Τοδισιλίνιο [ αγγλικά: disilyn(e)] είναι ανόργανηομοιοπολικήχημική ένωση, που περιέχει πυρίτιοκαιυδρογόνο, και έχει μοριακό τύποSi2H2, ανκαι παριστάνεται συχνά καιμετον ημισυντακτικό τύπο HSi≡SiH. Αποτελεί το πυριτιούχο ανάλογο τουαιθινίου. Το δισιλίνιο δεν είναι καλά γνωστό ή χαρακτηρισμένο και είναι κινητικά ασταθές, γιατί υπάρχει χημική ισορροπία μεταξύ ισομερών: Τοπιο σταθερό είναι διγεφυροποιημένο μονής κατάστασης με πλήρη συστηματική ονομασία δις-μH-δισιλίνιο. Ακολουθεί σε σταθερότητα το μονογεφυροποιημένο μH-δισιλίνιο. Τέλος, έχει προβλεφθεί (θεωρητικά) η ύπαρξη και ενός τρίτου μη γερφυροποιημένο μονής κατάστασης ισομερούς. Όμως, ο όρος «(δι)σιλίνιο»[1] επεκτείνεται και πέραν της «μητρικής» ένωσης καισε «θυγατρικές» που περιέχουν έναν τριπλόδεσμό Si≡Si, με γενικό τύπο R2Si2, όπου τα όχι απαραίτητα ίδια R μπορεί να είναι υδρογόνα, αλογόνα ή μια σειρά από μονοσθενείς ανόργανες ή οργανικέςρίζες. Τα (δι)σιλίνια (γενικά) αποτελούν τα πυριτιούχα ανάλογα τωναλκινίων. Σε μέρος της χημικής βιβλιογραφίαςη χρήση του όρου απαιτεί την ύπαρξη ακριβώς ενός τριπλού δεσμού Si≡Si[2], αλλά ένα άλλο τμήμα συμπεριλαμβάνει επίσης στα σιλίνια και ενώσεις που περιέχουν τριπλό δεσμό Si≡C.[3] Χρησιμοποιήθηκε, επίσης, καιο όρος «πολυσιλίνια» για πολυμερείς ενώσεις με γενικό τύπο (SiR)n.[2]
Το πρώτο παράδειγμα σιλινίου, απομονωμένου και χαρακτηρισμένου μεκρυσταλλογραφίαακτίνων X, ήταν μιακρυσταλλική ένωση μεσμαραγδίχρώμα, που αναφέρθηκε το2004.[4]Τομόριό της είχε δομή που αντιπροσωπεύεται από τον τύπο [HC(SiMe3)2]Si(iPr)Si≡SiSi(iPr)[CΗ(SiMe3)2]. Παράχθηκε μεαναγωγή [HC(SiMe3)2]Si(iPr)SiBr2SiBr2Si(iPr)[CΗ(SiMe3)2] από γραφιτιούχο κάλιο (KC8). Η ένωση αυτή { [HC(SiMe3)2]Si(iPr)Si≡SiSi(iPr)[CΗ(SiMe3)2] }, μεσυστηματική ονομασία 1,4-διισοπροπυλο-1,4-δι(τριμεθυλοσιλυλο)μεθυλο-2-τετρασιλίνιο, είναι ευαίσθητη στην παρουσία ατμοσφαιρικού αέρα ή υγρασίας, αλλά δεντήκεται ούτε διασπάται μέχρι τους 128 °C. Με βάση τον τύπο της η ένωση αυτή ανήκει ειδικότερα στα 2-τετρασιλίνια. Τα τέσσερα (4) άτομα πυριτίου της κύριας αλυσίδας της ένωσης δομικά δεν είναι συγγραμμικά, όπως συμβαίνει στα αντίστοιχα αλκίνια, είναι όμως ομοεπίπεδα. Τα άτομα πυριτίου #1 και #4 βρίσκονται σε trans- θέση ως προς τον άξονα των ατόμων Si≡Si. Η γωνία Si≡Si-Si είναι 137°. Οτριπλός δεσμός έχει μήκος 206 pm, δηλαδή είναι κατά 4% βραχύτερος από τον αντίστοιχο διπλό δεσμό Si=Si, σταδισιλένια, που έχει μήκος 214 pm, καθώς και πολύ βραχύτερος από τον αντίστοιχο απλό δεσμό Si-Si, σταδισιλάνια, που έχει μήκος 237 pm. Τοχρώμα της ένωσης αποδίδεται στην αδύναμη μετάπτωση π → π*. Κάποιοι υπολογισμοί της τάξης δεσμού έδωσαν 2,6, ενώ κάποιοι άλλοι 2.[5][6][7] Αντίδραση δισιλινίου μεφαινυλαιθίνιο (PhC≡CH) έδωσε 1,2-επιδισιλενοβενζόλιο.[8] Άλλοι ερευνητές[9] ανέφεραν τη σύνθεση ενός 3-εξασιλινίου, με τύπο (tBu)3SiSi(Me)[Si(tBu)3]Si≡SiSi(Me)[Si(tBu)3]Si(tBu)3και συστηματική ονομασία 2,5-διμεθυλο-2,5-δι[τρι(τριτοταγες βουτυλο)σιλυλο]-1,1,1,6,6,6-εξα(τριτοταγες βουτυλο)-3-εξασιλίνιο. Σε αυτήν την ένωση, το μήκος του τριπλού δεσμού υπολογίστηκε ότι είναι 207 pm.
