ΟΣίξτος Ε΄ (Sixtus V, 13 Δεκεμβρίου1521 – 27 Αυγούστου1590), γεννημένος μετο όνομα Φελίτσε Περέττι ντι Μοντάλτο (Felice Peretti di Montalto), ήταν Πάπας από το1585 έως την ημέρα του θανάτου του[1]. Είναι ο τελευταίος μέχρι σήμερα Ποντίφηκας που πήρε το όνομα «Σίξτος» μετην εκλογή τουστο αξίωμα.
Ο Φελίτσε γεννήθηκε στοΓκροτταμμάρε, στις ακτές της Αδριατικής Θάλασσαςκαι ήταν γιος τουΠιερ Τζεντίλε (γνωστού και ως Περέττο Περέττι) και της Μαριάννας ντα Φροντίλλο[2]. Η οικογένειά του ήταν φτωχή.[2] Αργότερα το 1551, ο Φελίτσε υιοθέτησε το «Περέττι» ως επώνυμο, ενώ ως καρδινάλιος έγινε γνωστός μετο όνομα «Καρδινάλιος Μοντάλτο»[2].
Σύμφωνα μετονΙ. Γκάττι, η οικογένεια Περέττι καταγόταν από το Πιτσένο, το σημερινό Μάρκε της Ιταλίας[3]. Σύμφωνα με άλλη πηγή, ο πατέρας του γεννήθηκε στο Μοντάλτο, ένα γειτονικό χωριό. Μερικοί Κροάτες έχουν ισχυρισθεί πως ήταν Κροάτης[4], από κροατική οικογένεια που μετανάστευσε από το Κρουσέβιτσε (στο σημερινό Μαυροβούνιο) στο Μοντάλτο[5]. Σύμφωνα μετηΣερβική Ακαδημία Επιστημών και Τεχνών, είχε γενικώς σέρβικη καταγωγή από τις βαλκανικές ακτές της Αδριατικής[6], ενώ κατά τον Σάββα Νακιτσένοβιτς καταγόταν συγκεκριμένα από την οικογένεια Σβιλάνοβιτς του Κρουσέβιτσε[7], καθώς ως Πάπας είχε στον θυρεό του τρία αχλάδια (το τοπωνύμιο Κρουσέβιτσε ετυμολογείται από τη λέξη kruška - «αχλάδι»)[8].
Ο θυρεός του Πάπα Σίξτου Ε΄
Σε νεαρή ηλικία ο Φελίτσε Περέττι μπήκε σε ένα κοινόβιο Φραγκισκανώνστο Μοντάλτο. Σύντομα έδωσε δείγματα μιας σπάνιας ικανότητας ως ιεροκήρυκαςκαι συζητητής. Σύμφωνα με έναν θρύλο όταν ήταν μοναχός, τον πλησίασε ο ηλικιωμένος Νοστράδαμος, ο οποίος γονάτισε, φίλησε το ράσο του μοναχού και ανεφώνησε ότι προσκυνούσε τον μελλοντικό Πάπα.
Περί το 1552 ο Φελίτσε έτυχε της προσοχής των καρδιναλίων Ροδόλφου Πίου ντα Κάπρι, προστάτη του Τάγματος των Φραγκισκανών, Γκισλιέρι (ο μετέπειτα Πάπας Πίος Ε΄) και Καράφφα (ο μετέπειτα Πάπας Παύλος Δ΄) και από το σημείο αυτό και έπειτα η προώθησή του ήταν βέβαιη. Στάλθηκε στηΒενετία ως γενικός ιεροεξεταστής, αλλά ήταν τόσο αυστηρός και ασχολείτο μετα διάφορα ζητήματα με τόσο αυταρχικό τρόπο, ώστε ενεπλάκη σε αντιδικίες καιη ενετική κυβέρνηση ζήτησε την ανάκλησή τουτο 1560.
