Οάγιος Γάιος ή Πάπας Γάιος (Papa Caio, ... - 22 Απριλίου296) διετέλεσε Πάπας Ρώμης από τις 17 Δεκεμβρίουτου283 έως τις 22 Απριλίουτου296. Η χριστιανική παράδοση τον θέλει ιθαγενή της δαλματικής πόλης Σαλόνα, σημερινό Σολίν κοντά στοΣπλιτ, γιο ενός άντρα που επίσης ονομαζόταν Γάιος, και μέλος σημαντικής οικογένειας σχετιζόμενη μετον αυτοκράτορα Διοκλητιανό.[1]
Λιγοστές λεπτομέρειες για άγιο Γάιο είναι γνωστές πέρα από τα όσα δίνονται από τοLiber Pontificalis, το οποίο βασίζεται στο μυθικό μαρτύριο της Αγίας Σουζάναςγια τις πληροφορίες του. Με βάση το θρύλο, ο Γάιος βάπτιζε τους άντρες και τις γυναίκες που είχαν μεταστραφεί από τονάγιο Τιβούρτιο, ο οποίος εορτάζεται μαζί μετην αγία Σουζάνα, και από τονάγιο Κάστουλο.[2]Με βάση το θρύλο ο άγιος Γάιος βρήκε καταφύγιο στις κατακόμβες της Ρώμηςκαι βρήκε μαρτυρικό θάνατο[3].
Γύρω στο 280, ένας οίκος προσευχής των πρώτων Χριστιανών ιδρύθηκε στην πόλη της Αγίας Σουζάνας, ο οποίος, όπως και πολλοί από τους τόπους συγκέντρωσης των πρώτων Χριστιανών, ήταν μια οικία (domus ecclesiae). Η οικία ανήκε , με βάση τις πράξεις (acta) του δεκάτου έκτου αιώνα, σε δύο αδέρφια, το Γάιο καιτον Γκαμπίνο, εξέχοντες Χριστιανούς. Ο Γάιος ίσως να ήταν ο επίσκοπος Ρώμης ή οΓάιος ο πρεσβύτερος. Γκαμπίνος είναι το όνομα του πατέρα της αγίας Σουζάνας. Ωστόσο, πηγές αναφέρουν ότι ο Γάιος ήταν θείος της αγίας Σουζάνας[4].
Κατά τη διάρκεια της παραμονής τουστο παπικό αξίωμα, τα αντιχριστιανικά μέτρα αυξήθηκαν, ανκαι παράλληλα οικοδομούνταν νέοι ναοί και επεκτείνονταν τα ήδη υπάρχοντα κοιμητήρια. Ο Γάιος ίσως ναμην μαρτύρησε: οι διωγμοί του Διοκλητιανού ενάντια στους Χριστιανούς ξεκίνησαν το 303 π.Χ., μετά το θάνατό του, καιο Διοκλητιανός δεν ήταν έντονα εχθρικός στους Χριστιανούς πριντην άνοδο τουστον αυτοκρατορικό θρόνο.[1][3]Σαν Πάπας, διακήρυσσε ότι πριν κάποιος ανέλθει στο αξίωμα τουεπισκόπου, πρώτα θα έπρεπε να γίνει θυρωρός, αναγνώστης, εξορκιστής, βοηθός ιερέα, υποδιάκονος, διάκονος, καιιερέας. Διαχώρισε επίσης τις περιοχές της Ρώμης μεταξύ των διακόνων[3][5].
Απεικόνιση του φερόμενου μαρτυρίου του αγίου Γάιου από τονΛορέντζο Μονακό. Αρχικά αποτέλεσε μέρος της εικόνας πίσω από την αγία τράπεζα του ναού του αγίου Γάιου στη Φλωρεντία.
Ο Άγιος Γάιος αναφέρεται στοDepositio Episcoporumτου δεκάτου τετάρτου αιώνα, όχι όμως σαν μάρτυρας: X kl maii Caii in Callisti[6].
Ο τάφος του αγίου Γάιου, μετον αρχικό επιτάφιο, ανακαλύφθηκε στις κατακόμβεςτουΠάπα Κάλλιστου του πρώτουκαι μέσα σε αυτόν το δαχτυλίδι που χρησιμοποιούσε γιανα σφραγίζει τα γράμματά του (βλέπε Arringhi, Roma subterr., 1. iv. c. xlviii. σελ. 426). Το 1631, η φερόμενη κατοικία τουστηΡώμη μετατράπηκε σε ναό. Ωστόσο, κατεδαφίστηκε το 1880 για να στεγαστεί το ιταλικό Υπουργείο Πόλέμου, στην Via XX Settembre, καιτα λείψανά του μεταφέρθηκαν στο παρεκκλήσι της οικογένειας Μπαρμπερίνι[1].
Ο Άγιος Γάιος γιορτάζεται από τηνΚαθολικήκαιτηνΟρθόδοξη Εκκλησία στις 22 Απριλίου μαζί μετονΠάπα Σωτήρα. Γιορτάζονταν μαζί στο ημερολόγιο του Τριδέντου και στις διαδοχικές εκδόσεις τουΓενικού Ρωμαϊκού Ημερολογίου μέχρι το 1969, οπότε παραλείφθηκαν. Καιοι δύο αναφέρονται στις 22 Απριλίου στοΡωμαϊκό μαρτυρολόγιο, τον επίσημο κατάλογο των αναγνωρισμένων αγίων. Η καταχώριση γιατον άγιο Γάιο είναι η ακόλουθη: «Στη Ρώμη, στις κατακόμβες του αγίου Καλλίστου στηνΆππια οδό, ο τάφος του αγίου Γάιου, Πάπα, ο οποίος, προσπαθώντας να αποφύγει το διωγμό του Διοκλητιανού, πέθανε σαν ομολογητής της πίστης[7].
Στην τέχνη ο άγιος Γάιο απεικονίζεται να φορά την παπική τιάραμετον άγιο Νέρεο. Γιορτάζεται στηΔαλματίακαιστηΒενετία. ΣτηΦλωρεντία, η εκκλησία του αγίου Γάιου στην οδό Σενέσε ήταν αφιερωμένη σε αυτόν. Το 2003, τέθηκαν σε εφαρμογή σχέδια μετατροπής της σε χώρο στέγασης του τοπικού συμβουλίου[8].
