβοϊκού κόλπου, τηνΑυλίδακαιτοΔήλιο. Μέχρι τα τέλη του 6ου αιώνα στην Ταναγραία ανήκε καιΩρωπός.
Στην περιοχή βόρεια του Κιθαιρώνα απλωνόταν ηΠλαταιίδαμε κύρια πόλη τις Πλαταιέςκαι επίσης τις μικρότερες πόλεις Σκώλος, ΕτεωνόςκαιΕρυθρές. Βόρεια των Πλαταιών ήταν η περιοχή της Θεσπιακήςμε κύρια πόλη τις Θεσπιές. Σ' ατή ανήκαν επίσης οι γειτονικές πόλεις Άσκρη, Νίσα, Θίσβη, Λεύκτρακαιτα δύο επίνεια Τίφα (ή Σίφες) καιΚρεύσις. Άλλο σημαντικό βοιωτικό κρατίδιο ήταν το κρατίδιο τουΟρχομενούστα βόρεια που περιλάμβανε τις κοντινές πόλεις Ύηττο, Όλμωνες, Κύρτωνες, ΤεγύρακαιΑσπληδόνα. Άλλα μικρότερα κρατίδια της Βοιωτίας ήταν ηΚορώνειαπου περιλάμβανε και τις Αλαλκομενές, ηΑλίαρτοςπου περιλάμβανε τηνογχηστό, τονΜεδεώνακαιτηνΩκαλέακαιοι ανεξάρτητες πόλεις Λεβάδεια, ΧαιρώνειακαιΚώπες[11]. Στην Βοιωτία ανήκε επίσης η πόλη Κορσιαίστον Κορινθιακό.
Η περιοχή που κατοικούσαν ήταν πλούσια σε φυσικά πλούτη. Ασχολούνταν μετηγεωργία, αλλά κύρια απασχόλησή τους ήταν ημεταλλουργίακαιβυρσοδεψία. Οι λίγες πηγές που έχουμε ανέρχονται στην μυθική εποχή και αναφέρουν, ότι τα ορεινά εδάφη της Βοιωτίας ήταν πλούσια σε ορυκτό σίδηρο, που πήρε το όνομά του από τους μυθικούς Άωνες[12]και έδωσε το όνομα στα περίφημα όπλα τους.[13] Σύμφωνα μετην μυθολογία οΑθάμας, γιος του βασιλιά τωνΜινύων είχε το παρώνυμο Χαλκόςκαι θεωρείται ότι κατασκεύασε την πρώτη ασπίδα,[14]γι'αυτό καιη ασπίδα έγινε το έμβλημα της Βοιωτίας καιτο συναντάμε στα αρχαία νομίσματα της Βοιωτίας. Γνωστή είναι καιη ασπίδα τουΑίανταπουτου είχε κατασκευάσει οΤύχιος[15][16] Εκτός από την ασπίδα, γνωστό είναι καιτοΚράνος των Βοιωτών.[17]
Στους μετέπειτα χρόνους η τέχνη της μεταλλουργίας όπως φαίνεται ξέπεσε, αφού δεν έχουμε άλλες αναφορές. Αντίθετα, άνθιζε ηαγγειοπλαστική, αφού οΒακχυλίδης αναφέρει ότι οι πανέμορφοι Βιωτικοί σκύφοι ήταν ξακουστοί.[18] Επίσης την εποχή τουΑριστοφάνηη Βοιωτία φημίζεται γιατην αγγειοπλαστικής της τέχνη, ενώ και στους μεταχριστιανικούς αιώνες συναντάμε πήλινα οικιακά σκεύη.
ΣτηΘήβα θεωρείται ότι ανακαλύφτηκε το κάρο.[19]το οποίο εννοείται μάλλον επαινετικά γιατην κατασκευή περίτεχνων αρμάτων μάχης, τα οποία παινεύει καιοΠίνδαρος.
Οι αρτοποιοί της Θήβας φημίζονταν γιατα νόστιμα γλυκίσματα τους, καθώς καιοι γιατροί και αρωματοποιοί της Χαιρώνειας γιατα ιαματικά και καλλυντικά προϊόντα τους.
Οι κάτοικοι της Βοιωτίας ήταν φημισμένοι για τις ασπίδες καιτα κράνη τους. Ο Θουκυδίδης μας αναφέρει άλλη μια πληροφορία γιατην πολεμική τέχνη των Βοιωτών. Το 424 π.Χ. στην μάχη του Δηλίου χρησιμοποίησαν την φωτιά ως επιθετικό όπλο. Χρησιμοποίησαν έναν ξύλινο σωλήνα πουστο ένα άκρο του ήταν ενισχυμένος με μεταλλικό στόμιο. Στο άκρο αυτό ήταν προσαρμοσμένο ένα βαρέλι με φλεγόμενη πίσσα και θειάφι. Στο άλλο άκρο ήταν τοποθετημένη μια τεράστια φυσούνα, που φύσαγε τον αέρα διαμέσου του σωλήνα καιτου βαρελιού και δημιουργούσε μια μεγάλη ριπή φλόγας.[20]
↑Και Βοιωτίοισιν εν σκύφοισιν οίνος ηδύς., ύστερον δε κατά μίμησιν ειργάσαντο κεραμέους τεκαι αργυρούς σκύφους, ών πρώτοι μεν εγένοντο και κλέος έλαβον οι Βοιώτιοι λεόμενοι... έχουσι μέντοι πρός τους άλλους διαφοράς έπεστι γαρ επί των ώτων αυτοίς ο λεγόμενος Ηράκλειος δεσμός.
↑Grit. b. Ath. I, 28 C: Θήβη δ' αρματόεντα διφρον συνεπήξατο πρώτη,
