Από την πλειονότητα των ιστορικών θεωρείται ως συνέχεια τουΑ΄ Παγκοσμίου Πολέμου, διότι στην ουσία τα αίτια καιοι δυνάμεις πουτον προκάλεσαν ήταν οι ίδιες. Μερικές από τις βασικές αιτίες του πολέμου ήταν οι επαχθείς όροι που επιβλήθηκαν στην ηττημένη Γερμανία από τη συνθήκη των Βερσαλιών καιη τάση των χωρών του φασιστικού Άξονα (Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία) να κυριαρχήσουν στον κόσμο. ΣτηΓερμανία κυβερνούσε από το 1933 οΑδόλφος Χίτλερ, που επεδίωκε να ανορθώσει το γόητρο της καταρρακωμένης χώρας τουκαινα πάρει εκδίκηση από τους Αγγλογάλλους γιατην ήττα στονΑ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην Ιταλία εξουσίαζαν οι φασίστες τουΜπενίτο Μουσολίνι από το 1922, ενώ η στρατοκρατική Ιαπωνία είχε ξεκινήσει και επιδίωκε τη συνέχιση της επεκτατικής της πολιτικής, που ονόμαζε «Μεγάλη Σφαίρα Ευημερίας της Ανατολής».
ΟΒ' Παγκόσμιος Πόλεμος σημαδεύτηκε από μαζικές εκτελέσεις και θανάτους στρατιωτών αλλά και πολιτών. Οι ναζιστικές δυνάμεις τουΧίτλερ προχώρησαν σε μαζικούς θανάτους και πολιτών, κυρίως εβραϊκής καταγωγής, το ονομαζόμενο Ολοκαύτωμα, έγκλημα κατά της ανθρωπότητας από τους Γερμανούς του Χίτλερ. Συνολικά δολοφονήθηκαν περισσότεροι από 11 εκατομμύρια άνθρωποι. Κυριάρχησε η πρακτική των βομβαρδισμών βιομηχανικών κέντρων και κατοικημένων περιοχών σε πόλεις της Ευρώπης από τους Γερμανούς, τους Βρετανούς και τους Αμερικανούς, κατά τη διάρκεια της οποίας περισσότεροι από 1 εκατομμύριο άνθρωποι σκοτώθηκαν. Συμπεριλαμβάνονται και όσοι σκοτώθηκαν από τηρίψη των δύο ατομικών βομβών στη Χιροσίμα καιστο Ναγκασάκι από τις Η.Π.Α., ως αντίποινα από τη σύναψη συμμαχίας της Ιαπωνίας μετον Χίτλερ καιτηναζιστική Γερμανία. Το Ολοκαύτωμα κατά των Εβραίων καιοι επιθέσεις με ατομικές βόμβες κατατάσσονται συχνά ως εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.[7][8][9][10][11]Ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου είναι συγκλονιστικός και υπολογίζεται σε 50 έως 85 εκατομμύρια. Τα δεδομένα αυτά έκαναν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τηνπιο θανατηφόρα σύγκρουση στηνανθρώπινη ιστορία. Χρονολογικά, άρχισε στις 7 Ιουλίου1937στην Ασία καιτην1 Σεπτεμβρίου1939στηνΕυρώπηκαι τελείωσε στις 2 Σεπτεμβρίου1945.
Σημαντικό ρόλο τόσο πριν από την έναρξη όσο και κατά τη διάρκεια του πολέμου διαδραμάτισαν καιοι υπηρεσίες πληροφοριών, όπως ηΆμπβερστηΓερμανίακαιτοΓραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ορισμένα από τα επιτεύγματά τους επηρέασαν σημαντικά την τελική έκβαση του Πολέμου.
«Καινοτομία» αυτού του πολέμου: ηατομική βόμβα. Μετο τέλος του πολέμου άρχισε οΨυχρός Πόλεμος, εξαιτίας του ανταγωνισμού ΗΠΑ-Σοβιετικής Ένωσηςγιατην παγκόσμια κυριαρχία, ενώ ηΜεγάλη Βρετανίαανκαι βρίσκονταν στο στρατόπεδο των νικητών, έχασε το μεγαλύτερο μέρος των αποικιών της καιτην προηγούμενη ηγετική θέση της.
Μετά τη λήξη τουΑ΄ Παγκοσμίου Πολέμουοι νικητές επέβαλαν μετηΣυνθήκη των Βερσαλλιώνστην ηττημένη Γερμανία σκληρότατους όρους, με σκοπό νατη γονατίσουν οικονομικά. Οι πολεμικές επανορθώσεις που επιβλήθηκαν στη Γερμανία ήταν τόσο υπέρογκες, που δημιούργησαν ένα κύμα αντιδράσεων στον Γερμανικό λαό, που πάντα πίστευε ότι δεν έχασε πραγματικά τον πόλεμο αλλά «προδόθηκε». Παράλληλα, ο κόσμος βρισκόταν σε μία οικονομική κρίσηπου ξεκίνησε μετηνκατάρρευση του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκηςτο 1929, η οποία ακολουθήθηκε από μια ταχεία κάμψη της παραγωγής, απασχόλησης και εξωτερικού εμπορίου τωνΗΠΑ. Αλυσιδωτά, οι επιπτώσεις ήταν σημαντικές: ΤοΗνωμένο Βασίλειο θέσπισε στηδιάσκεψη της Οττάβας, το σύστημα της προτίμησης στο εμπόριο με κράτη της Κοινοπολιτείας, ενώ ηΦασιστική Ιταλία εφάρμοσε αυστηρούς ελέγχους στην παραγωγή και προχώρησε στη στρατιωτικοποίηση της χώρας.
Ο Χίτλερ προοικονομεί την έναρξη ενός παγκοσμίου πολέμου μέσω λόγου του, με σκοπό τον «εκμηδενισμό των Εβραίων», 30 Ιανουαρίου 1939.
Η απελπισία από την παγκόσμια οικονομική κρίση καιτο αίσθημα ότι οι Γερμανοί παρεμποδίζονταν να έχουν όλα αυτά που δικαιούνταν, οδήγησαν σεμια έξαρση τουεθνικισμούκαι διευκόλυναν την άνοδο στην εξουσία του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος NSDAPμε αρχηγό τονΧίτλερ. Η πολιτική του Χίτλερ ήταν να αναδημιουργήσει τη Γερμανία αποκτώντας τον αναγκαίο «ζωτικό χώρο» (Lebensraum) καινα κάνει ένα «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» με όλους εκείνους, που θεωρούσε, ότι είχαν φέρει τη χώρα στην κακή αυτή κατάσταση. Το τελευταίο, πέρα από τηΓαλλία, περιελάμβανε και τους Εβραίουςκαι ήταν καιτο βασικό επιχείρημα τουαντισημιτισμούτου.
Στο ξεκίνημα της διακυβέρνησής του, οΧίτλερ βεβαίωνε για τις ειρηνικές διαθέσεις του, αλλά στις 14 Οκτωβρίου1933 ανακοίνωσε ότι δεν αναγνώριζε πλέον τους περιορισμούς όσον αφορά στους εξοπλισμούς που είχαν επιβληθεί στη Γερμανία και ότι, ταυτόχρονα, αποσυρόταν από τηνΚοινωνία των Εθνών. Την παραπάνω εξαγγελία συνόδευσε με προσφορά για περιορισμό των εξοπλισμών βάσει διμερούς συμφωνίας μετη Γαλλία, πράγμα που προκάλεσε αβεβαιότητα για τις πραγματικές του προθέσεις. Μετά τη δολοφονία τουΑυστριακούΚαγκελάριουΈνγκελμπερτ Ντόλφους, εξερράγη στηνΑυστρία φιλοχιτλερικό κίνημα καιοι κινήσεις του γερμανικού στρατού δημιούργησαν υπόνοιες για ετοιμασίες επέμβασης στην Αυστρία, η οποία τελικά ματαιώθηκε από μια Ιταλική κινητοποίηση.
Το1935ο Χίτλερ, κατόπιν διενέργειας δημοψηφίσματος μεταξύ του τοπικού πληθυσμού, ανακατέλαβε την περιοχή τουΣάαρ, ενώ τοΜάρτιοτου1936 επανέλαβε την ενέργειά τουκαιστηΡηνανία. ΤοΝοέμβριοτου ίδιου έτους συνέπηξε μετον αυτοκράτορα της ΙαπωνίαςΧιροχίτοτοΓερμανοϊαπωνικό Σύμφωνο. Λίγους μήνες αργότερα (1937) μετη σύμπραξη της Ιταλίας συγκροτήθηκε οΆξοναςΒερολίνου - Ρώμης. Στις 29 Σεπτεμβρίουτου1939 συνήφθη ηΣυμφωνία του Μονάχου, μετην οποία ο ηγέτης τωνΝαζί πέτυχε την παραχώρηση άδειας των δυτικών συμμάχων να προβεί σε περαιτέρω επεκτατικές διπλωματικές κινήσεις, με αντάλλαγμα την τήρηση ειρηνικής στάσης εκ μέρους του. Όπως αποδείχθηκε όμως πολύ σύντομα, ο Χίτλερ εξαπάτησε τους υπόλοιπους συνέδρους κερδίζοντας ουσιαστικά, περισσότερο χρόνο γιατην αρτιότερη προετοιμασία της πολεμικής εκστρατείας που είχε προ πολλού, σχεδιάσει[12]σε βάρος τους.
Σε αντίδραση προς τη Γερμανική επεκτατικότητα, ηΓαλλία, μέσω του υπουργού της των Εξωτερικών, Λουί Μπαρτού, προσπάθησε να συνασπίσει όλα τα μέρη, των οποίων τα συμφέροντα, κινδύνευαν από την αναβίωση της γερμανικής ισχύος. Μετά τη δολοφονία του, ο διάδοχός τουΠιέρ Λαβάλ προσανατολίστηκε σε μία τετραμερή συμφωνία μεταξύ Γαλλίας, Γερμανίας, Μεγάλης Βρετανίας και Ιταλίας. Αυτό, όμως, ευνοούσε τα ιταλικά σχέδια για επίθεση κατά της Αιθιοπίας. Ο ηγέτης της Ιταλίας, Μουσολίνι, πέτυχε γαλλοϊταλική συμφωνία πουτου έδινε ελευθερία δράσης στηνΑιθιοπία[13].
ΗΙαπωνία από τα τέλη του19ου αιώνα είχε ξεκινήσει επέκταση βασισμένη στηεκβιομηχάνισηκαιτονεκσυγχρονισμό της. Το1905 νίκησε τηΡωσίακαιτο1910 κατέλαβε τηνΚορέακαιτην έκανε αποικία της. Η πορεία εκδημοκρατισμού της χώρας ανακόπηκε τηδεκαετία του 1930 από την οικονομική κρίση η οποία ανέδειξε πολλούς στρατιωτικούς ηγέτες που ανέλαβαν τον έλεγχο της χώρας στο όνομα του Αυτοκράτορα Χιροχίτο. Το1931, η Ιαπωνία εισέβαλε στηΜαντζουρία, καιτο1937 έκανε μια νέα εισβολή, κατακτώντας και ολόκληρη τη χώρα αυτή. Γι' αυτό τον λόγο, πολλοί μελετητές θεωρούν ως σημείο έναρξης του Β΄ Παγκόσμιου Πόλεμου το1936/1937.
Παρόλο πουτα παραπάνω οικονομικά και γεωπολιτικά αίτια έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην υποκίνηση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, θα ήταν λάθος να παραγνωρισθεί το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή διπλωματία στην περίοδο του Μεσοπολέμου έζησε τις χειρότερες στιγμές της, οι οποίες έδρασαν ως καταλύτης και επιταχυντής της καταστροφής που ακολούθησε. Τα προβλήματα στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου περιέπλεξαν πολύ τα ίδια συμφέροντα των νικητών. ΗΓαλλία απαίτησε τηδια παντός εξασθένηση της Γερμανίας, τρομαγμένη και εξοργισμένη από τις καταστροφές που είχε υποστεί μετον συνεχή, πολεμικό, ανταγωνισμό μαζί της, τα τελευταία 20 χρόνια. ΗΑγγλία όμως, δεν ευνοούσε (από την εποχή τωνΝαπολεόντειων πολέμων ακόμα) την επικράτηση μίας χώρας στην ηπειρωτική Ευρώπη, βλέποντας τη Γερμανία ως τον φυσικό «μετριαστή» της Γαλλικής επιρροής στην ήπειρο.
Η σημαία της Κοινωνίας των Εθνών.
ΟιΗνωμένες Πολιτείες Αμερικής, προσπάθησαν να εξασκήσουν έμμεσα τη διπλωματική τους επιρροή εναντίον των Αγγλο - Γάλλων, που ουσιαστικά ήταν οιδυο κύριες αποικιακές δυνάμεις στον κόσμο και είχαν υπό τον έλεγχό τους περιοχές, για τις οποίες η ίδια ηΑμερική, διατηρούσε αντίστοιχο ενδιαφέρον, ειδικά σταπετρέλαια της Μέσης ΑνατολήςκαιΑραβίας. Ιδιαίτερα η ιδέα των Αμερικανών γιατη δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών απέδειξε την αμφίρροπη θέση τους, από τη στιγμή πουοι ίδιοι απέφυγαν, τελικά, να συμμετάσχουν σε αυτήν. (Σημείωση: Οι Ηνωμένες Πολιτείες έμελλε να είναι το πέμπτο μόνιμο μέλος της ΚτΕ, αλλά ηαμερικανική Γερουσία ψήφισε στις 19 Μαρτίου 1920 κατά της κύρωσης της Συνθήκης των Βερσαλλιών, εμποδίζοντας έτσι, την αμερικανική συμμετοχή στον Σύνδεσμο.)
Οι «μικροί» νικητές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ΙταλίακαιΙαπωνία, αρχικά βρέθηκαν στο πλευρό των Αγγλο - Γάλλων μετην ελπίδα να τους αναγνωριστούν μεταπολεμικά γεωπολιτικά κέρδη, τα οποία όμως δεν υλοποιήθηκαν, γιατί καιοιδυο αυτές χώρες αναζητούσαν τον δικό τους «ζωτικό χώρο» στη Μεσόγειο καιτον Ειρηνικό, περιοχές που όμως έλεγχαν σθεναρά Άγγλοι και Αμερικανοί αντίστοιχα. Όσο γιατη Ρωσία, που τώρα ήταν η κοιτίδα των Σοβιέτ και είχε εμπειρίες από τις απόπειρες των Αγγλο - Γάλλων να σταματήσουν την επανάσταση της, αρχικά με στρατιωτική επέμβαση κι αργότερα με απόπειρα δολοφονίας τουΛένιν, ένοιωθε την ανάγκη να εξασφαλίσει την επιρροή της στις γειτονικές χώρες. Μάλιστα το1920 - 1921 ενεπλάκη σε πόλεμο μετηνΠολωνία. Ταυτόχρονα οι Αγγλο - Γάλλοι φοβήθηκαν ότι, πολύ εύκολα, μια σοβιετική επανάσταση θα μπορούσε να εξαχθεί και στις δικές τους χώρες, μετην υποκίνηση της Ρωσίας. Οι Σοβιετικοί από την πλευρά τους, ανκαι θεωρούσαν τους Δυτικούς ως ιδεολογικούς τους εχθρούς, άλλοτε επιζήτησαν τη συμμαχία τους εναντίον του Χίτλερ και άλλοτε επιδίωξαν τον διαχωρισμό της θέσης τους από αυτούς.