Μετά από μία σύντομη θητεία στη θέση του προκουράτορα (εκκλησιαστικού κατηγόρου) των Φραγκισκανών, υποδέχθηκε στην ισπανική αντιπροσωπεία, που είχε επικεφαλής τον καρδινάλιο Ούγο Μπονκαμπάνι (τον μετέπειτα Πάπα Γρηγόριο ΙΓ΄) το 1565, ο οποίος είχε σταλεί να διερευνήσει μία κατηγορία για αίρεση κατά του αρχιεπισκόπου του Τολέδου Βαρθολομαίου Καράνθα. Η απέχθεια που αισθάνθηκε γιατον Μπονκαμπάνι επέδρασε στις μετέπειτα πράξεις του μελλοντικού Πάπα Σίξτου Ε΄, ο οποίος κλήθηκε στη Ρώμη μετην άνοδο στον παπικό θρόνο του Πίου Ε΄, πουτον όρισε αποστολικό βικάριο και αργότερα, το1570, τον έκανε καρδινάλιο.
Κατά την περίοδο στην οποία ήταν Πάπας ομη αρεστός του Γρηγόριος ΙΓ΄ (1572–85), ο νέος Καρδινάλιος Μοντάλτο έζησε αποσυρμένος, ασχολούμενος περισσότερο μετη φροντίδα της οικίας τουστη Ρώμη, της Βίλλα Μοντάλτο, που είχε ανεγερθεί από τονΝτομένικο Φοντάνα κοντά στην αγαπημένη του εκκλησία τουΕσκουιλινού Λόφου, με θέα προς τις Θέρμες του Διοκλητιανού. Η πρώτη φάση της έπαυλης (1576–80) επεκτάθηκε, όταν πλέον ο Περέττι είχε γίνει Πάπας και μπορούσε να διατάξει την κατεδάφιση μερικών κτηρίων γιανα διανοιγούν 4 νέοι δρόμοι το 1585–6. Την έπαυλη αποτελούσαν δύο κατοικίες: τοPalazzo Sistino ή «di Termini» καιτοPalazzetto Montalto e Felice.
Οι ένοικοι των οικιών που κατεδαφίσθηκαν έγιναν έξαλλοι καιη αποδοκιμασία αυτής της ενέργειας ήταν ακόμα αισθητή μετά από αιώνες, όταν λήφθηκε η απόφαση να κτισθεί εκεί οκεντρικός σιδηροδρομικός σταθμός της Ρώμης (1869), σηματοδοτώντας την αρχή της καταστροφής της παπικής επαύλεως.
Το άλλο ενδιαφέρον του Καρδιναλίου Μοντάλτο εκείνη την περίοδο της αναγκαστικής αποσύρσεως ήταν οι μελέτες του, ένας από τους καρπούς των οποίων ήταν μία έκδοση των έργων τουΑγίου Αμβροσίου. Αργότερα, ως Πάπας, επέβλεψε την εκτύπωση μιας βελτιωμένης εκδόσεως της Βουλγάτας.
Παρότι παρακολουθούσε τα πράγματα, ο Φελίτσε απέφευγε κάθε προσβολή προς οποιονδήποτε. Αυτή η διακριτικότητα συνεισέφερε σημαντικά στην εκλογή του ως Πάπα, στις 24 Απριλίου 1585, μετο όνομα Σίξτος Ε΄.
Η άσχημη κατάσταση στην οποία ο προκάτοχός του Πάπας Γρηγόριος ΙΓ΄ είχε αφήσει τα Παπικά Κράτη απαιτούσε άμεσα και αυστηρά μέτρα. Ο Σίξτος Ε΄ έδρασε με σκληρότητα εναντίον της επικρατούσας ανομίας. Χιλιάδες ληστές προσάχθηκαν στη δικαιοσύνη: μέσα σε λίγο καιρό η χώρα ήταν και πάλι ήσυχη και ασφαλής. Λέχθηκε ότι υπήρχαν περισσότερα κεφάλια αποκεφαλισμένων ληστών πάνω σε λόγχες κατά μήκος της Γέφυρας Σαντ' Αντζελο από ό,τι πεπόνια προς πώληση στην αγορά. Και κληρικοί εκτελούνταν αν παραβίαζαν τους όρκους αγνότητάς τους[9]. Στη συνέχεια ο Σίξτος άρχισε να εργάζεται πάνω στα οικονομικά θέματα: Μετην πώληση αξιωμάτων καιτην επιβολή νέων φόρων, συσσώρευσε σημαντικό πλεόνασμα, το οποίο αποθήκευσε για χρήση σε επείγουσες καταστάσεις, όπως γιατην άμυνα της Αγίας `Εδρας.