Έχει αναφερθεί ο σχηματισμός τριπλών δεσμών και μεταξύ βαρύτερων μελών της ομάδας 14τουπεριοδικού συστήματος. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε ο σχηματισμός δεσμού Pb≡Pb το2000,[10] καθώς και δεσμών Sn≡Sn καιGe≡Ge το2002,[11][12]. Σε όλες αυτές τις ενώσεις οι υποκαταστάτες που ενώνονται μετα άτομα των τριπλών δεσμών δεν τοποθετούνται σε συγγραμμική θέση, αλλά σε ομοεπίπεδη trans γωνιακή, δηλαδή ομοιάζουν δομικά μετα δισιλίνια και όχι μετα αντίστοιχα αλκίνια.
↑Σημείωση: Κανονικά ο όρος «δισιλίνιο» δηλώνει ειδικά την ύπαρξη δύο (2) μόνο ατόμων πυριτίου, αλλά μέρος της βιβλιογραφίας χρησιμοποιεί τον όρο αυτό γενικά γιατα σιλίνια, ανεξάρτητα από τον αριθμό ατόμων πυριτίου τους, γιατί απλά εμπεριέχουν την ομάδα Si≡Si.
↑ 2,02,1Egon Wiberg, Arnold Frederick Holleman (2001) Inorganic Chemistry, Elsevier ISBN 0-12-352651-5
↑Miriam Karni, Yitzhak Apeloig (January 2002). «The quest for a stable silyne, RSi ≡ CR′. The effect of bulky substituents [1]». Silicon Chemistry1 (1): 59–65. doi:10.1023/A:1016091614005.
↑Carlo A. Pignedoli, Dr., Alessandro Curioni, Dr., Wanda Andreoni, Dr. (2005). «Disproving a Silicon Analog of an Alkyne with the Aid of Topological Analyses of the Electronic Structure and Ab Initio Molecular Dynamics Calculations». ChemPhysChem6 (9): 1795–1799. doi:10.1002/cphc.200500064. PMID16144004.
↑Gernot Frenking, Prof. Dr. , Andreas Krapp, Dipl.-Chem. , Shigeru Nagase, Prof. Dr., Nozomi Takagi, Dr., Akira Sekiguchi, Prof. Dr. (2006). «Comment on Disproving a Silicon Analog of an Alkyne with the Aid of Topological Analyses of the Electronic Structure and Ab Initio Molecular Dynamics Calculations». ChemPhysChem7 (4): 799–800. doi:10.1002/cphc.200500689. PMID16596606.
↑Carlo A. Pignedoli, Dr., Alessandro Curioni, Dr., Wanda Andreoni, Dr. (2006). «Reply to Comment on Disproving a Silicon Analog of an Alkyne with the Aid of Topological Analyses of the Electronic Structure and Ab Initio Molecular Dynamics Calculations». ChemPhysChem7 (4): 801–802. doi:10.1002/cphc.200600025.
↑Rei Kinjo, Masaaki Ichinohe, Akira Sekiguchi, Nozomi Takagi, Michinori Sumimoto, Shigeru Nagase (2007). «Reactivity of a Disilyne RSiSiR (R = SiiPr[CH(SiMe3)2]2) toward π-Bonds: Stereospecific Addition and a New Route to an Isolable 1,2-Disilabenzene». J. Am. Chem. Soc129 (25): 7766–7767,. doi:10.1021/ja072759h+S0002-7863(07)02759-X.
↑Nils Wiberg, Prof. Dr., Sham Kumar Vasisht, Gerd Fischer, Peter Mayer (2004). «Disilynes. III [1] A Relatively Stable Disilyne RSiSiR (R = SiMe(SitBu3)2)». Zeitschrift für anorganische und allgemeine Chemie630 (12): 1823–1828. doi:10.1002/zaac.200400177.
↑Pu, L.; Twamley, B.; Power, P. P. (2000). «Synthesis and Characterization of 2,6-Trip2H3C6PbPbC6H3-2,6-Trip2 (Trip = C6H2-2,4,6-i-Pr3): A Stable Heavier Group 14 Element Analogue of an Alkyne». J.Am. Chem. Soc(Communication);122 (14): 3524–3525. doi:10.1021/ja993346m.
↑Phillips, A. D.; Wright, R. J.; Olmstead, . M.; Power, P. P. (2002). «Synthesis and Characterization of 2,6-Dipp2-H3C6SnSnC6H3-2,6-Dipp2 (Dipp = C6H3-2,6-Pri2): A Tin Analogue of an Alkyne». J. Am. Chem. Soc.(Communication)124 (21): 5930–5931. doi:10.1021/ja0257164.[2][νεκρός σύνδεσμος]