Αυτοί οι πολύπλοκοι ανταγωνισμοί επέτρεψαν στους ΧίτλερκαιΜουσολίνινα ελιχθούν διπλωματικά μεταξύ των νικητών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου καινα αποκομίσουν τεράστια οφέλη και, κυρίως, ανοχή για μεγάλο διάστημα, πράγμα που τους επέτρεψε να οικοδομήσουν το περιβάλλον εκείνο, πουθα τους επέτρεπε να εξαπολύσουν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Αγγλο - Γαλλική διπλωματία από τη μία μεριά έβλεπε στα πρόσωπα τωνδυο δικτατόρων ένα «αντισοβιετικό τείχος», έναν αντικομουνιστικό «χωροφύλακα» στηνΕυρώπη, πράγμα που διευκόλυνε την ανοχή στο ναζιστικό καθεστώς, ενώ πεισματικά ήθελαν να πιστεύουν (και ειδικά οι Άγγλοι) ότι απέφευγαν μια βέβαια πολεμική σύγκρουση, που διαφορετικά θα έθετε τελικά σε κίνδυνο τις αποικίες τους ανά τον κόσμο, που απαιτούσαν χρήμα και μέσα γιανα διατηρήσουν.
Ο Φράνκο προελαύνει στην Ισπανία
Παράλληλα, οιΑμερικανοί παρακολουθούσαν ήδη από τηδεκαετία του 1920 τις κινήσεις της Ιαπωνίας στον Ειρηνικό και καταλάβαιναν ότι τελικά η σύγκρουση θα ήταν αναπόφευκτη αλλά οι πολιτικοί της είχαν υποσχεθεί ναμην επιτρέψουν ξανά να πεθάνουν τα παιδιά τους γιατα συμφέροντα των χωρών έξω από την ήπειρό τους, πράγμα που τους έκανε να κρατήσουν μια επιφανειακά ουδέτερη στάση, πουκαι αυτή ευνόησε τους δυο δικτάτορες στην Ευρώπη. Επιπλέον, αμερικανικές εταιρείες είχαν επενδύσει στη μεσοπολεμική Γερμανία, που είχε πολύ φτηνά εργατικά χέρια, και υπήρξαν δηλώσεις υπέρ του χιτλερικού καθεστώτος, σε γνωστούς οικονομικούς κύκλους της χώρας.
Η στάση αυτή επέτρεψε καιτην απώλεια της δημοκρατικής Ισπανίας, όπου Χίτλερ και Μουσολίνι απεκόμισαν τα μέγιστα σε εντυπώσεις και διπλωματία, ενώ οι «ουδέτεροι» Αγγλο - Γάλλοι βρέθηκαν, τελικά, σε πολύ δύσκολη θέση, όταν μετο τέλος τουΙσπανικού Εμφυλίουτο1939, ηΙσπανία υπέκυψε στονΦράνκοκαι βρέθηκαν περικυκλωμένοι από φιλοναζιστικά καθεστώτα, απέχοντας μόνο λίγους μήνες από τον αναπόφευκτο πλέον πόλεμο. Αυτή η πολύπλοκη και παράλογη διπλωματική κατάσταση έφτασε μάλιστα μέχρι το σημείο να γεννήσει καιτοΓερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη Επίθεσης, σχεδόν την ίδια ώρα που αποφασιζόταν από τον Χίτλερ η μοιραία επέκταση ανατολικά. Εν πολλοίς, η διπλωματία εκείνη. όχι μόνο προσέφερε έδαφος γιατη δημιουργία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά ως ένα βαθμό, επηρέασε καιτονΨυχρό Πόλεμοκαι ίσως ακόμα και σήμερα τις τύχες ορισμένων περιοχών της υφηλίου.[14]
Τον Οκτώβριο του 1935, ξεκινά Β' Ιταλο-Αιθιοπικός Πόλεμοςο οποίος έληξε σύντομα, τον Μάιο του 1936. Ο πόλεμος ξεκίνησε μετην εισβολή των Ιταλικών ενόπλων δυνάμεων στηνΑιθιοπική Αυτοκρατορία (επίσης γνωστή ως Αβυσσινία), που είχαν ως βάση τις τότε Ιταλικές κτήσεις της Σομαλιλάνδηςκαι της Ερυθραίας.[15]Ο πόλεμος είχε ως αποτέλεσμα τηστρατιωτική κατοχή της Αιθιοπίας καιτην προσάρτησή της στη νεοσύστατη αποικία της Ιταλικής Ανατολικής Αφρικής. Μέσω του γεγονότος αυτού, φάνηκε καιη αδυναμία της Κοινωνίας των Εθνώννα διατηρήσει την ειρήνη. Τόσο η Ιταλία όσο καιη Αιθιοπία ήταν έθνη-μέλη, όμως η Κοινωνία των Εθνών δεν έδρασε, ενώ η Ιταλία παραβίαζε σαφώς το Άρθρο Χτου Συμφώνου της Κοινωνίας.[16]Το Ηνωμένο Βασίλειο καιη Γαλλία υποστήριξαν την επιβολή κυρώσεων στην Ιταλία γιατην εισβολή, αλλά οι κυρώσεις δεν επιβλήθηκαν ποτέ πλήρως καιδεν απέτρεψαν την εισβολή.[17] Μέσω αυτής της εισβολής ηΙταλία κατάφερε να εδραιωθεί στην Αφρική.
Τον Ιούλιο του 1936 στην Ισπανία, στρατιωτικοί με επικεφαλής τον στρατηγό και αρχηγό του κόμματος "Φάλαγγα" Φρανθίσκο Φράνκο αποφάσισαν να κινηθούν κατά της εκλεγμένης κυβέρνησης καινα καταλάβουν πραξικοπηματικά την εξουσία. Από την μεριά των υποστηρικτών του Φράνκο δημιουργείται ηΕθνικιστική Παράταξη ενώ οι αντίπαλοί τους και υποστηρικτές της νόμιμα εκλεγμένης κυβέρνησης, συγκροτούν τηΔημοκρατική Παράταξη. Ο Χίτλερ καιο Μουσολίνι έδωσαν στρατιωτική υποστήριξη στον Φράνκο, μετην Ιταλία να υποστηρίζει τους πραξικοπηματίες σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι έκαναν οι Γερμανοί: συνολικά ο Μουσολίνι έστειλε στην Ισπανία περισσότερα από 70.000 επίγεια στρατεύματα και 6.000 προσωπικό αεροπορίας, καθώς και περίπου 720 αεροσκάφη.[18]ΗΣοβιετική Ένωση υποστήριξε την υπάρχουσα κυβέρνηση της Ισπανικής Δημοκρατίας. Περισσότεροι από 30.000 ξένοι εθελοντές, γνωστοί ως Διεθνείς Ταξιαρχίες, πολεμούσαν επίσης ενάντια στους Εθνικιστές. Η Γερμανία χρησιμοποίησε αυτόν τον πόλεμο, ως ευκαιρία να δοκιμάσει ταπιο προηγμένα όπλα και τακτικές τους. Η Εθνικιστική Παράταξη κέρδισε τελικά τον εμφύλιο πόλεμο, τον Απρίλιο του 1939. Ο Φράνκο, πλέον δικτάτορας, θα παραμείνει επίσημα ουδέτερος κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά γενικά θα ευνοήσει τον Άξονα, με μεγαλύτερη συνεργασία τουτην αποστολή εθελοντώνγιατη μάχη στοΑνατολικό Μέτωπο.[18]
Τον Ιούλιο του 1937, η Ιαπωνία κατέλαβε την πρώην κινεζική αυτοκρατορική πρωτεύουσα τουΠεκίνου αφού υποκίνησε το περιστατικό της Γέφυρας τουΜάρκο Πόλο, που κατέληξε στην εκστρατεία της Ιαπωνίας εναντίον της Κίνας.[19] Από τον Σεπτέμβριο έως τον Νοέμβριο, οι Ιάπωνες επιτέθηκαν στοΤαϊγιουάν, δέσμευσαν τον στρατό τωνΚινέζων Εθνικιστών γύρω από το πεδίο της μάχης[20]και πολέμησαν τονστρατό των Κινέζων Κομμουνιστών.[21][22]Ο στρατηγός Τσιανγκ Κάι Σεκ ανέπτυξε τα στρατεύματά τουγιανα υπερασπιστεί τη Σαγκάη, αλλά μετά από τρεις μήνες μάχης, ηΣαγκάη έπεσε. Οι Ιάπωνες συνέχισαν να απωθούν τις κινεζικές δυνάμεις, καταλαμβάνοντας την πρωτεύουσα Νανκίνγκτον Δεκέμβριο του 1937. Μετά την πτώση του Νανκίνγκ, δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες Κινέζοι πολίτες και αφοπλισμένοι μαχητές δολοφονήθηκαν από τους Ιάπωνες.[23][24]
Κινέζοι αιχμάλωτοι θάβονται ζωντανοί από Ιάπωνες στρατιώτες στησφαγή της Ναντσίνγκ.
Τον Μάρτιο του 1938, οι εθνικιστικές κινεζικές δυνάμεις κέρδισαν την πρώτη τους μεγάλη νίκη στοΤάιχερχουάνγκ, αλλά δυο μήνες αργότερα η πόλη Ξουτσόου καταλήφθηκε από τους Ιάπωνες.[25]Τον Ιούνιο του 1938, οι κινεζικές δυνάμεις καθυστέρησαν την ιαπωνική πρόοδο πλημμυρίζοντας τονΚίτρινο Ποταμό. Αυτός ο ελιγμός αγόρασε χρόνο για τους Κινέζους να προετοιμάσουν την άμυνά τους στηΓουχάν, αλλά η πόλη καταλήφθηκε τελικά τον Οκτώβριο.[26]Οι Ιαπωνικές στρατιωτικές νίκες δεν επέφεραν την κατάρρευση της κινεζικής αντίστασης πουη Ιαπωνία ήλπιζε να επιτύχει. Αντ 'αυτού, η κινεζική κυβέρνηση μετεγκαταστάθηκε εσωτερικά στοΤσονγκκίνγκκαι συνέχισε τον πόλεμο.[27][28]
Μονάδα πυροβολικού τουΚόκκινου Στρατού κατά τη διάρκεια μάχης με τους Ιάπωνες (1938).
Στα μέσα έως τα τέλη της δεκαετίας του 1930, οι Ιαπωνικές δυνάμεις στηΜαντζουρία είχαν σποραδικές συνοριακές συγκρούσεις μετηΣοβιετική ΈνωσηκαιτηΜογγολία. Το ιαπωνικό δόγμα τουΧοκουσίν-Ρον, το οποίο είχε στόχο την επέκταση της Ιαπωνίας προς τα βόρεια, υιοθετήθηκε από τον αυτοκρατορικό στρατό κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Μετην ήττα της Ιαπωνίας στοΜάχη του Χαλχίν Γκολτο 1939, τον πόλεμο μετηνΚίνανα διεξάγεται ταυτόχρονα[29]και τους Γερμανούς να επιδιώκουν ουδετερότητα με τους Σοβιετικούς, αυτή η πολιτική θα αποδειχθεί δύσκολο να διατηρηθεί. Η Ιαπωνία καιηΣοβιετική Ένωση υπέγραψαν τελικά ένα Σύμφωνο Ουδετερότηταςτον Απρίλιο του 1941. Η Ιαπωνία όμως εξακολούθησε να υιοθετεί επεκτατικό δόγμα, το οποίο πήρε πλέον κατεύθυνση προς τανότιακαιτονΕιρηνικό, οδηγώντας τελικά στον πόλεμο με τις Ηνωμένες Πολιτείεςκαι τους Συμμάχους.[30][31]
Προσάρτηση Αυστρίας (1938) και Τσεχοσλοβακίας (1939) στη Γερμανία
Ο Χίτλερ ανακοινώνει στον αυστριακό λαό το "Anschluss" (15 Μαρτίου 1938).
Στις 12 Μαρτίουτου1938, ηΓερμανία εξανάγκασε σε άνευ όρων συνθηκολόγηση τηνΑυστρίακαιτην προσάρτησε, σεμια κίνηση που ονομάστηκε Anschluss (Άνσλους). ΗΙταλία περίμενε ναδειτην αντίδραση της Βρετανίας, που τελικά δεν υπήρξε, κι έτσι προτίμησε να δεχτεί την ενέργεια, σφίγγοντας περισσότερο τον δεσμό του άξονα Ρώμης-Βερολίνου. Τον Σεπτέμβριο, υπό την απειλή πολέμου, οΧίτλερ προσάρτησε στη Γερμανία καιτηΣουδητία, περιοχή της δυτικής Τσεχοσλοβακίας, με συμπαγή γερμανική μειονότητα 3.500.000 ατόμων. Ο πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Νέβιλ Τσάμπερλεν, σαφής υποστηρικτής της πολιτικής του «κατευνασμού» (appeasement), υπέγραψε μετη Γερμανία τηΣυμφωνία του Μονάχου, σύμφωνα μετην οποία η Σουδητία αποδιδόταν στη Γερμανία, με αντάλλαγμα την υπόσχεση ναμην προσαρτηθεί περισσότερο τσεχικό έδαφος, πράγμα που καταστρατηγήθηκε έξι μήνες αργότερα, όταν τον Μάρτιο του1939ο Χίτλερ κατέλαβε ολόκληρη τηνΤσεχοσλοβακία.
Αλλά και τότε ακόμα, η Αγγλία δεν τόλμησε να απαιτήσει από τον Χίτλερ τον σεβασμό των συμφωνημένων. Η αγγλική διπλωματία, έρμαιο μιας πολιτικής των προηγουμένων κυβερνήσεων, που έβλεπαν με συμπάθεια τον Χίτλερ - βλέπε δηλώσεις του πρώην πρωθυπουργού της Ντέιβιντ Λόυντ Τζωρτζ (David Lloyd George) καιτου Υπουργού Εξωτερικών Λόρδου Χάλιφαξ υπέρ του Χίτλερ - ήθελαν να πιστεύουν μέχρι την τελευταία στιγμή ότι δεν έσφαλαν και μπορούσαν να ελέγξουν τον Χίτλερ. Κατ' άλλους, η στάση αυτή ήταν αποτέλεσμα της αδύναμης ακόμα πολεμικής μηχανής της Αγγλίας γιαμια μακρόχρονη και μεγάλη πολεμική εμπλοκή και απλά κέρδιζε χρόνο, αλλά κατ' άλλους επρόκειτο απλά γιαμια διπλωματική γκάφα ολκής, η οποία ως μόνη εγγύηση δεν είχε άλλο, πέραν της καλής θέλησης του Γερμανού δικτάτορα.
Ο επεκτατισμός της Γερμανίας φάνηκε ξεκάθαρα με τις επόμενες απειλές του Χίτλερ προς τηνΠολωνίαγιατα θέματα τουΝτάντσιχκαι της ανατολικής Πρωσίας. Οι Άγγλοι αναγκάστηκαν τότε να δεσμευτούν με δική τους επέμβαση, αν προσβαλλόταν η ανεξαρτησία της Πολωνίας. Στις 23 Μαρτίου1939ηΒρετανίακαιηΓαλλία είχαν εγγυηθεί μονομερώς την ακεραιότητα τουΒελγίου, της Ολλανδίαςκαι της Ελβετίας. Την ίδια εγγύηση έδωσαν στις 31 Μαρτίουκαιστην Πολωνία. Μετά την κατάληψη της Αλβανίας από την Ιταλία στις 7 Απριλίου1939, έδωσαν ανάλογες εγγυήσεις στηνΕλλάδακαιτηΡουμανία.