Μεγάλα ποσά δαπανήθηκαν εξάλλου για δημόσια έργα, καθώς ο Σίξτος υλοποιούσε τον σχεδιασμό που είχε εκπονήσει κατά τη διάρκεια της αποσύρσεώς του, φέρνοντας νερό στους άνυδρους λόφους μετο ομώνυμό του «Υδραγωγείο Acqua Felice» καιτην τροφοδότηση 27 νέων κρηνών, κατασκευάζοντας νέες αρτηρίες στη Ρώμη, οι οποίες συνέδεαν τις μεγάλες βασιλικές μεταξύ τους. Ακόμη, έφθασε να αναθέσει στον ευνοούμενό του μηχανικό-αρχιτέκτονα Ντομένικο Φοντάνα να επανασχεδιάσει τοΚολοσσαίο ως εργοστάσιο υφαντουργίας μετάξης με κατοικίες για τους εργάτες του.
Ο Σίξτος δεν έθετε όρια στα σχέδιά τουκαι κατόρθωσε να πραγματοποιήσει αρκετά γιατα 5 μόλις χρόνια της παπικής του θητείας, προχωρώντας πάντα με ταχύτητα: Την ολοκληρωση του τρούλου στηΒασιλική του Αγίου Πέτρου, τηλότζιατου Σίξτου στηΒασιλική του Αγίου Ιωάννη του Λατερανού, το Παρεκκλήσιο της Φάτνης στηΣάντα Μαρία Ματζόρε, προσθήκες ή επιδιορθώσεις στα ανάκτορα τουΚυρηναλίου, τουΛατερανούκαιτουΒατικανού, την ανέγερση τεσσάρων οβελίσκων (μεταξύ των οποίων στηνΠλατεία του Αγίου Πέτρου), τη διάνοιξη 6 οδών καιτην αναστήλωση του ρωμαϊκού υδραγωγείου τουΣεπτιμίου Σεβήρου («Acqua Felice»). Εκτός από πολλούς δρόμους και γέφυρες, ο Σίξτος καθάρισε καιτον αέρα της πόλεως χρηματοδοτώντας την αποξήρανση τωνΠοντίνων Βάλτων. Επιτεύχθηκε σημαντική πρόοδος, με περισσότερα από 38 χιλιάδες στρέμματανα ανακτώνται καινα αποδίδονται στη γεωργία καιτη βιοτεχνία. Το πρόγραμμα εγκαταλείφθηκε μετά τον θάνατό του.
Ο Σίξτος Ε΄ δεν είχε εκτίμηση για τις αρχαιότητες, που χρησίμευσαν έτσι ως πηγή πρώτης ύλης γιατα αστικά και εκχριστιανιστικά του προγράμματα: ΗΣτήλη του ΤραϊανούκαιηΣτήλη του Μάρκου Αυρηλίου (που εκείνη την εποχή νομιζόταν λανθασμένα για στήλη του Αντωνίνου Πίου) χρησιμοποιήθηκαν ως βάθρα γιατα αγάλματα των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, η Αθηνά του Καπιτωλίου μετατράπηκε σε ένα έμβλημα της «Χριστιανικής Ρώμης», ενώ τοSeptizoniumτου Σεπτιμίου Σεβήρου κατεδαφίσθηκε για οικοδομικά υλικά.
Το έτος 1589ο Σίξτος επέβλεψε την εκτύπωση μιας αναθεωρημένης εκδόσεως της Βουλγάτας, της λεγόμενης Vulgata Sixtina ή Editio Sixtina.
Το μετέπειτα διοικητικό σύστημα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας όφειλε πολλά στον Σίξτο Ε΄. Περιόρισε τοΚολλέγιο των Καρδιναλίωνσε 70 μέλη. Διπλασίασε τον αριθμό των συνελεύσεων και αύξησε τις λειτουργίες του, αναθέτοντάς τους τον κύριο ρόλο στην έγκριση οικονομικών πράξεων (1588). Διακατεχόταν από μία απαρέσκεια και υποψίες έναντι τωνΙησουιτών, στο καταστατικό των οποίων σκεπτόταν να επιφέρει ριζικές αλλαγές, αλλά ο θάνατός του τις απέτρεψε.