Η Ευρώπη καιοι κύριοι συνασπισμοί κρατών τις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τα ξημερώματα της 1ης Σεπτεμβρίου1939, ηΓερμανία εξαπέλυσε επίθεση στηνΠολωνία.[32][33]Ο γερμανικός στρατός, εφαρμόζοντας νέα και πρωτοποριακή τακτική που περιλάμβανε τη συνδυασμένη δράση αεροπορίας, τεθωρακισμένων και μηχανοκίνητων δυνάμεων,[32] αιφνιδίασε τους Πολωνούς καισε πολύ σύντομο διάστημα κατέλαβε τη χώρα. Η τακτική αυτή έμεινε γνωστή σαν «Κεραυνοβόλος Πόλεμος» (Blitzkrieg).[32] Στις 17 Σεπτεμβρίου, ηΣοβιετική Ένωση εισέβαλε στην Πολωνία από τα ανατολικά[34]και προσάρτησε τις περιοχές της τότε Πολωνίας στις οποίες κατοικούσαν ΟυκρανοίκαιΛευκορώσοι[35] (σύμφωνα μετο μυστικό πρωτόκολλο του Γερμανοσοβιετικού συμφώνου[36]).[37]ΗΒαρσοβία δέχθηκε ανηλεείς βομβαρδισμούς από τηLuftwaffeκαιτο γερμανικό πυροβολικό.[38][39][40] Τελικά παραδόθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου,[41][42] ενώ στις 8 Οκτωβρίου προσαρτήθηκαν στο Ράιχ μεγάλες περιοχές της χώρας.[43] Λίγες ημέρες αργότερα συγκροτήθηκε τοΓενικό Κυβερνείο.[43]ΗΠολωνία, παρά την πεισματική άμυνα του στρατού της και τις τοπικές επιτυχίες, είχε καταληφθεί και διαμελισθεί.
Η Αγγλία καιη Γαλλία αναγκάστηκαν να κηρύξουν τον πόλεμο στη Γερμανία, αλλά χωρίς ακόμα να κινητοποιήσουν όλες τους τις δυνάμεις για πλήρη εμπλοκή. Ακολούθησε μια περίοδος που έμεινε γνωστή ως ο «Γελοίος Πόλεμος» (Drôle de Guerre) γιατί, παρά την κήρυξη πολέμου, ημια μερίδα των εμπολέμων δεν έπαιρνε ακόμα μέρος σε γενικό πόλεμο εναντίον της Γερμανίας. Από τις 3 Σεπτεμβρίου 1939 (Κήρυξη του πολέμου από την Μεγάλη Βρετανία στη Γερμανία) έως και τις 10 Μαΐου 1940 (Έναρξη της Γερμανικής επίθεσης στο Δυτικό Μέτωπο), διεξάγονταν πολύ περιορισμένες χερσαίες ή εναέριες εχθροπραξίες. Μοναδική κινητικότητα υπάρχει στις ναυτικές επιχειρήσεις. ΟΓερμανικός Στρατός αναδιοργανώνεται στοΔυτικό Μέτωποκαι συγκεντρώνει το μεγαλύτερο μέρος του δυναμικού τουσε αυτό.
Οι Γερμανοί είχαν ήδη προετοιμάσει τη λεγόμενη Επιχείρηση Βεζερύμπουνγκμε σκοπό να καταλάβουν την αποκαλούμενη «οδό του σιδήρου» και έτσι να εκμεταλλευθούν τα λιμάνια της καιγιανα εξασφαλίσουν τη ροή Σουηδικού σιδηρομεταλλεύματος. Στις 9 Απριλίου1940οι Γερμανοί, εισέβαλαν στηΔανία, η οποία παραδόθηκε την ίδια μέρα μετά από εντελώς συμβολική αντίσταση.
Στη συνέχεια εισέβαλαν στηΝορβηγία, όπου συνάντησαν αυτή τη φορά αντίσταση, με τις Βρετανικές και τις Γαλλικές δυνάμεις κάνουν επίσης απόβαση γιανα βοηθήσουν τους Νορβηγούς. Οι Νορβηγοί κηρύσσουν επιστράτευση και παρόλο πουτα λιμάνια της χώρας καταλήφθηκαν άμεσα από τους Γερμανούς, προβάλουν σθεναρή αντίσταση, με τους συμμάχους τους Βρετανούς όμως να προβαίνουν συνεχώς σε στρατηγικά λάθη. Τελικά οι Βρετανοί καιοι Γάλλοι αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν μετά την κατάρρευση του μετώπου στη Γαλλία, καιοι Νορβηγοί υπέγραψαν ανακωχή στις 9 Ιουνίου. Παρά την επιτυχία της, η εισβολή στη Νορβηγία στοίχισε ακριβά στον ήδη πενιχρό, σε σκάφη επιφανείας, Γερμανικό στόλο (Kriegsmarine), ο οποίος έχασε περισσότερα από 10 πολεμικά σκάφη,, στην πλειονότητα τους αντιτορπιλικά.
Μετά την εξασφάλιση της Νορβηγίας οι Γερμανοί στράφηκαν προς τηΓαλλίακαιγιανα υπερκεράσουν τηΓραμμή Μαζινό, σχεδίασαν έναν ελιγμό μέσω του Βελγίου, και επίθεση μέσω Λουξεμβούργου καιτου δάσους τωνΑρδεννών (ελιγμός του Σεντάν). Στις 10 Μαΐου ξεκίνησε η εισβολή στο Βέλγιο καιτην Ολλανδία. Στις 14 ΜαΐουηΟλλανδία παραδόθηκε, καιτην ίδια στιγμή ξεκινούσε επίθεση μέσω των Αρδεννών προς τα μετόπισθεν των Βρετανικών και Γαλλικών γραμμών. Ως τις 26 Μαΐουοι Βρετανικές δυνάμεις είχαν εγκλωβιστεί στηΔουνκέρκη, από όπου κατορθώθηκε με επιτυχία να γίνει εκκένωση καινα περάσουν στη Βρετανία 338.226 στρατιώτες, εγκαταλείποντας τεράστιες ποσότητες υλικού στα χέρια της Βέρμαχτ. Στις 27 Μαΐου συνθηκολόγησε τοΒέλγιο, στις 5 Ιουνίου ξεκίνησε νέα επίθεση των Γερμανών κατά της Γαλλίας, και στις 10 Ιουνίουη Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Βρετανίας και της Γαλλίας. Η Γαλλία ζήτησε ανακωχή, η οποία υπογράφηκε στις 25 Ιουνίου. Η Βόρεια Γαλλία κατελήφθη από τη Γερμανία καιστη Νότια δημιουργήθηκε τοκράτος της Γαλλίας (Γαλλία του Βισύ), που ακολούθησε ως το τέλος του φιλοχιτλερική στάση.
Η Μεγάλη Βρετανία είχε μείνει η μοναδική δύναμη που συνέχιζε τον πόλεμο κατά της Γερμανίας. ΟιΗΠΑ μετά την πτώση της Γαλλίας κλονίστηκαν, αλλά παρ’ όλη τη συμπάθεια προς τη Βρετανία διατήρησαν την ουδετερότητά τους, ξεκινώντας όμως στρατολογία (για πρώτη φορά σε καιρό ειρήνης) και αυξάνοντας τον στρατιωτικό προϋπολογισμό. Η Βρετανία εφοδιαζόταν από τις ΗΠΑ, καιγιανα διακοπεί αυτός ο εφοδιασμός οι Γερμανοί ξεκίνησαν τηΜάχη του Ατλαντικού, χρησιμοποιώντας τον στόλο υποβρυχίωνπου είχαν κατασκευάσει, βυθίζοντας πολλά εμπορικά πλοία. ΟιΗΠΑ επέκτειναν τη γραμμή επέμβασής τους μέχρι τη μέση του Ατλαντικού οπότε, μοιραία, συνάντησαν και γερμανικά υποβρύχια που επιτέθηκαν στις νηοπομπές. Αμερικανικά πλοία ενεπλάκησαν σε πολεμικές επιχειρήσεις συχνά μετα γερμανικά υποβρύχια, αρκετά πριν κηρυχθεί πόλεμος μεταξύ των δύο χωρών, με θύματα και από τις δύο πλευρές.
Ο Χίτλερ γνώριζε ότι ο μόνος τρόπος γιανα υποτάξει τη Βρετανία ήταν να εισβάλει στο έδαφός της (είχε, έστω και καθυστερημένα, καταρτιστεί το ανάλογο σχέδιο μετο προσωνύμιο «Θαλάσσιος Λέων» (Seelöwe)), αλλά δεν τολμούσε απόβαση όσο δεν είχε εξουδετερωθεί η Βρετανική Αεροπορία (RAF). Έτσι, ξεκίνησε τον Αύγουστο του1940τη λεγόμενη Μάχη της Αγγλίας, με αεροπορικές επιδρομές κατά των αεροδρομίων και λιμανιών της Αγγλίας, που συνεχίστηκαν τον Σεπτέμβριο με επιδρομές κατά πόλεων στο εσωτερικό της χώρας. Η αποτελεσματικότητα τουραντάρ, της αντιαεροπορικής άμυνας καιτων βρετανικών μαχητικών, προκάλεσαν υψηλές απώλειες στη Γερμανική αεροπορία, που εξαναγκάσθηκε έτσι να πραγματοποιεί μόνον νυκτερινούς βομβαρδισμούς. Στις 17 Σεπτεμβρίου1940ο Χίτλερ ανέβαλε την εισβολή γιανα προετοιμάσει την εκστρατεία κατά της Σοβιετικής Ένωσης, γιατην οποία οι στρατηγοί του τελικά τον έπεισαν να ξεκινήσει την άνοιξη αντί του φθινόπωρου, όπως αρχικά σχεδίαζε, ώστε να αποφύγουν τον επερχόμενο χειμώνα. Ο Χίτλερ πίστευε ότι, καταβάλλοντας τηνΕΣΣΔ, θα έκαμπτε καιτη βρετανική αντίσταση, ανκαι σύμφωνα με άλλους ήθελε να εξουδετερώσει τη Σοβιετική Ένωση, να εξαλείψει τον κίνδυνο από ανατολικά και, ισχυροποιώντας το ναυτικό καιτην αεροπορία τουνα καταβάλει στη συνέχεια τη Μεγάλη Βρετανία.[50] Ωστόσο, στις 11 Μαρτίου του 1941, οιΗΠΑ, τηρώντας πάντα την αυστηρή ουδετερότητά τους, ψηφίζουν στοΚογκρέσο ένα πολύ σημαντικό νόμο (HR 1776), τονΝόμο Εκμισθώσεως και Δανεισμού (Lend Lease Act), μετον οποίο ο Πρόεδρος (Ρούζβελτ) μπορεί να παραχωρεί σε όποια χώρα κρίνει σκόπιμο καιμε όποιο αντάλλαγμα κρίνει εύλογο οποιουδήποτε είδους υλικά. Ο Νόμος αυτός ανατρέπει ολοσχερώς τα σχέδια του Χίτλερ.
Ελληνίδα μάνα αποχαιρετά τονγιο της πριντην αναχώρησή τουγιατο μέτωπο.Η ελληνική προέλαση (Νοέμβριος 1940 - Απρίλιος 1941).
Η Ελλάδα εισήλθε στον πόλεμο, αφού ο Έλληνας πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς απέρριψε τελεσίγραφο τωνΙταλών, σύμφωνα μετο οποίο ζητούσαν ελεύθερη διέλευση στη χώρα και κατάληψη στρατηγικών της σημείων. ΟιΙταλοί επιτέθηκαν στην χώρα (μέσω της Αλβανίας) το πρωί της 28ης Οκτωβρίου προελαύνοντας προς το εσωτερικό της, αλλά συνάντησαν σημαντικές δυσκολίες στην προώθηση τους, λόγω των καταστροφών στο οδικό δίκτυο καιτων καιρικών συνθηκών. Την 1η Νοεμβρίου, οι Ιταλοί έδιναν και επίσημα προτεραιότητα στο μέτωπο της Αλβανίας έναντι αυτού της Αφρικής.[51]Οι Ιταλοί αρχικά σημείωσαν επιτυχίες, καθώς κατάφεραν να απωθήσουν τις λιγοστές δυνάμεις του Ελληνικού στρατού κατευθυνόμενοι από τηνΠίνδο προς τοΜέτσοβο, μετην κατάσταση για τις ελληνικές δυνάμεις έγινε απελπιστική. Εξαιτίας της κατάστασης, οι κάτοικοι της περιοχής επιστρατεύονται να βοηθήσουν στον ανεφοδιασμό των Ελλήνων, οι οποίοι διέγνωσαν έγκαιρα την απειλή και κατηύθυναν αμέσως όλες τις μονάδες που επιστρατεύονταν στην απειλούμενη περιοχή. Από τις 31 Οκτωβρίου εκδηλώνεται η αντεπίθεση των Ελλήνων, οι οποία έχει μεγάλη επιτυχία. Περί την 16η Νοεμβρίου έχουν ανακαταλάβει τις συνοριακές διαβάσεις της Πίνδου[52], ενώ μετην άφιξη των εφεδρειών που διέταξε ο αρχιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος, κατόρθωσαν να επιτύχουν αριθμητική υπεροχή έναντι των Ιταλών ως τα μέσα Νοεμβρίου.[53] Μετά από σκληρή μάχη στην οχυρωμένη μεθόριο, οι Έλληνες προχωρούν στηνΚορυτσάκαιτοΑργυρόκαστρο. Παρόλο πουοι Ιταλοί βρήκαν χρόνο ώστε να αναδιοργανωθούν,[54]οι Έλληνες συνέχισαν την προέλαση και κατόρθωσαν να καταλάβουν ουσιαστικά ολόκληρη τηΒόρεια Ήπειρο μέχρι τα Χριστούγεννα. Στις 10 Ιανουαρίου 1941, πριν την έλευση της βαρυχειμωνιάς, καταλήφθηκε καιτο στρατηγικής σημασίας οχυρωμένο πέρασμα της Κλεισούρας.[55] Αυτό ήταν καιτο τέλος της «Μάχης της Πίνδου», καθώς ήταν πλέον ξεκάθαρο ότι η ιταλική εισβολή είχε λήξει. Ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος, θεωρείται η πρώτη νίκη των Συμμάχων στονΒ' Παγκόσμιο Πόλεμο και έχει μείνει γνωστός ως «το Έπος του 40'».
Έλληνες στρατιώτες, στη μάχη της Κλεισούρας (1941).
Εντω μεταξύ, τον Μάρτιο του 1941 και μετην απειλή της γερμανικής επέμβασης έκδηλη, οι Βρετανοί έστειλαν τις πρώτες τους ενισχύσεις και πολεμοφόδια στους Έλληνες. Και ενώ, λίγες ημέρες μετά την έναρξη των εχθροπραξιών, με εντολή του Βρετανού πρωθυπουργού Ουίνστον Τσώρτσιλ, η ελληνική αεροπορία είχε ενισχυθεί με λίγα αεροσκάφη (τα οποία οι Βρετανοί απέσπασαν από το μέτωπο της Μέσης Ανατολής) τώρα έφταναν στηνΕλλάδα Βρετανικά αποικιακά στρατεύματα, αποτελούμενα από 34.000 Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς. Επιπλέον, ήρθαν 24.000 Βρετανοί στρατιώτες, 5.000 Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, καθώς και Άραβες, Εβραίοι και Παλαιστίνιοι εθελοντές.[56] Συγκεκριμένα, στάλθηκαν στρατεύματα[57], καθώς και πολεμοφόδια και δύο πλοία[58].
Γερμανικά πολεμικά αεροσκάφη, πάνω από τοΜαυροβούνιο (1941).
Στο μεταξύ, μετηνΙταλίανα αποτυγχάνει σεΑίγυπτοκαιΕλλάδακαι τους Βρετανούς να προσφέρουν βοήθεια στη δεύτερη, ο Άξονας έπρεπε να δράσει στα Βαλκάνια. Τον Νοέμβριο, ηΡουμανίακαιηΟυγγαρία συμμάχησαν μετον Άξονα καιτο ίδιο έκανε ηΒουλγαρίατον Μάρτιο του1941.
Στις 6 Απριλίου1941 ξεκίνησε η εισβολή των Γερμανών στα Βαλκάνια (επίσης γνωστή ως Επιχείρηση 25), στοΒασίλειο της Γιουγκοσλαβίας. Η εισβολή άρχισε με συντριπτική αεροπορική επίθεση στοΒελιγράδικαι στις εγκαταστάσεις της Βασιλικής Γιουγκοσλαβικής Πολεμικής Αεροπορίας (VVKJ) από τηΛουφτβάφε (γερμανική Πολεμική Αεροπορία) καιμε επιθέσεις από δυνάμεις της Βέρμαχτ από τη νοτιοδυτική Βουλγαρία (σύμμαχο του Άξονα). Οι επιθέσεις αυτές ακολουθήθηκαν από προωθήσεις δυνάμεων του γερμανικού στρατού, από τη Ρουμανία, την Ουγγαρία καιτην Αυστρία (τότε προσαρτημένη στη Γερμανία). Η Γιουγκοσλαβική επίθεση στα βόρεια εδάφη τουΙταλικού προτεκτοράτου της Αλβανίας, σημείωσε, αρχικά, μικρές επιτυχίες αλλά απέτυχε λόγω της κατάρρευσης των υπολοίπων γιουγκοσλαβικών δυνάμεων. Η εισβολή τελείωσε όταν υπογράφηκε ανακωχή, στις 17 Απριλίου 1941, με βάση την άνευ όρων παράδοση του Βασιλικού Γιουγκοσλαβικού Στρατού, η οποία τέθηκε σε ισχύ το μεσημέρι της 18ης Απριλίου. Η Γιουγκοσλαβία στη συνέχεια καταλήφθηκε και διαμοιράστηκε από τις δυνάμεις του Άξονα. Κάποιες περιοχές ενσωματώθηκαν σε γειτονικές χώρες-μέλη του Άξονα, ενώ σε άλλες περιοχές δημιουργήθηκαν κράτη-μαριονέτες του Άξονα, όπως τοΑνεξάρτητο Κράτος της Κροατίας.
Ο Γερμανικός Στρατός, μέσω Βουλγαρίας, επιτέθηκε στην Ελλάδα στις 6 Απριλίου1941. Μέσω του εδάφους της Γιουγκοσλαβίας, η οποία σαρώθηκε ήδη από τις 6 και 7 Απριλίου από τα γερμανικά στρατεύματα, υπερφαλαγγίστηκε ηΓραμμή Μεταξά, η οποία όμως, κράτησε τις αμυντικές θέσεις της χωρίς να διασπασθεί.[59]Η 2η Μεραρχία Θωρακισμένων, με διοικητή τον Ρούντολφ Φάιελ (Rudolf Veiel), διεισδύει μέσω της λίμνης Δοϊράνης και προελαύνει ταχύτατα, μη συναντώντας αντίσταση (αφού η μοναδική ελληνική Μεραρχία που τύχαινε να τελεί σε κοντινή τοποθεσία σε εφεδρεία, η 19η, δεν έχει τα μέσα νατη σταματήσει) και καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη.[60] Ενώ το μέτωπο δεν είχε καταρρεύσει, στις 9 Απριλίου, στηΘεσσαλονίκη, υπογράφεται συνθηκολόγηση, καθώς η γραμμή Μεταξά είναι πλέον περικυκλωμένη. Στην Ελλάδα συνέχισαν να μάχονται οι Βρετανικές δυνάμεις μέχρι τις 27 Μαΐου - κυρίως θέλοντας ναβρουν διέξοδο γιανα διαφύγουν. Η δραστηριότητα των Βρετανικών δυνάμεων στην Ελλάδα έληξε μετηΜάχη της Κρήτης, ενώ οι Έλληνες συνέχισαν να πολεμούν τις δυνάμεις του Άξονα μέχρι καιτην απελευθέρωσή τους μέσω της Ελληνικής Εθνικής Αντίστασης.
ΟιΗΠΑ εγκατέλειψαν την πολιτική ουδετερότητας που ακολουθούσαν και προσπάθησαν να αντιπαλέψουν την επεκτατικότητα της ΙαπωνίαςστονΕιρηνικό. Το αμερικανικό Κογκρέσο διέθεσε, τον Μάρτιο του1941, 7 δις δολάρια γιανα χορηγηθούν σε χώρες πουθα υποδείκνυε ο πρόεδρος (όπως υπαγόρευε οΝόμος Εκμισθώσεως και Δανεισμού), ενώ τον Ιούλιο αμερικανικές δυνάμεις εγκαταστάθηκαν στηνΙσλανδία (που είχε καταληφθεί από τους Βρετανούς το1940) με αντάλλαγμα 50 παλαιά αντιτορπιλικά, που παραχώρησαν στη Βρετανία καιτο ναυτικό τωνΗΠΑ, ανέλαβε την προστασία τωννηοπομπώνστα χωρικά τους ύδατα.
Τον Σεπτέμβριο του1940, η Ιαπωνία είχε αναγκάσει τηνΚυβέρνηση του Βισύ, της Γαλλίας, να αποχωρήσει, ουσιαστικά, από τηνΙνδοκίνα. ΟιΗΠΑσε αντίδραση απαγόρευσαν την εξαγωγή χάλυβα, σιδήρου και αεροπορικών καυσίμων στην Ιαπωνία. Η Ιαπωνία υπέγραψε συνθήκη ουδετερότητας μετηΣοβιετική Ένωσητον Απρίλιο του1941. ώστε να είναι ασφαλής σε περίπτωση πολέμου μετη Μεγάλη Βρετανία ή τις ΗΠΑ, και, όταν ηΓερμανία εισέβαλε στηΣοβιετική Ένωση, η Ιαπωνία κατέλαβε τη νότια Ινδοκίνα. Η Ιαπωνία, κατά κάποιο τρόπο, εκμεταλλεύεται τις μεταβαλλόμενες παγκόσμιες συγκυρίες. ΗΟλλανδία είχε καταληφθεί από τους Γερμανούς, ενώ Γαλλία και Βρετανία βρίσκονται σε πόλεμο με τους Γερμανούς. Παρουσιάζονται, λοιπόν, πρώτης τάξεως και εύκολες ευκαιρίες στους Ιάπωνες, να καταλάβουν τη Γαλλική Ινδοκίνα, σημαντική γιατον πόλεμο μετηνΚίνα, καθώς και τις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες, που ήταν πλούσιες σε φυσικούς πόρους και πετρέλαιο.
Στην περίοδο 1932-39 η Ιαπωνία είχε αναπτύξει με αξιοθαύμαστη επιμονή και εφευρετικότητα μια τεχνολογική πρόοδο, πουτην έφερνε σε πολύ προνομιούχο θέση απέναντι στις ΗΠΑ, οι οποίες είχαν δοκιμαστεί από τηνπαγκόσμια οικονομική κρίση του 1929, έχοντας ελαττώσει κατά πολύ τις στρατιωτικές τους δαπάνες. Ειδικά στον τομέα της αεροπορίας καιτου στόλου διέθετε δυνάμεις αριθμητικά και ποιοτικά υπέρτερες τωνΗΠΑ, οι οποίες απέκτησαν και πολεμική πείρα στις ως τότε εκστρατείες στην Κίνα. Αλλά, καθώς της έλειπαν τοπετρέλαιοκαιοχάλυβας από το έδαφός της, γνώριζε ότι τα αποθέματά της δενθα άντεχαν παρά έξι μήνες έως ένα έτος (το μέγιστο) σεμια μεγάλη σύρραξη, ενώ εκείνα τωνΗΠΑ ήταν απείρως μεγαλύτερα. Γι' αυτό καιτο σχέδιο του Επιτελείου της υπέθετε ότι, με ένα αστραπιαίο πόλεμο έξι μηνών, θα μπορούσαν να λυγίσουν τις ΗΠΑ, ώστε να αποδεχτούν μια συνθηκολόγηση ως διπλωματική λύση, μετην οποία οιΗΠΑθα αποδέχονταν την κυριαρχία της Ιαπωνίας στον Ειρηνικό. ΟιΗΠΑ από την πλευρά τους, ανκαι τεχνικά δεν διέθεταν προς το παρόν ισάξιο τεχνικό δυναμικό στον Ειρηνικό, γνώριζαν από καιρό τα ιαπωνικά σχέδια, έχοντας καταφέρει να παραβιάσουν τους κώδικες επικοινωνίας του ιαπωνικού ναυτικού, κατάσταση που συνεχίστηκε σε όλη τη διάρκεια της σύρραξης χωρίς να γίνει αντιληπτή από τους Ιάπωνες. Εντούτοις, η Αμερικανική κυβέρνηση για πολιτικούς λόγους - κυρίως φοβούμενη την αντίδραση από τον αμερικανικό πληθυσμό - δεν θέλησε να δώσει εκείνη το πρώτο πολεμικό χτύπημα στην Ιαπωνία, αλλά γνώριζε ότι θα είχε το πλεονέκτημα σε ένα μακροχρόνιο πόλεμο.
Γιατον λόγο αυτό, μεταξύ 1941και1942, οι επιτυχίες των Ιαπώνων στην περιοχή της Νότιας Ασίας καιστον Ειρηνικό Ωκεανό ήταν σημαντικές και θεαματικότερες απ' ό,τιοι αντίστοιχες γερμανικές στην Ευρώπη, αλλά παρέμεναν εύθραυστες. Στα τέλη του1942, οι Ιάπωνες θα χάσουν το μεγαλύτερο μέρος από το πλέον αξιόμαχο ανθρώπινο υλικό τους, το οποίο δεν μπορούσαν πιανα αντικαταστήσουν, ενώ αντίθετα οιΗΠΑ αναγκάστηκαν, να κινητοποιήσουν το ανθρώπινο και βιομηχανικό τους δυναμικό, το οποίο τελικά αποδείχτηκε, όπως αναμενόταν, πολλαπλά ισχυρότερο σε σχέση μετο ιαπωνικό.
Στο μεταξύ, οι Βρετανοί απώθησαν την ιταλική επίθεση στηνΑίγυπτοτον Νοέμβριο του 1941 και ανάγκασαν τις ιταλικές δυνάμεις να υποχωρήσουν στηΛιβύη, μέσω της Επιχείρησης "Σταυροφορία"[61]. Γιανα βοηθήσει του συμμάχους του, ο Χίτλερ, έστειλε στην Αφρική στρατεύματα με διοικητή τον στρατηγό Έρβιν Ρόμελ. Ο Ρόμελ με τις επιθέσεις του, τον Ιανουάριο καιτον Φεβρουάριο, καθώς καιτον Ιούνιο του1942, προέλασε ως τοΕλ Αλαμέιν. Συγκεκριμένα, ξεκίνησε με επιτυχία μια επίθεση από τη Λιβύη αναγκάζοντας τις Συμμαχικές δυνάμεις να υποχωρήσουν στην Αίγυπτο. Πείθοντας τους Χίτλερ και Μουσολίνι να αποφύγουν την επίθεση στη Μάλτα, κέντρο ανεφοδιασμού των Συμμάχων, ο Ρόμελ φτάνει στις 29 Ιουνίου1942στοΕλ Αλαμέιν (72 μόλις χιλιόμετρα από τηνΑλεξάνδρεια).
Εντω μεταξύ, οι Βρετανοί έχουν αποκρυπτογραφήσει μεγάλο ποσοστό των μηνυμάτων που απέστελλαν οι Γερμανοί, με αποτέλεσμα από εδώ και πέρα οΜπέρναρντ Μοντγκόμερυ, να αντιμετωπίζει με μεγαλύτερη επιτυχία τις δυνάμεις του Άξονα στηΒ. Αφρική. Τον Οκτώβριο του1942, ο Μοντγκόμερυ, κατάφερε να απωθήσει τα γερμανοϊταλικά στρατεύματα από τηνΑίγυπτοκαιτηΛιβύη, αναγκάζοντας τανα οπισθοχωρήσουν κατά 2.400 χιλιόμετρα. Στις 4 Νοεμβρίου βρίσκονταν πλέον πίσω στηνΤυνησία.
Στις 5 Μαΐου 1942, οιΒρετανοί ξεκίνησαν μια εκστρατεία γιατην κατάληψη της Μαδαγασκάρης. Ο λόγος ήταν γιανα απωθήσουν τοαυτοκρατορικό Ιαπωνικό Ναυτικό, από λιμάνια της Μαδαγασκάρης καινα αποτραπεί η απώλεια ή μείωση των συμμαχικών ναυτιλιακών διαδρομών προς τηνΙνδία, τηνΑυστραλίακαιτηΝοτιοανατολική Ασία. Ξεκίνησε μετηνΕπιχείρηση "Ironclad"καιτην κατάληψη του λιμανιού Diego-Suarez (τώρα Αντσιρανάνα) κοντά στο βόρειο άκρο του νησιού.[62]
Μια επόμενη εκστρατεία γιατην κατάληψη ολόκληρου του νησιού, ηΕπιχείρηση "Stream Line Jane", ξεκίνησε στις 10 Σεπτεμβρίου. Οι Σύμμαχοι μπήκαν στο εσωτερικό, ενώθηκαν με δυνάμεις στην ακτή και εξασφάλισαν όλο το νησί μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου. Οι μάχες σταμάτησαν και υπογράφθηκε ανακωχή στις 6 Νοεμβρίου. Αυτή ήταν η πρώτη επιχείρηση μεγάλης κλίμακας από τους Συμμάχους που συνδύαζε θαλάσσιες, χερσαίες και αεροπορικές επιχειρήσεις. Το νησί τέθηκε υπό τον έλεγχο της Ελεύθερης Γαλλίας.[63][64]
Ο Χίτλερ, έχοντας εξασφαλίσει το δυτικό μέτωπο καιταΒαλκάνια, στις 22 Ιουνίου1941, εισέβαλε στηΣοβιετική Ένωση, η οποία αιφνιδιάστηκε αρχικά, πιστεύοντας ότι οκεραυνοβόλος πόλεμος, δεν μπορούσε να εφαρμοστεί στην περίπτωσή της. Ενώ οι Σοβιετικοί διέθεταν υπεροπλία σε άρματα μάχης και αεροπλάνα, αυτά ήταν παλαιάς τεχνολογίας, με ανεπαρκή θωράκιση και οπλισμό, ανίκανα να αντιμετωπίσουν τα αντίστοιχα γερμανικά. Προσπάθησαν να εξαπολύσουν αντεπίθεση, ωστόσο, κυρίως λόγω της έλλειψης ικανών στρατιωτικών ηγετών, η αντεπίθεση συνετρίβη καιο Σοβιετικός Στρατός εξαναγκάσθηκε σε οπισθοχώρηση.