Στις μείζονες απώτερες σκέψεις του Σίξτου Ε΄ κατοικούσαν μεγαλόπρεπες φιλοδοξίες, όπως η συντριβή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η κατάκτηση της Αιγύπτου, η μεταφορά του Παναγίου Τάφου στην Ιταλία καιη άνοδος του ανεψιού τουστον θρόνο της Γαλλίας. Η κατάσταση στην οποία βρέθηκε ωστόσο ήταν αμήχανη: δεν μπορούσε να αντιρροπήσει τα σχέδια αυτών που θεωρούσε ως «αιρετικούς πρίγκιπες», ενώ από την άλλη δεν εμπιστευόταν τονΦίλιππο Β΄ της Ισπανίαςκαι έβλεπε με σκεπτικισμό την οποιαδήποτε επέκταση της ισχύος του.
Ο Σίξτος συμφώνησε να ανανεώσει τοναφορισμό της Βασίλισσας Ελισάβετ Α΄ της Αγγλίαςκαινα δεσμευθεί για μεγάλη οικονομική υποστήριξη προς τηνισπανική Αρμάδατου Φιλίππου, αλλά, γνωρίζοντας τις καθυστερήσεις της Ισπανίας, δενθα έδινε τίποτε μέχρι την ημέρα πραγματοποιήσεως της αποβάσεως στην Αγγλία. Μετον τρόπο αυτό έσωσε μία περιουσία, που διαφορετικά θα είχε χαθεί στην αποτυχημένη εκστρατεία. Ο Σίξτος έβαλε τον `Αγγλο καρδινάλιο Γουλιέλμο `Αλλεν να συντάξει τη «Νουθεσίαν προς την αριστοκρατίαν καιτον λαόν της Αγγλίας», μία διακήρυξη πουθα τυπωνόταν στην Αγγλία εάν η εισβολή επετύγχανε. Το σωζόμενο σχετικό ντοκουμέντο συνόψιζε όλα όσα θα ήταν δυνατό να ειπωθούν εναντίον της Ελισάβετ. Ο καρδινάλιος έκαψε το έργο τουκαι σήμερα γνωρίζουμε το περιεχόμενό του μόνο εξαιτίας ενός από τους κατασκόπους της βασίλισσας, ο οποίος είχε προλάβει να κλέψει ένα αντίγραφο[10]
Ο Σίξτος αφόρισε τον Ερρίκο της Ναβάρρας (τον μελλοντικό βασιλιά Ερρίκο Δ΄ της Γαλλίας) και συνεισέφερε στηνΚαθολική Λίγκα, αλλά ασφυκτιούσε υπό την υποχρεωτική συμμαχία τουμετον Φίλιππο Β΄ της Ισπανίας και αναζητούσε τρόπο διαφυγής. Οι νίκες του Ερρίκου καιη προοπτική της μεταστροφής του προς τον Ρωμαιοκαθολικισμό έδωσαν ελπίδες στον Σίξτο. Οι διαπραγματεύσεις του Πάπα μετον αντιπρόσωπο του Ερρίκου προκάλεσαν μία οξύτατη διαμαρτυρία εκ μέρους του Φιλίππου και μία κατηγορηματική απαίτηση γιατην εκπλήρωση των παπικών υποσχέσεων απέναντί του. Ο Σίξτος κατέφυγε στην υπεκφυγή καιστο ροκάνισμα του χρόνου μέχρι τον θάνατό του.
Το 1581 ο Φραντσέσκο Περέττι, ανεψιός του Σίξτου, είχε νυμφευθεί τηΒικτωρία Ακκοραμπόνι, μία γυναίκα διάσημη γιατη μεγάλη ομορφιά της καιτα επιτεύγματά της, η οποία είχε πολλούς θαυμαστές. Ωστόσο, ο ανεψιός του μελλοντικού Πάπα δολοφονήθηκε μετά από λίγο καιη χήρα του παντρεύτηκε τον ισχυρό Πάολο Τζιορντάνο Α΄ Ορσίνι, δούκα τουΜπρατσιάνο, ο οποίος πιστευόταν από πολλούς ότι είχε αναμιχθεί στη δολοφονία του Φραντσέσκο Περέττι.