Η εισβολή σχεδιάστηκε σε τρεις άξονες: προς Λένινγκραντστον βορρά, προς Μόσχα ανατολικά και προς Κίεβοστο νότο, ώστε να καθηλωθεί ο Σοβιετικός στρατός, αλλά καινα καταληφθούν οι σημαντικοί πόροι της Ουκρανίαςκαιτα πετρέλαια τουΚαυκάσου. Το σημαντικό για τους Γερμανούς στρατηγούς ήταν να επιτύχουν νίκη μέσα σε δέκα εβδομάδες, πριν από την έναρξη του ρωσικού χειμώνα, καθώς είχαν ήδη καθυστέρηση τριών εβδομάδων λόγω της εκστρατείας στα Βαλκάνια.
Από την αρχή της εισβολής, οι Σοβιετικοί, υπερασπίστηκαν τηΜόσχα, χάνοντας σημαντικές δυνάμεις, αλλά ο Χίτλερ διέταξε τις δυνάμεις του κεντρικού μετώπου να στραφούν προς Βορρά και Νότο γιανα βοηθήσουν τα άλλα δύο. Στον Βορρά σε συνεργασία μεΦινλανδικές δυνάμεις πολιορκήθηκε το Λένινγκραντ, καιστον Νότο μια επιτυχής κυκλωτική κίνηση στοΚίεβο αιχμαλώτισε 665.000 σοβιετικούς στρατιώτες. Αργότερα επαναλήφθηκε επίθεση εναντίον της Μόσχας με νέες σοβιετικές απώλειες και, παρόλο που είχε αρχίσει πλέον ο ρωσικός χειμώνας, οι επιχειρήσεις συνεχίστηκαν, με αρκετές βέβαια δυσκολίες. Ο Γερμανικός στρατός καθηλώθηκε μόλις 22 χλμ. πριν φθάσει στη Μόσχα και δέχτηκε την αντεπίθεση των Ρώσων, και τότε, ενώ οι στρατηγοί του Χίτλερ πρότειναν να υποχωρήσουν, ο Χίτλερ διέταξε να κρατήσουν τις θέσεις τους καινα αμυνθούν επί τόπου (Haltbefehl). Η απόφαση αυτή του Χίτλερ, σε αυτή τη φάση του πολέμου, είχε θετικά αποτελέσματα αφού, παρά την ισχυρή αντεπίθεση των Ρώσων, τα εδάφη που χάθηκαν ήταν λιγοστά σε σχέση με αυτά πουθα χάνονταν σε περίπτωση σύμπτυξης. Ωστόσο ένα χρόνο αργότερα, η ίδια διαταγή, θα είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή καιτην αιχμαλωσία της 6ης Γερμανικής Στρατιάς (290.000 στρατιώτες) τουΦρίντριχ Πάουλουςστο νότιο μέτωπο (Στάλινγκραντ), κάτι που ουσιαστικά σήμαινε την αντίστροφη μέτρηση γιατην ήττα του Χίτλερ στο έδαφος της Σοβιετικής Ένωσης.
ΗΙαπωνία μέχρι τον Δεκέμβριο του1941 προσπαθούσε να άρει τοεμπάργκοπου της είχαν επιβάλει οιΗΠΑ, αλλά καινα καταλάβει όσο περισσότερα εδάφη της Νοτιοανατολικής Ασίας μπορούσε, γιανα εκμεταλλευθεί το πετρέλαιο και τους υπόλοιπους πόρους που διέθεταν. Από την άλλη πλευρά οιΗΠΑ ανησυχούσαν γιατην ιαπωνική επεκτατικότητα, αλλά δίσταζαν ναμπουνστον πόλεμο τη συγκεκριμένη στιγμή. Εντούτοις, απαίτησαν να αποσυρθούν οι Ιάπωνες από τηνΚίνακαιτηνΙνδοκίνα.
Οι αμερικανικές δυνάμεις είχαν συγκεντρωθεί στη νήσο Λουσόντων Φιλιππίνων, υπό τον στρατηγό Μακ Άρθουρ, με σκοπό την άμυνα των χερσονήσων Μπαταάν και Κορρέτζιντορ, πουδεν έγινε δυνατή και καταλήφθηκαν από τους Ιάπωνες (η Μπαταάν στις 9 Απριλίουκαιη Κορρέτζιντορ στις 6 Μαΐου) κάτι που σήμανε την ολοκληρωτική κατάληψη των Φιλιππίνων. Προσπαθώντας να εκτείνουν την αμυντική τους περίμετρο οι Ιάπωνες κινήθηκαν προς το νότο, καταλαμβάνοντας την Γκουανταλκανάλ στις Νήσους του Σολομώντος. Το σημείο αυτό θεωρήθηκε το νοτιότερο σημείο ενός τεράστιου τόξου στον Ειρηνικό που περιόριζε επέκταση της Αμερικής, ενώ αντίστοιχα επέτρεπε στους Ιάπωνες να ευελπιστούν καισεμια απόβαση στην Αυστραλία. Αλλά στηΝαυμαχία της Θάλασσας των Κοραλλίων (7-8 Μαΐου1942), η οποία διεξήχθη για πρώτη φορά μόνο με αεροπλανοφόρα, οι Ιάπωνες αναχαιτίστηκαν καισε ένα μήνα στηναυμαχία του Μίντγουεϊ (4 Ιουνίου1942), έχασαν τέσσερα αεροπλανοφόρα, πράγμα που τους στοίχισε ακριβά, ενώ σε λίγο, αμερικανικές δυνάμεις, αποβιβάστηκαν στηνΓκουανταλκανάλκαι κατέλαβαν το νησί και κυρίως το κράτησαν υπό τον έλεγχό τους παρά τις συστηματικές ιαπωνικές αντεπιθέσεις. Στις 5 Ιουνίου διατάχθηκε από το ιαπωνικό στρατηγείο η εγκατάλειψη της Γκουανταλκανάλ ανκαιη Ιαπωνία εξακολουθούσε να κυριαρχεί έντονα στον υπόλοιπο Ειρηνικό, έχοντας όμως δεχτεί ήδη ένα ισχυρό πλήγμα.
ΣτηΝαυμαχία της Σάντα Κρουζ στις 26-27 Οκτωβρίου1942οι Αμερικανοί ανκαι μένουν με ένα μόνο ακέραιο και ένα βαριά λαβωμένο αεροπλανοφόρο σε όλο τον Ειρηνικό ανάγκασαν τον -ακόμα ως τότε- ισχυρότερο ιαπωνικό στόλο, να αποσυρθεί ντροπιασμένος στη βάση του, στο Τρουκ. Αυτή η αεροναυμαχία, ανκαι όχι τόσο διάσημη όσο οι προηγούμενες, είχε εντούτοις σημαδέψει την αναστροφή της τύχης του πολέμου στον Ειρηνικό. Παρόλο πουοιΗΠΑ βρέθηκαν στιγμιαία σε πολύ αδύνατο σημείο, η Ιαπωνία είχε χάσει σχεδόν το 80% των πεπειραμένων πληρωμάτων της, χωρίς να πετύχει τον αντικειμενικό της στόχο και χωρίς να έχει τη δυνατότητα να αντικαταστήσει τις απώλειες της, αντίθετα με τις ΗΠΑ, που τότε ακριβώς έφταναν στο σημείο της ακμής της πολεμικής τους μηχανής. Από το1943, η Αμερική σχεδιάζει μια σταδιακή ανακατάληψη όλων των σημαντικών βάσεων της Ιαπωνίας στα νησιά του Ειρηνικού με δύο σκέλη δράσεων: α) Τον στρατηγό Ντάγκλας Μακάρθουρ, να επιτίθεται κατά μήκος του άξονα των νήσων της Νέας Γουινέας και Φιλιππίνων καιβ) τον Ναύαρχο Τσέστερ Νίμιτς, να επιτίθεται κατά μήκος των νήσων Μάρσαλ και Μαριαννών, με στόχο την ίδια την Ιαπωνία. Έκτοτε η Ιαπωνία περιέρχεται σεμια κατάσταση άμυνας, όπου προσπαθεί απεγνωσμένα να κρατήσει ένα αμυντικό τόξο γύρω από το μητροπολιτικό της έδαφος.
Στις 9 Νοεμβρίου1942, Βρετανικά και Αμερικανικά στρατεύματα, αποβιβάζονται στις Γαλλικές κτήσεις της Βόρειας Αφρικής. Συγκεκριμένα οι Αμερικανοί, ερχόμενοι απευθείας από τις ΗΠΑ, αποβιβάζονται στοΜαρόκοκαιοι Βρετανοί στοΟράν της Αλγερίας. Η επιχείρηση αυτή των Συμμάχων είχε το κωδικό όνομα «Επιχείρηση Πυρσός» (Operation Torch). Οι διαφωνίες, βέβαια, ανάμεσα στους Συμμάχους δεν έλειπαν. Οι Αμερικανοί που βρίσκονταν στο Μαρόκο φοβούνταν μια συμμαχία της ΙσπανίαςτουΦράνκομε τις δυνάμεις του Άξονα. Επέμεναν να παραμείνουν στη Δυτική πλευρά της Β. Αφρικής γιανα αποφύγουν μια πιθανή κατάληψη του Στενού του Γιβραλτάρ από τους Ισπανούς. Από την άλλη, οι Άγγλοι επέμεναν να οργανώσουν τις δυνάμεις τους όσο πιο ανατολικά ήταν δυνατό. Φοβόντουσαν την αναδιοργάνωση των γερμανοϊταλικών δυνάμεων που βρίσκονταν στην Τυνησία.
Αμερικανοί στρατιώτες αποβιβάζονται σε ακτή κοντά στοΑλγέρι.
Όντως, η αντεπίθεση των δυνάμεων του Άξονα δεν άργησε να έρθει. Στις 12 Νοεμβρίου1942, έχοντας ανεφοδιαστεί μέσω Σικελίας, επιτέθηκαν στους Συμμάχους. Η επίθεση αρχικά καιη αντίσταση, στη συνέχεια, των Γερμανών καιτων Ιταλών κράτησε για έξι μήνες. Ο ανεφοδιασμός τους κατά το διάστημα αυτό γινόταν ολοένα και δυσχερέστερος, καθώς εμποδιζόταν από τα Συμμαχικά πολεμικά πλοία και αεροπλάνα. Ανκαιο Χίτλερ είχε διατάξει πόλεμο μέχρις εσχάτων, στις 4 Μαΐου1943, κυρίως εξαιτίας της έλλειψης καυσίμων, οι γερμανοϊταλικές δυνάμεις παραδόθηκαν: Έχοντας πρώτα καταστρέψει τον οπλισμό τους, 150.000 Γερμανοί και 90.000 Ιταλοί παραδόθηκαν σε Βρετανούς και Αμερικανούς.
Έτσι, το καλοκαίρι του1943, ο πόλεμος στη Βόρεια Αφρική έλαβε τέλος, με τους Συμμάχους να εκκαθαρίζουν τα νότια παράλια της Μεσογείου. Η επιτυχία ήταν μεγάλη, καθώς κατάφεραν να αποσπάσουν μεγάλο αριθμό ικανών Γερμανών στρατιωτών και ηγετών από το ρωσικό μέτωπο. Παράλληλα, το αποτέλεσμα του πολέμου στηΒ. Αφρική ήταν ικανοποιητικό καιγια τους Γερμανούς: Είχε σχεδόν αποκλειστεί πιαη πιθανότητα επίθεσης εντός του1943στη Γαλλία. Η εξάμηνη αντίσταση των δυνάμεων του Χίτλερ είχε, επίσης, καταδείξει τις ικανότητες καιτο υψηλό ηθικό του στρατού του. Συγκριτικά πάντως, οι Σύμμαχοι, μακροπρόθεσμα, κατάφεραν να βρεθούν σε πλεονεκτικότερη θέση, αφού μετην κατάληψη των παραλίων της Β. Αφρικής καιτην εξουδετέρωση των δυνάμεων του Άξονα μπορούσαν πλέον να προετοιμαστούν γιατην επικείμενη απόβαση στη Σικελία.
Ένα σημαντικό γεγονός, που έπληξε τον Άξονα και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην τελική έκβαση του πολέμου, ήταν οι διάφορες Αντιστάσεις που δημιουργήθηκαν στις χώρες που κατακτούσε ο Άξονας, οι οποίες ξεκινούσαν από τις πρώτες κιόλας μέρες της κατοχής των διάφορων περιοχών, με κορύφωση όσο συνεχιζόταν ο πόλεμος. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ήταν σε μορφή μποϊκοτάζ, όμως υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις που πήρε μορφή κανονικού πολέμου με πολλές επιτυχίες, όπως στηνΠολωνία, στηνΕλλάδα, στηΓιουγκοσλαβία, στηΣοβιετική ΈνωσηκαιστηνΙταλία.
Η Πολωνική Αντίσταση, μετον Πολωνικό Στρατό Εσωτερικών, θεωρείται από τις μεγαλύτερες - αν όχι η μεγαλύτερη- σε όλη τηνκατεχόμενη Ευρώπη[a]. Η Πολωνική Αντίσταση είναι πιο αξιοσημείωτη γιατη διακοπή των γερμανικών γραμμών εφοδιασμού στοΑνατολικό Μέτωπο (καταστρέφοντας ή καταστρέφοντας το 1/8 όλων των σιδηροδρομικών μεταφορών), παρέχοντας στις Βρετανικές υπηρεσίες πληροφοριών (παρέχοντας το 43% όλων των αναφορών από τηνκατεχόμενη Ευρώπη) καιγια σώζοντας περισσότερες εβραϊκές ζωές στοΟλοκαύτωμα από οποιονδήποτε άλλη οργάνωση ή κυβέρνηση τωνΣυμμάχων[65] Ήταν μέρος του αντιστασιακού Πολωνικού Υπογείου Κράτους, που υποστηριζόταν από τηνεξόριστη Πολωνική κυβέρνηση. Η μεγαλύτερη από όλες τις πολωνικές οργανώσεις αντίστασης ήταν οΕγχώριος Στρατός (Home Army, AK ), πιστός στην εξόριστη κυβέρνηση που βρισκόταν στο Λονδίνο. ΤοAK ιδρύθηκε το 1942 και τελικά θα ενσωμάτωσε το μεγαλύτερο μέρος των αντιστασιακών.[66][67] Άλλες μεγάλες αντιστασιακές ομάδες ήταν οΛαϊκός Στρατός (αποτελούμενος κυρίως από κομμουνιστές) καιοιΕθνικές Ένοπλες Δυνάμεις (δεξιοί εθνικιστές, αμφιλεγόμενοι ως προς τη δράση τους καθώς πολεμούσαν εναντίον καιτων άλλων αντιστασιακών ομάδων). Μια εκτίμηση για τους αριθμούς των ανταρτών συνολικά, στο τέλος του καλοκαιριού 1944, δίνει τη δύναμή της στα 650.000 άτομα.[a]
Ήδη από τις 9 Νοεμβρίου 1939, δύο στρατιώτες του πολωνικού στρατού ιδρύουν ονμυστικό Πολωνικό Στρατό (Tajna Armia Polska, TAP), έναν από τους πρώτους υπόγειους οργανισμούς στην Πολωνία μετά την κατάκτησή της. Τον Μάρτιο του 1940, μια μονάδα ανταρτών κατέστρεψε εντελώς ένα τάγμα γερμανικού πεζικού σεμια αψιμαχία κοντά στο χωριό Χουτσίσκα. Λίγες μέρες αργότερα σεμια ενέδρα κοντά στο χωριό Σζαλάσι και προκάλεσε βαριά απώλειες σεμια άλλη γερμανική μονάδα. Στη συνέχεια υπήρξε μεγάλη δράση κατασκοπίας, καθώς υποκλάπηκαν πολλά σχέδια των Γερμανών τα οποία στέλνονταν στους Συμμάχους, ανάμεσά τους και πληροφορίες γιατοστρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Το 1942 ξεκινά ηΕξέγερση του Ζαμόστς, μια ένοπλη εξέγερση των Πολωνών, εξαιτίας της αναγκαστικής εκδίωξης των Πολωνών κατοίκων από την περιοχή της Ζάμοστς. Οι Γερμανοί προσπάθησαν να απομακρύνουν τους ντόπιους Πολωνούς από την περιοχή (μέσω της αναγκαστικής απομάκρυνσης, της μεταφοράς σεστρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, μαζικής δολοφονίας ) γιανα ετοιμαστούν το σχέδιό τους για επικισμό στα ανατολικά. Διήρκεσε από το 1942 έως το 1944 και παρά τα μεγάλα θύματα που υπέστη η Αντίσταση, οι Γερμανοί απέτυχαν.[68]
Η μεγαλύτερη επιχείρηση όμως της Πολωνικής Αντίστασης, ήταν ηΕξέγερση της Βαρσοβίας. Οι Πολωνοί αντάρτες από περίπου 50.000 στρατιώτες του Εγχώριου Στρατού[69], μέλη του Λαϊκού Στρατού, μέλη των Εθνικών Ενόπλεων Δυνάμεων, Εβραίοι αντιστασιακοί, Ιταλοί αυτόμολοι των γερμανικών στρατευμάτων, Σοβιετικοί δραπέτες κ.α.[70]. Ο αριθμός όλων αυτών υπολογίζεται γύρω στους 55.000 άνδρες (50 χιλιάδες του Εγχώριου και άλλοι 5 χιλιάδες άλλων ομάδων[71][72]. Ηγέτης των ανταρτών ήταν ο στρατιωτικός διοικητής της ΑΚ, Ταντέους «Μπορ» Κομορόφσκικαιο επιχειρησιακός αρχηγός οΑντόνι Χρούστσιελ. Η εξέγερση άρχισε την1η Αυγούστου1944, ως τμήμα γενικευμένων πολεμικών επιχειρήσεων της πολωνικής αντίστασης στα εδάφη του προπολεμικού πολωνικού κράτους, παράλληλα μετησοβιετική προέλαση εναντίον των γερμανοκρατούμενων εδαφών. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε συγκρούσεις διάρκειας λίγων μόνο μερών ως την άφιξη τωνσοβιετικών δυνάμεων που προσέγγιζαν την πόλη. Παρόλα αυτά η σοβιετική προέλαση σταμάτησε εκείνο το διάστημα, ενώ η πολωνική αντίσταση συνεχίστηκε για 63 ολόκληρες μέρες ως την τελική παράδοση στους Γερμανούς στις 2 Οκτωβρίου.[73] Μετά την καταστολή της εξέγερσης ακολούθησε η οργανωμένη λεηλασία και καταστροφή της πόλης από τις γερμανικές δυνάμεις.
Γερμανοί αλεξιπτωτιστές και αεροπλάνα πάνω από τηνΚρήτη, Μάιος 1941.
Υψίστης σημασίας γιατον πόλεμο είναι καιηΕλληνική Αντίσταση. Η αντίσταση ξεκίνησε σχεδόν αμέσως μετά την πτώση καιτη συνθηκολόγηση της Ελλάδας, τον Απρίλιο του 1941. Η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση στηνΕυρώπη ιδρύθηκε στη συνοικία Επτάλοφος της Θεσσαλονίκηςμετο όνομα «Ελευθερία», στις 15 Μαΐου 1941 (μόλις ένα μήνα μετά την κατάληψη της πόλης από τα γερμανικά στρατεύματα), με πρωτοβουλία μελών τουΚομμουνιστικού Κόμματος, τουΑγροτικού Κόμματος, της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίαςκαιτου στρατηγού Δημήτριου Ψαρρούκαι εξέδιδε την ομώνυμη εφημερίδα στο παράνομο τυπογραφείο της Επταλόφου[74]. Τη νύχτα της 30ής προς 31η Μαΐου του 1941, δυο νέοι, οΜανώλης ΓλέζοςκαιοΛάκης Σάντας, κατεβάζουν τη σημαία της Ναζιστικής Γερμανίας από τον ιστό του βράχου της ΑκρόποληςστηνΑθήνα[75] (γεγονός που μετέπειτα οδήγησε τον Γλέζο στη βράβευση από τηΣοβιετική ΈνωσημετοΔιεθνές Βραβείο Ειρήνης Λένιντο 1962, ενώ ο Γάλλος πρόεδρος ΣαρλντεΓκωλτον χαρακτήρισε ως τον«πρώτο παρτιζάνο της Ευρώπης»).[76][77] Ταυτόχρονα, στο νοτιότερο τμήμα της χώρας διεξάγεται ηΜάχη της Κρήτης από το πρωί της 20ής Μαΐου 1941, όταν ξεκίνησε η αεραπόβαση των Γερμανών εναντίον του νησιού, ως την 1η Ιουνίου. Μετην επιχείρηση αυτή οι Γερμανοί κατάφεραν να καταλάβουν το νησί από τις αγγλοελληνικές συμμαχικές δυνάμεις, ωστόσο αυτή τους η επιτυχία κόστισε τόσο πολύ ώστε ναμην επιχειρήσουν ξανά άλλη αεροπορική έφοδο της ίδιας κλίμακας κατά τη διάρκεια του πόλεμου.[78]Η μάχη της Κρήτης θεωρείται επίσης πολύ σημαντική για τους Κρητικούς, λόγω της αναπάντεχης σθεναρής αντίστασης που πρόβαλλαν εναντίον των αριθμητικά ανώτερων Γερμανών καιτου μεγάλου τιμήματος που είχε η επίθεση, καιη επακόλουθη κατοχή, στον πληθυσμό του νησιού.
Από τον Ιούλιο του 1941 δρούσαν στη Μακεδονία τα αντιστασιακά σώματα «Αθανάσιος Διάκος» και «Οδυσσέας Ανδρούτσος». Η πρώτη μαζική εξέγερση του ελληνικού λαού, η οποία έλαβε καθαρά μαχητικό και επαναστατικό χαρακτήρα, συνέβη στην περιοχή της Δράμας, όπου ηΒουλγαρική διοίκηση επιχειρούσε με μεθοδικότητα τον εκβουλγαρισμό των κατοίκων. Ο πληθυσμός αντέδρασε στην προσπάθεια αφελληνισμού και στις 28 προς 29 Σεπτεμβρίου 1941 ολαός της Δράμας καιτων γύρω χωριών εξεγείρεται και καταλύει τις βουλγαρικές αρχές. Η αυθόρμητη αυτή εξέγερση, καταπνίγεται από τις Βουλγαρικές κατοχικές δυνάμεις που εκτελούν ομαδικά 3.000 εξεγερμένους στην πόλη της Δράμας καιστα γύρω χωριά.[79][80][81]. Τα γεγονότα της Δράμας είχαν συγκλονιστική επίδραση σε ολόκληρο τον υπόδουλο ελληνικό λαό καισε συνδυασμό με τις καθημερινές εκτελέσεις από τους Γερμανούς, γίνεται κοινή συνείδηση ότι μόνο μετον ένοπλο αγώνα ήταν δυνατό να αντιμετωπιστεί ο κατακτητής.[82] Έτσι δημιουργούνται οι αντιστασιακές οργανώσεις, με μεγαλύτερες τοΕΑΜ, τονΕΔΕΣκαιτηνΕΚΚΑ, αλλά και άλλες μικρότερες όπως ηΠΕΑΝκαιηΕΟΚ. Στις 25 Νοεμβρίου του1942 ενωμένες αντιστασιακές δυνάμεις τουΕΛΑΣτουΆρη ΒελουχιώτηκαιτουΕΔΕΣτουΝαπολέοντα Ζέρβα, με συντονισμό από Βρετανούς πράκτορες της οργάνωσης SOE, ανατίναξαν τη σιδηροδρομική γέφυρα του Γοργοποτάμου. Στην επιχείρηση έλαβαν μέρος 86 αντάρτες τουΕΛΑΣ, 52 του ΕΔΕΣκαι 14 Αγγλοι κομάντος, ενώ τη γέφυρα υπερασπιζόταν μία φρουρά αποτελούμενη από εκατό Ιταλούς στρατιώτες και πέντε Γερμανούς, οι οποίοι διέθεταν βαρύ οπλισμό. Η επιχείρηση της γέφυρας του Γοργοποτάμου αποτελεί μία από τις σημαντικότερες πράξεις αντίστασης στην κατεχόμενη Ευρώπη την περίοδο τουΔευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς καθυστέρησε τους Γερμανούς (σε συνδυασμό μετη γενικότερα πετυχημένη αντίσταση) και έτσι οι Σοβιετικοί είχαν χρόνο να αναδιοργανωθούν στο Ανατολικό Μέτωπο και τελικά να αντεπιτεθούν.[83]
Αντάρτες τουΕΑΜ.
Από τα τέλη του 1943 οι επιχειρήσεις των αντάρτικων ομάδων εναντίον των Γερμανών άλλα καιτων Ελλήνων συνεργατών τους, που συγκρότησαν ταΤάγματα Ασφαλείας, πύκνωσαν. Στο διάστημα αυτό δόθηκαν πολλές μάχες, κυριότερες από τις οποίες ήταν ηΜάχη στα Δερβενοχώρια, ηΜάχη της Γλόγοβας, ηΜάχη των Καλαβρύτων, ηΜάχη της Στυμφαλίας, ηΜάχη της Αμφιλοχίας, ηΜάχη της Αγορέλιτσας, ηΜάχη στις ΚαρούτεςκαιηΜάχη της σοδειάς. Παρόλο που ξεκίνησαν και διαμάχες μεταξύ των αντιστασιακών ομάδων, η Αντίσταση κορυφώνεται, με αποτέλεσμα να απελευθερωθούν τμήματα της χώρας στην Πίνδο, δημιουργώντας τη λεγόμενη Ελεύθερη Ελλάδα, που διοικούνταν από τηνΠολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), ένα είδος κυβέρνησης με πρόεδρό τονΑλέξανδρο Σβώλο, διαπρεπή συνταγματολόγο. Στο τέλος Απριλίου με πρωτοβουλία της ΠΕΕΑ πραγματοποιείται μια πρωτοφανής (για κατεχόμενη χώρα) ενέργεια. Διοργανώνονται μυστικές εκλογέςκαι πάνω από ένα εκατομμύριο Έλληνες ψηφίζουν και στέλνουν αντιπροσώπους σεμια εθνοσυνέλευση που παίρνει το όνομα Εθνικό Συμβούλιο. Στις 13 με 15 Σεπτεμβρίου του 1944 οΕΛΑΣ (ο στρατός τουΕΑΜ) συνέτριψε τα δωσιλογικά Τάγματα Ασφαλείαςστημάχη του Μελιγαλά, ενώ είχε αρχίσει να απελευθερώνει πολλές ελληνικές περιοχές. Με τις νικηφόρες γιατην Αντίσταση μάχες καιστα πλαίσια της γενικότερης υποχώρησής τους, οι δυνάμεις του Άξονα αποχωρούν ηττημένες από την Ελλάδα στις 12 Οκτωβρίου και στις 18 του ίδιου μήνα ο πρωθυπουργός καιτα μέλη της μέχρι τότε εξόριστης κυβέρνησης, εισέρχονται στην πρωτεύουσα Αθήνα.
Ο Παρτιζάνος μαχητής Στέπαν Φιλίποβιτς φωνάζει «Θάνατος στον φασισμό, ελευθερία στον λαό!» δευτερόλεπτα πριν από την εκτέλεση τουμεαπαγχονισμό. Αυτή η φράση έγινε μετά το σύνθημα των Παρτιζάνων.
Η Γιουγκοσλαβική Αντίσταση, πραγματοποιείται κυρίως από τους Γιουγκοσλάβους Παρτιζάνουςμε επικεφαλής τον μετέπειτα πρόεδρο της Γιουγκοσλαβίας, Γιόσιπ Μπροζ Τίτο. Έως καιτο 1941 αντιστασιακή ήταν καιη αντίπαλη οργάνωση, ηΤσέτνικτουΝτράζα Μιχαήλοβιτςπουστη συνέχεια όμως συνεργάστηκε με τους κατακτητές. Μετά την ήττα της Γιουγκοσλαβίας, οι κατοχικές δυνάμεις επέβαλαν στον τοπικό πληθυσμό τόσο μεγάλα βάρη πουοι Παρτιζάνοι όχι μόνο απολάμβαναν ευρεία υποστήριξη, αλλά για πολλούς ήταν η μόνη επιλογή για επιβίωση. Στις αρχές της κατοχής, οι γερμανικές δυνάμεις κρέμαγαν ή πυροβολούσαν χωρίς διακρίσεις, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών, των παιδιών καιτων ηλικιωμένων, έως και 100 κάτοικοι για κάθε ένα Γερμανό στρατιώτη που σκοτωνόταν. Επιπλέον, στη χώρα κατέρρευσε κάθε τάξη, με συνεργατικές μετον Άξονα πολιτοφυλακές να περιπλανιούνται στην ύπαιθρο καινα τρομοκρατούν τον πληθυσμό. Η κυβέρνηση του Ανεξαρτήτου Κράτους της Κροατίας βρέθηκε ανίκανη να ελέγξει την επικράτειά της στα αρχικά στάδια της κατοχής, με αποτέλεσμα τη σκληρή καταστολή της αντίστασης από τις πολιτοφυλακές της Ούστασεκαιτον γερμανικό στρατό. Εν μέσω του σχετικού χάους που ακολούθησε, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γιουγκοσλαβίας κινήθηκε γιανα οργανώσει καινα ενώσει αντιφασιστικές ομάδες και πολιτικές δυνάμεις (τους Παρτιζάνους, όπως θα ονομαστούν) σεμια εθνική εξέγερση.
Γιουγκοσλάβοι Παρτιζάνοι.