Μόλις έγινε Πάπας, ο Σίξτος Ε΄ κινήθηκε γιανα εκδικηθεί τόσο τον Δούκα του Μπρατσιάνο, όσο καιτη Βιττόρια. Προειδοποιημένοι εγκαίρως, οιδυο τους διέφυγαν πρώτα στηΒενετίακαι κατόπιν στοΣαλό (τότε επίσης βενετσιάνικο έδαφος). Εκεί ο Δούκας απεβίωσε τον Νοέμβριο του 1585, αφήνοντας όλη την προσωπική περιουσία τουστη χήρα του, η οποία πήγε να ζήσει στην Πάδοβα, όπου ένα μήνα αργότερα δολοφονήθηκε από μία συμμορία μπράβων πληρωμένων από τον Λοντοβίκο Ορσίνι, ένα συγγενή του τελευταίου συζύγου της.
Ο Σίξτος Ε΄ επεξέτεινε την ποινή του αφορισμού σε σχέση μετην εκκλησιαστική διδασκαλία γιατηναντισύλληψηκαι τις αμβλώσεις. Ενώ η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία δίδασκε ότι αυτές ήταν βαριές αμαρτίες («θανάσιμα αμαρτήματα»), εφάρμοζε την πρόσθετη ποινή του αφορισμού για άλλα τέτοια αμαρτήματα, όπως γιατον φόνο, αλλά όχι γιατην αντισύλληψη. Οι Πατέρες της Εκκλησίας καιοι μεσαιωνικοί θεολόγοι και ιατροί είχαν για αιώνες συζητήσει το θέμα της ακριβούς στιγμής κατά την οποία το γονιμοποιημένο ωάριο γινόταν ανθρώπινο πλάσμα. Παρότι, όπως και σήμερα, υπήρχε ευρεία συμφωνία ανάμεσά τους ότι η ζωή ήταν παρούσα κατά τη σύλληψη και ότι δεν μπορούσε να γίνει τίποτε άλλο παρά ένα ανθρώπινο πλάσμα, αυτό δεν σήμαινε απαραιτήτως ότι ο Θεός είχε ενσωματώσει την αθάνατη ψυχή μέσα στο σώμα κατά τη σύλληψη. Ακολουθώντας τονΑριστοτέλη, πολλοί στη Δύση είχαν διατυπώσει τη θεωρία ότι η ύλη έπρεπε να προετοιμασθεί ως ένα ορισμένο σημείο προτού αυτό να είναι δυνατό να επισυμβεί, και ότι πριν από αυτό υπήρχε μόνο μία «φυτική» ή «ευαίσθητη» ψυχή, αλλά όχι μία ανθρώπινη ψυχή. Αυτό σήμαινε ότι η θανάτωση ενός οργανισμού πριντην εμφύσηση της ανθρώπινης ψυχής σε αυτόν θα ήταν μενκαι πάλι βαριά αμαρτία αμβλώσεως (ή τουλάχιστον αντισυλλήψεως), αλλά ότι δεν ήταν ανθρωποκτονία και επομένως δεν απαιτούσε αφορισμό.
Κάποιοι θεολόγοι είχαν την άποψη ότι μόνο αφότου η μητέρα μπορούσε να αισθανθεί την κίνηση του εμβρύου μέσα στη μήτρα της (περίπου στην εικοστή εβδομάδα της εγκυμοσύνης) υπήρχε αδιαμφισβήτητη απόδειξη ότι είχε πλέον ψυχή. Μέχρι τον Σίξτο Ε΄, οι ειδικοί του κανονικού δικαίου είχαν εφαρμόσει τον κώδικα τουΓρατιανού, κατά τον οποίο οι αφορισμοί δίνονταν για αμβλώσεις μετά την εκδήλωση κινήσεων. Αλλά το 1588 ο Σίξτος Ε΄ εξέδωσε μία παπική βούλλα, τηνEffraenatam («χωρίς δεσμεύσεις»), η οποία ανακήρυσσε ότι η ποινή του αφορισμού θα επιβαλλόταν για οποιαδήποτε μορφή αντισύλληψης καιγια αμβλώσεις σε οποιαδήποτε εβδομάδα της εγκυμοσύνης[11]. Η αιτιολόγηση γιατο δεύτερο ήταν ότι μία ψυχή δεν επρόκειτο να πάει στον Παράδεισο[12].