Οι Παρτιζάνοι αποφάσισαν επισήμως να ξεκινήσουν μια ένοπλη εξέγερση στις 4 Ιουλίου, μια ημερομηνία που αργότερα χαρακτηρίστηκε ως Ημέρα του Μαχητή - μια αργία στηΣΟΔ Γιουγκοσλαβίας. Ο Ζικιτσα Γιοβανοβιτς Σπανατς πυροβόλησε την πρώτη σφαίρα της εκστρατείας στις 7 Ιουλίου, που αργότερα ορίστηκε Ημέρα της Επανάστασης στηΣοσιαλιστική Δημοκρατίας της Σερβίας (μέρος της ΣΟΔ Γιουγκοσλαβίας). Στις 10 Αυγούστου στο Στανουλοβιτς, ένα ορεινό χωριό, οι Παρτιζανοί δημιούργησαν το Αρχηγείο Παρτιζάνικων Διμοιρίων Κοπαονικ. Η περιοχή που έλεγχαν, αποτελούμενη από κοντινά χωριά, ονομάστηκε «Δημοκρατία Ανθρακωρύχων» και διήρκεσε 42 ημέρες. Οι αγωνιστές της αντίστασης εντάχθηκαν επίσημα στις τάξεις των Παρτιζάνων αργότερα. Το 1941 οι δυνάμεις των Παρτιζάνων στη Σερβία καιτο Μαυροβούνιο είχαν περίπου 55.000 μαχητές, αλλά μόνο 4.500 κατάφεραν να διαφύγουν στη Βοσνία. Στις 21 Δεκεμβρίου 1941 σχημάτισαν την 1η Προλεταριακή Επιθετική Ταξιαρχία (1.Προλετερσκα Ουνταρνα Μπριγκαντα) - την πρώτη τακτική στρατιωτική μονάδα Παρτιζάνων, ικανή να λειτουργεί εκτός της τοπικής περιοχής της. Το 1942, οι παρτιζάνικες διμοιρίες συγχωνεύθηκαν επισήμως στον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό και Παρτιζανικές Διμοιρίες της Γιουγκοσλαβίας (ΝΟΠιΝΒΓ), με εκτιμώμενους 236.000 στρατιώτες τον Δεκέμβριο του 1942.[84]Τον Αύγουστο του 1941, στηΔαλματία σχηματίστηκαν 7 Παρτιζανικές Διμοιρίες μετο ρόλο της εξάπλωσης της εξέγερσης. Στις 26 Αυγούστου 1941, 21 μέλη της 1ης Παρτιζανικής Διμοιρίας τουΣπλιτ δόθηκαν σε εκτελεστικό απόσπασμα μετά τη σύλληψή τους από τις δυνάμεις της ΙταλίαςκαιτωνΟυστάσε. Μια εξέγερση εκδηλώθηκε στη Σερβία δύο εβδομάδες αργότερα υπό την ηγεσία του Τίτο (Δημοκρατία του Ούζιτσε), αλλά γρήγορα νικήθηκε από τις δυνάμεις του Άξονα καιστη συνέχεια έπεσε η στήριξη για τους Παρτιζάνους στη Σερβία.
Οι αριθμοί παρτιζάνων από τη Σερβία μειώνονταν μέχρι το 1943, όταν το κίνημα των Παρτιζάνων σημείωσε άνοδο εξαπλώνοντας του αγώνα κατά του Άξονα.[85]Η αύξηση του αριθμού των Παρτιζάνων στη Σερβία, όπως καισε άλλες περιοχές της Γιουγκοσλαβίας, ήρθε εν μέρει ως απάντηση στην προσφορά αμνηστίας του Τίτο σε όλους όσους είχαν συνεργαστεί με τους εισβολείς στις 17 Αυγούστου 1944. Στο σημείο αυτό, δεκάδες χιλιάδες Τσέτνικ άλλαξαν στρατόπεδο και εισήλθαν στους Παρτιζάνους. Αμνηστία προσφέρθηκε πάλι μετά τη γερμανική απόσυρση. Οι Παρτιζάνοι, ομοίως μετην Ελληνική Αντίσταση, καταφέρνουν να απελευθερώσουν περιοχές στη χώρα και λειτουργούν αποτελεσματικά. Τελικά οι Γερμανοί αποχωρούν από το Βελιγράδι στις 21 Νοεμβρίου 1944 και στις 15 Ιανουαρίου 1945.[86] Θεωρείται από πολλούς ως τοπιο αποτελεσματικό αντιστασιακό κίνημα κατά τουΆξονα κατά τη διάρκεια τουΒ' Παγκοσμίου Πολέμου.[87]
Παράδοση της Ιταλίας και αντιφασιστική Ιταλική Αντίσταση (1943-1945)
Μετά από την εκκαθάριση των ακτών της Β. Αφρικής από τις δυνάμεις του Άξονα, οι Σύμμαχοι έστρεψαν την προσοχή τους στη δυτική, κατεχόμενη Ευρώπη. Κύριο μέλημά τους ήταν η δημιουργία ενός δεύτερου μετώπου, έτσι ώστε να ελαττωθεί η πίεση του Άξονα προς τη Σοβιετική Ένωση, που βρισκόταν σε φάση ανάκαμψης και προετοιμασίας για αντεπίθεση.
Έτσι, και αφού προώθησαν παραπλανητικές πληροφορίες για δήθεν επικείμενη απόβαση στηνΕλλάδα (Επιχείρηση Κιμάς), προκειμένου να παραπλανηθεί ο εχθρός, εισέβαλαν στηΣικελίατον Ιούλιο του 1943, όπου και κατέλαβαν, μετά από πολύνεκρες, και από τις δυο πλευρές, μάχες, τοΠαλέρμο. Μέχρι το τέλος Αυγούστου και ύστερα από σκληρή αντίσταση από επίλεκτες γερμανικές δυνάμεις, που στάλθηκαν από τον Χίτλερ γιανα ανακόψουν την επέλαση των Συμμάχων, κατέλαβαν τηΡώμηκαιη Ιταλία παραδόθηκε και πέρασε στην πλευρά των Συμμάχων, χωρίς, εν τούτοις, να σταματήσουν οι μάχες στο έδαφός της, που συνεχίστηκαν πάνω από τη γραμμή Γουσταύου. Αμέσως, η Γερμανία πήρε στον έλεγχο της το βόρειο μέρος της μισής Ιταλίας, ελευθέρωσε τον Μουσολίνι (ο οποίος είχε συλληφθεί από τους Συμμάχους) καιτον φυγάδευσε σε έδαφος υπό γερμανική κατοχή, με σκοπό την ίδρυση ενός κράτους-δορυφόρου. Έτσι δημιουργείται από τον Μουσολίνι ηΙταλική Κοινωνική Δημοκρατία (γνωστή και ως Δημοκρατία του Σαλό), που εγκαθιδρύθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 1943 στην κωμόπολη Σαλό της Βόρειας Ιταλίας.
Οι[νεκρός σύνδεσμος] Παρτιζάνοι απελευθερώνουν την Μπολόνια από τους Φασίστες
Έτσι τον Σεπτέμβρη του 1943 ξεκινά ηΙταλική αντίσταση (ανκαι είχε ξεκινήσει πρινκαν αρχίσει ο πόλεμος, ενάντια στηφασιστική κυβέρνηση), η οποία συμπεριλαμβάνει όλα τα αντιστασιακά κινήματα που αντιτάχθηκαν στις δυνάμεις της Γερμανίας καθώς καιστηνΙταλική Κοινωνική Δημοκρατία, ειδικά μετά τη γερμανική εισβολή καιστρατιωτική κατοχή της Ιταλίας. Γνωστός και ως Εθνικός Απελευθερωτικός Πόλεμος (ιταλικά: guerra di liberazione nazionale), ο αγώνας των Ιταλών μαχητών (ή Παρτιζάνων όπως αποκαλούνταν) έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην εκστρατεία εναντίον των Γερμανών καιτου υπόλοιπου Άξονα. Οι Παρτιζάνοι συχνά ήταν πρώην στρατιώτες που είχαν αποκοπεί από το στράτευμα ή δραπέτευαν πριν στρατολογηθούν και είχαν ακόμα τα όπλα τους, άλλοι ήταν αστοί εκτοπισμένοι, απελευθερωμένοι αιχμάλωτοι πολέμου, ενώ πολλοί οργανώθηκαν και οπλίστηκαν από τα αντιφασιστικά κόμματα. Τα κόμματα αυτά ήταν τοΚομμουνιστικό Κόμμα, ηΧριστιανική Δημοκρατία, τοΣοσιαλιστικό Κόμμα, τοΦιλελεύθερο Κόμμα, τοΚόμμα ΔράσηςκαιτοΕργατικό Δημοκρατικό Κόμμα. Ο αγώνας ήταν πιο ενεργός το καλοκαίρι σε λόφους και βουνά, όπου συνήθως υποστηρίζονταν από τους αγρότες, με αποτέλεσμα να διαλύσουν χιλιάδες γερμανικά στρατεύματα.
Οι αντίσταση είχε να κάνει ουσιαστικά με τρεις πολέμους: έναν εναντίον Ιταλών φασιστών, έναν πόλεμο εθνικής απελευθέρωσης ενάντια στη Γερμανική κατοχή και έναν ταξικό πόλεμο εναντίον των κυβερνώντων ελίτ (ο τελευταίος υποστηρίχθηκε περισσότερο από το Κομμουνιστικό Κόμμα). Μερικές φορές υπήρχαν συγκρούσεις μεταξύ των ομάδων, αλλά γενικά ήταν ενωμένες. Οι Κομμουνιστές ηγήθηκαν της μεγαλύτερης ομάδας αντιστασιακών (τουλάχιστον 50.000 μέχρι το καλοκαίρι του 1944), μετατρέποντάς τους σεμια μεγάλη δύναμη στη μεταπολεμική ιταλική πολιτική. Το νέο Κόμμα Δράσης ήταν επίσης πολύ ενεργό, αποτελώντας περίπου το ένα τέταρτο σε στρατιωτική δύναμη από όλα τα κόμματα. Οι Χριστιανοδημοκράτες περιελάμβαναν περίπου 20.000 αντάρτες, καιοι Σοσιαλιστές καιοι Φιλελεύθεροι είχαν επίσης σημαντικές ένοπλες ομάδες σε ορισμένες περιοχές. Αντάρτες διαφορετικών πολιτικών πεποιθήσεων συνεργάστηκαν συνήθως σε τοπικές επιτροπές εθνικής απελευθέρωσης (CLN), οι οποίες συντονίστηκαν στρατηγικά, συνεργάστηκαν με τους Συμμάχους, διοικούσαν απελευθερωμένες περιοχές και διόριζαν νέους αξιωματούχους. Πάνω απ' όλα, οργάνωσαν τις εξεγέρσεις στις βόρειες και κεντρικές πόλεις, συμπεριλαμβανομένου τουΜιλάνουτον Απρίλιο του 1945, οι οποίες έπεσαν στους αντάρτες πριν φτάσουν τασυμμαχικά στρατεύματα.[88]
Οι αρχές της σύγχρονης Ιταλικής Δημοκρατίας βασίστηκαν στον αγώνα της Αντίστασης, καθώς το Σύνταγμα της Ιταλίας υπογράφηκε άπω τα αντιστασιακά κόμματα στο τέλος του πολέμου, αντικατοπτρίζοντας τη σύνθεση των αντίστοιχων πολιτικών τους για τις παραδόσεις της δημοκρατίαςκαιτουαντιφασισμού.[89]
Αντεπίθεση των Συμμάχων, μάχη του Κουρσκ και απόβαση στη Νορμανδία (1943-1945)
Στο Ανατολικό Μέτωπο, οι Σοβιετικοί αντεπιτίθενται και διεξάγεται στοΚουρσκη μεγαλύτερη μάχη τεθωρακισμένων που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του Πολέμου. Η μάχη χωρίζεται σε δύο φάσεις: στη γερμανική επίθεση (5-17 Ιουλίου 1943) καιστη σοβιετική αντεπίθεση (12 Ιουλίου-23 Αυγούστου 1943). Η γερμανική επίθεση διεξήχθη βάσει του σχεδίου της Επιχείρησης «Ακρόπολη» (γερμ. Unternehmen Zitadelle), σύμφωνα μετο οποίο, μεγάλος αριθμός αρμάτων μάχης και στρατιωτών επιτέθηκε στα βόρεια καιστα νότια της πόλης αντίστοιχα. Ωστόσο, οι Σοβιετικοί κατάφεραν να σταματήσουν (με μεγάλη δυσκολία στα νότια) την επίθεση των Γερμανών και πέρασαν στην αντεπίθεση, η οποία διήρκησε μέχρι τις 23 Αυγούστου. Κατά τη διάρκεια της αντεπίθεσης, στα βόρεια, ο Κόκκινος Στρατός απελευθέρωσε τοΟριόλκαιτοΜπέλγκοροντ, ενώ στα νότια, ο Κόκκινος Στρατός απελευθέρωσε τοΧάρκοβο. Η επιτυχία της σοβιετικής αντεπίθεσης είχε ως αποτέλεσμα τη λήξη των γερμανικών επιθέσεων στο Ανατολικό Μέτωπο καιτην απόκτηση (από τους Σοβιετικούς) της υπεροχής σε όλες τις κατευθύνσεις του γερμανοσοβιετικού μετώπου.[90]
Η απόβαση στη Νορμανδία.
Όμως, οι Σύμμαχοι δε σταμάτησαν εδώ. Σεμια προσπάθεια να επισπεύσουν τον τερματισμό του πολέμου, στις 6 Ιουνίου1944 πραγματοποίησαν απόβαση στηΝορμανδία της Γαλλίαςμετο κωδικό όνομα «Operation Overlord», ανατρέποντας τις προβλέψεις των Γερμανών για απόβαση κοντά στο στενό της Μάγχης. ΗD-Day, όπως ονομάστηκε η 6η Ιουνίου 1944, αποτέλεσε τη μεγαλύτερη απόβαση όλων των εποχών. Κατά την πρώτη φάση της μάχης, την απόβαση στη Νορμανδία, οι Σύμμαχοι δεν κατάφεραν να επιτύχουν τους στόχους τους γιατην πρώτη μέρα, αλλά απέκτησαν ένα προγεφύρωμα που επεκτάθηκε σταδιακά όταν κατέλαβαν το λιμάνι τουΧερβούργου στις 26 Ιουνίου καιτην πόλη Καν στις 21 Ιουλίου. Μετά από μία αποτυχημένη αντεπίθεση των γερμανικών δυνάμεων στις 8 Αυγούστου, παγιδεύτηκαν, στον θύλακα της Φαλαίζ, 50.000 στρατιώτες της 7ης Στρατιάς. Οι γερμανικές δυνάμεις που κατάφεραν να διαφύγουν υποχώρησαν ανατολικά κατά μήκος του Σηκουάνα στις 29 Αυγούστου 1944, σημειώνοντας το τέλος της μάχης της Νορμανδίας. Παρόλο πουοι απώλειες ήταν σημαντικές για τους Συμμάχους, τόσο κατά τη διάρκεια της απόβασης όσο και κατά τημάχη της Νορμανδίαςπου ακολούθησε, το αποτέλεσμα τους δικαίωσε, αφού σε λιγότερο από ένα χρόνο, σε συνδυασμό μετην επέλαση των Σοβιετικών στο ανατολικό μέτωπο, έσφιξε τον κλοιό γύρω από τηΝαζιστική Γερμανία.
Η Μάχη του Βερολίνου καιτο τέλος του πολέμου στην Ευρώπη (1945)
Η υπεροπλία των Σοβιετικών σε υλικό προκάλεσε ανεπανόρθωτες ζημιές στις δυνάμεις του Άξονα, με αποτέλεσμα ναμην μπορέσουν να ανακάμψουν καινα ανακτήσουν τις πρωτοβουλίες στις εξελίξεις στο Ανατολικό Μέτωπο μέχρι να τελειώσει ο Πόλεμος. Η πλάστιγγα είχε πλέον γυρίσει οριστικά υπέρ των Συμμαχικών δυνάμεων. Μετά τηνΕπιχείρηση Βίστουλα-Όντερτον Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 1945, οΚόκκινος Στρατός είχε κολλήσει προσωρινά σεμια γραμμή 60 χιλιόμετρα ανατολικά τουΒερολίνου. Στις 9 Μαρτίου, οι Γερμανοί ανακοίνωσαν την επιχείρηση υπεράσπισης της πόλης με τίτλο επιχείρηση Κλάουζεβιτς. Οι πρώτες αμυντικές προετοιμασίες στα περίχωρα του Βερολίνου έγιναν στις 20 Μαρτίου, υπό τον στρατηγό Γκόταρντ Χάινριτσι.
Σοβιετικό άρμα μάχης εισβάλει στο Βερολίνο.