Ο Σίξτος προσπάθησε το 1586 να εισαγάγει στο κοινό ποινικό δίκαιο γιατη Ρώμη την ποινή που προέβλεπε ηΠαλαιά Διαθήκηγιατημοιχεία, δηλαδή τη θανατική. Η προσπάθεια αυτή τελικώς απέτυχε[13].
Κατά την εποχή του θανάτου του, ο Πάπας, ο Σίξτος Ε΄ ήταν μάλλον μισητός από τους πολιτικούς υπηκόους τουτων Παπικών Κρατών, αλλά η Ιστορία τον έχει αναγνωρίσει ως μία σημαντική μορφή στηνΑντιμεταρρύθμιση. Στην αρνητική πλευρά του χαρακτήρα του, μπορούσε να είναι παρορμητικός, ισχυρογνώμων, σκληρός και αυταρχικός. Στη θετική, ήταν ανοικτός σε μεγαλεπήβολες ιδέες και ανελάμβανε τα εγχειρήματά τουμε μεγάλη ενεργητικότητα και αποφασιστικότητα, κάτι πουτον οδηγούσε συχνά στην επιτυχία. Πέτυχε πολλά. Κοιμόταν λίγο και εργαζόταν πολύ. Κληρονομώντας ένα χρεοκοπημένο ταμείο, διοίκησε με ικανότητα και φροντίδα, και άφησε 5 εκατομμύρια κορόνες στα θησαυροφυλάκια της Αγίας Έδρας μετον θάνατό του[14].
Οι αλλαγές που επέφερε ο Σίξτος Ε΄ στο σχέδιο των οδών της Ρώμης παρουσιάζονται στην ταινία Rome: Impact of an Ideaμετον αρχιτέκτονα και πολεοδόμο Edmund N. Bacon, βασισμένη σε τμήματα του βιβλίου τουDesign of Cities.
↑Isidoro Gatti: Sisto V Papa piceno. Le testimonianze e i documenti autentici, Ripatransone, Maroni, 1990. Και Isidoro Gatti - Raffaele Tassotti: Ancora su Sisto V papa piceno. Commento ad un recente opuscolo, 1999
↑Jugoslavenska Akademija Znanosti i Umjetnosti (1897). Special editions - Centre for Research Osijek, JAZU, Volumes 13–14. Osijek: Centre for Research. σελ. 224. Naš zemljak Siksto V., jedan od najumnijih i najslavnijih papa u srednjem vijeku, od siromašna pastirčeta papom je postao.
↑Cvrlje, Vjekoslav (2004). Znameniti Hrvati pri Svetoj Stolici--: sutvorci kršćanske civilizacije. Školska knj. σελ. 10. ISBN9789530615724. Dokazano je daje Siksto V. bio potomak hrvatske obitelji Peretti koja se 1400. doselila iz Kruševice u Boki kotorskoj u Italiju gdje se u Montaltu rodio Felice Peretti, budući papa Siksto V. Papino hrvatsko podrijetlo potvrđuje i vatikanski latinski ...
↑Nakićenović, Sava (1999). Boka (στα Σερβικά). CID. σελ. 90. Знаменит ]е био Бокел. папа Сикст V. нз породице СвилановиЬа, са Крушевице.
↑Srpska kraljevska akademija (1913). Srpski etnografski zbornik, Volume 20. Akademija. σελ. 268. Из овог је племена, како је доказивано, био папа Сиксто V, који је у свом грбу, за знак, да је с Крушевица уметнуо три крушке, а потписивао се „РегеШ". И данас Крушевичани приповије- дају, како су, са »Карос воде" језуити одвели
↑Eamon Duffy: Saints and Sinners: A history of the popes, Yale, 2006, σελ. 219
_Cath%C3%A9drale_Sainte-C%C3%A9cile_-_Tr%C3%A8sor_-_Portrait_du_pape_Sixte_V_-_PalissyIM81001477.jpg)
.JPG)