Όταν η σοβιετική επίθεση συνέχισε από τις 16 Απριλίου, δύο Σοβιετικά τμήματα στρατού επιτέθηκαν στο Βερολίνο από τα ανατολικά και από τα νότια, ενώ ένα τρίτο διαπέρασε τις γερμανικές δυνάμεις που είχαν σταθμεύσει στα βόρεια του Βερολίνου. Πριν ξεκινήσει η κύρια μάχη στο Βερολίνο, ο Κόκκινος Στρατός περικύκλωσε την πόλη με τις επιτυχημένες μάχες των Υψωμάτων ΖέελοφκαιτουΧάλμπε. Στις 20 Απριλίου 1945, ημέρα των 56ων γενεθλίων του Χίτλερ, το1ο Λευκορωσικό Μέτωπο υπό τον στρατάρχη Γκεόργκι Ζούκοφ, το οποίο προχωρούσε από ανατολικά και νότια, άρχισε να βομβαρδίζει το κέντρο του Βερολίνου, ενώ το1ο Ουκρανικό Μέτωποτου στρατάρχη Ιβάν Κόνεφ προχώρησε προς τα νότια προάστια του Βερολίνου. Στις 23 Απριλίου ο στρατηγός Χέλμουτ Βάιντλινγκ ανέλαβε τη στρατηγία των δυνάμεων στο Βερολίνο. Η φρουρά αποτελούνταν από διάφορες αποδεκατισμένες μεραρχίες της ΒέρμαχτκαιτωνΒάφφεν-ΣΣ, μαζί με ελλειπώς εκπαιδευμένες μονάδες τωνΦόλκστουρμκαι της Νεολαίας του Χίτλερ. Εντός της επόμενης εβδομάδας ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε την υπόλοιπη πόλη.
Ο Στρατάρχης Βίλχελμ Κάιτελ υπογράφει την άνευ όρων συνθηκολόγηση στους Συμμάχους.
Στις 30 Απριλίου 1945 και ενώ οι Σοβιετικοί έχουν φτάσει σε απόσταση αναπνοής από την Καγκελαρία, ως αποτέλεσμα της Μάχης του Βερολίνου, ο Χίτλερ αυτοκτονεί (ενώ αρκετοί αξιωματούχοι του αυτοκτόνησαν λίγο αργότερα)[91]. Το φυλάκιο της πόλης παραδόθηκε στις 2 Μαΐου, αλλά οι μάχες συνέχισαν στα βορειοδυτικά, τα δυτικά καιτα νοτιοδυτικά της πόλης καιοι επιζώντες διάδοχοί του υπογράφουν την άνευ όρων συνθηκολόγηση, η οποία εκμηδενίζει τη νομική υπόσταση της Γερμανίας ως χώρας. Η υπογραφή της άνευ όρων συνθηκολόγησης έγινε στις 9 Μαΐου 1945, ώρα 0:43 π.μ., στην αίθουσα της στρατιωτικής σχολής μηχανικού, στο προάστιο Κάρλσχορστ του Βερολίνου. Την ανώτατη γερμανική στρατιωτική διοίκηση εκπροσώπησαν ο στρατάρχης Κάιτελ, ο ναύαρχος Φρίντερμπουργκκαιο στρατηγός της αεροπορίας Στουμπφ. Την αντιπροσωπεία της αντιχιτλερικής συμμαχίας αποτέλεσαν: από μέρους της ΕΣΣΔο στρατάρχης Γ. Κ. Ζούκωφ, από μέρους της Αγγλίας ο στρατάρχης της αεροπορίας Α. Τέντερ, από μέρους τωνΗΠΑο στρατηγός Κ. Σπάατςκαι από τη Γαλλία, ο στρατηγός ΝτεΛατρντε Τασινύ. Ο πόλεμος στην Ευρώπη τερματίζεται.
Το 1944 είναι γιατην Ιαπωνία ένα έτος εξαιρετικής δοκιμασίας. Στο εσωτερικό της, οι πολιτικοί καταλαβαίνουν ότι το σχέδιο των 6 μηνών αστραπιαίου πολέμου προ πολλού δεν έχει αποφέρει αποτελέσματα καιη τελική ήττα είναι αναπόφευκτη. Όμως την πρακτική ισχύ διαθέτουν οι στρατιωτικοί, οι οποίοι επιβάλλουν στους πολιτικούς τη θέλησή τους καιη χώρα ζει ουσιαστικά υπό στρατιωτική δικτατορία, όπου καιο αυτοκράτορας Χιροχίτο, αποτελεί ένα είδος μαριονέτας του καθεστώτος. Για τους στρατιωτικούς η μόνη επιλογή είναι η «μάχη μέχρις εσχάτων» και ελπίζουν απλά να προκαλέσουν τόσο πολλές ανθρώπινες απώλειες στον εχθρό, πουνατον αναγκάσουν, να αναθεωρήσει τα σχέδιά τουγιατην κατάληψη της χώρας τους. Στη μάχη των Φιλιππίνων, στις 20 Οκτωβρίου 1944, εμφανίζονται καιοι πρώτοι πιλότοι αυτοκτονίας «καμικάζι», οι οποίοι οδηγούν τα αεροπλάνα τους, γεμάτα εκρηκτικές ύλες, να καταπέσουν επί των εχθρικών πλοίων. Ανκαι αυτό τρομάζει αρχικά τις ΗΠΑ, σε λίγο διαπιστώνουν ότι, ουσιαστικά, πρόκειται για ένα κύκνειο άσμα της Ιαπωνίας. Οι καμικάζι είναι η απόδειξη της ανικανότητας του εναπομείναντος άπειρου ανθρώπινου υλικού να πλήξει σε μάχη τον εχθρό, πράγμα που κατάφερνε πολύ άνετα το1941 - 1942. Επιπλέον, πρόκειται κυρίως για νεαρούς εθελοντές, πουδεν είχαν καιρό να εκπαιδευθούν. Θα χαθούν συνολικά κάπου 1.800 από αυτούς, χωρίς να προκαλέσουν τις απώλειες που ήλπιζαν. Καταστρέφονται μόνο 2-3 μεγάλα πλοία, κάπου 10 μικρότερα και κάπου 100 υφίστανται ζημίες τις οποίες τελικά αποκατέστησαν, και αυτό αποτελεί μόνο το 10% του συνολικού στόλου τωνΗΠΑπουδραστον Ειρηνικό.
Σύντομα, η απώλεια τωνΦιλιππίνων προκάλεσε εσωτερικά την πρώτη πολιτική κρίση, που οδήγησε σε παραίτηση τον στρατιωτικό πρωθυπουργό Τότζο Χίντεκι, χωρίς όμως να αλλάξει την ιαπωνική νοοτροπία γιατη συνέχεια του πολέμου, η οποία κρατήθηκε στο ίδιο πνεύμα της «μάχης μέχρις εσχάτων».
Το πυρηνικό «μανιτάρι» ύψους 18 χιλιομέτρωνπου σχηματίστηκε από την έκρηξη της ατομικής βόμβας στο Ναγκασάκι.
Χαρακτηριστική είναι η μάχη γιατη νήσο Ίβο Τζίμα, (19 Φεβρουαρίου - 26 Μαρτίου 1945). Οι Ιάπωνες υπερασπίστηκαν το νησί κρυμμένοι μέσα σε σπηλιές, με μόνο στόχο να πεθάνουν μέχρις ενός, αλλά προκαλώντας τρομακτικές απώλειες στον εχθρό. Το αποτέλεσμα σχεδόν τους δικαίωσε, αφού σκοτώθηκαν 21.703 Ιάπωνες συμπαρασύροντας στον θάνατο 27.909 Αμερικανούς. Οι απώλειες αυτές είναι σχεδόν τριπλάσιες των απωλειών κατά την απόβαση στη Νορμανδία. Το γεγονός είναι αλήθεια ότι τρόμαξε την Αμερική, η οποία, ως απάντηση, αποφάσισε τη συστηματική καταστροφή των μέσων διεξαγωγής πολέμου στο μητροπολιτικό έδαφος της Ιαπωνίας με συχνούς εμπρηστικούς βομβαρδισμούς. Ορμώμενα από τις βάσεις στις Μαριάννες Νήσους, υπό τη διοίκηση του αποφασιστικού ΠτέραρχουΚέρτις Λε Μαίη, τα τελευταία αμερικανικά βομβαρδιστικά Β-29 έκαψαν την Ιαπωνία εκ βάθρων. Μόνο μεταξύ 9-10 Μαΐου 1945 στοΤόκιο χάθηκαν 100.000 άτομα μέσα σε μία πύρινη κόλαση. Η αντίσταση της Ιαπωνίας ήταν πλέον πρακτικά αδύνατη καιοΧιροχίτο προσπαθούσε ναβρει τρόπο, μυστικά, να πετύχει μια συνεννόηση, αλλά οι στρατιωτικοί ετοιμάζουν άμυνα μέχρις εσχάτων την ώρα που, οι Αμερικανοί, θα τολμούσαν μια απόβαση στο μητροπολιτικό τους έδαφος.
Η στιγμή της λήξης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στις 2 Σεπτεμβρίου 1945. Ο Ιάπωνας υπουργός εξωτερικών Μαμόρου Σιγκεμίτσου υπογράφει την άνευ όρων παράδοση της Ιαπωνίας. υπογράφει το έγγραφο παράδοσης εξ ονόματος της ιαπωνικής κυβέρνησης, στοUSS Missouri (BB-63). Ο αντιστράτηγος του αμερικανικού στρατού Ρίτσαρντ Κ. Σάδερλαντ παρακολουθεί από την αντίθετη πλευρά του τραπεζιού. Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Τοσικάζου Κάσε στέκεται δίπλα στονκ. Σιγκεμίτσου.
ΣτηνΟυάσινγκτον, η απόβαση αυτή όντως σχεδιάζεται καιοι εκτιμήσεις για τις απώλειες είναι βαρύτατες: λογαριάζουν κάπου 2.000.000 ακόμα νεκρούς Αμερικανούς. ΟιΜακ Άρθουρ, Νίμιτς, Λε Μαίη και Αϊζενχάουερ επιμένουν ότι η απόβαση δεν είναι αναγκαία, διότι η Ιαπωνία, εντελώς αποκλεισμένη ναυτικά από παντού, χωρίς βασικά εφόδια και υφιστάμενη αδιάκοπους βομβαρδισμούς, δεν αποτελεί πλέον απειλή. Αλλά, διπλωματικά, η κατάσταση εμπλέκεται μετηΣοβιετική Ένωση, η οποία κηρύσσει τον πόλεμο και εξαπολύει επίθεση στηνΙαπωνία, ενώ κατέχει ήδη σημαντικό τμήμα της Ευρώπης την ώρα που πλησιάζουν οι διασκέψεις γιατη μεταπολεμική κατάσταση στοΠότσνταμ. Τότε ο νέος πρόεδρος τωνΗΠΑΧάρρυ Τρούμαν δέχεται συμβουλές να χρησιμοποιήσει το νεοανακαλυφθέν υπερόπλο της Ατομικής Βόμβας, πουοιΗΠΑ σχεδίαζαν αρχικά γιανα χρησιμοποιήσουν εναντίον του Χίτλερ. Η τελική απόφαση, σύμφωνα μετοΣύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, έπρεπε να ληφθεί μόνον από τον Πρόεδρο, ο οποίος την παίρνει και δίνει ο ίδιος τη σχετική εντολή, χωρίς η Ιαπωνία να γνωρίζει τιθα αντιμετωπίσει. Η απόφαση δέχεται έντονες επικρίσεις, κυρίως από τους επιστήμονες πουτην κατασκεύασαν, αλλά ο Τρούμαν αποβλέπει σεμια έκρηξη της οποίας ο (από)ηχος θα ακουστεί κυρίως στηΜόσχα. Στις 6 Αυγούστου (Χιροσίμα) και9 Αυγούστου (Ναγκασάκι) 1945η Ιαπωνία δέχεται δύο ατομικές βόμβες, που προκαλούν 240.000 νεκρούς και πολύ μεγαλύτερο αριθμό τραυματιών και θυμάτων της ραδιενεργής ακτινοβολίας, ενώ οι πόλεις που χτυπήθηκαν σχεδόν εξαφανίζονται από τον χάρτη. Αυτό δίνει την ευκαιρία στον Χιροχίτο να προβεί σε άμεσες συνεννοήσεις για παράδοση της Ιαπωνίας, παρακάμπτοντας τους άναυδους στρατιωτικούς και, τελικά, ο πόλεμος τερματίζεται επίσημα στις 2 Σεπτεμβρίου 1945 μετην επίσημη υπογραφή της άνευ όρων παράδοσης της Ιαπωνίας, επάνω στοθωρηκτό «Μιζούρι».
Ο πόλεμος αυτός, εκτός από τις πάμπολλες απώλειες στις ένοπλες δυνάμεις των διάφορων κρατών, χαρακτηρίστηκε από μαζικές εκτελέσεις αμάχων και άθλιες συνθήκες διαβίωσης των κατακτημένων λαών. Συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι σκοτώθηκαν περίπου 57 εκατομμύρια άμαχοι κατά τη διάρκεια του πολέμου, με τους περισσότερους από αυτούς να είναι πολίτες Συμμαχικών κρατών, με τις εκτελέσεις να πραγματοποιούνται συνήθως είτε για ρατσιστικούς λόγους, είτε για αντίποινα. Τα μεγαλύτερα ποσοστά θανάτων αμάχων (αναλογικά μετον πληθυσμό της κάθε χώρας) τα είχαν οιχώρες της Βαλτικής, ηΣοβιετική Ένωση, ηΠολωνία, ηΚίνα, ηΓιουγκοσλαβία, ηΕλλάδα, ηΓερμανία, ηΙνδονησίακαιηΓαλλική Ινδοκίνα, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο τεράστιες απώλειες είχαν οιΕβραίοικαιοιΡομά. Γιατα περισσότερα από τα εγκλήματα αυτά, καταδικάστηκαν οι κύριοι συμμετέχοντες της τότε Γερμανικής κυβέρνησης (Ναζιστικό Εργατικό Κόμμα), στηδίκη της Νυρεμβέργης, μετά τη λήξη του πολέμου.
Το μεγαλύτερο έγκλημα του πολέμου, ήταν αναμφισβήτητα το Ολοκαύτωμα. Προοίμιο του Ολοκαυτώματος είναι τοπογκρόμ της Νύχτας των ΚρυστάλλωνκαιτοΠρόγραμμα Ευθανασίας T-4, τα οποία οδήγησαν στη συνέχεια στατάγματα θανάτουκαισταστρατόπεδα εξόντωσηςτα οποία αποτέλεσαν μαζική και κεντρικά οργανωμένη προσπάθεια γιατην εξόντωση κάθε μέλους των κοινοτήτων που αποτελούσαν στόχο τωνΝαζί. Κύρια θύματα ήταν οιΕβραίοι, μέσω αυτού πουοι Ναζί ονόμαζαν «Τελική Λύση του Εβραϊκού Ζητήματος». Ο αριθμός των θυμάτων του εβραϊκού πληθυσμού που εξοντώθηκε συνήθως προσδιορίζεται στα έξι εκατομμύρια, ανκαιοι τυπικές εκτιμήσεις από τους ιστορικούς γιατο εύρος των θυμάτων κυμαίνονται από πέντε εκατομμύρια ως και πάνω από έξι εκατομμύρια. Εκτός από τους Εβραίους, περίπου 220.000 ΡομάκαιΣίντι θανατώθηκαν στο Ολοκαύτωμα (μερικές εκτιμήσεις φτάνουν ως και τις 800.000), δηλαδή το 25-50% του ευρωπαϊκού τους πληθυσμού. Άλλες ομάδες που κρίθηκαν «φυλετικά κατώτερες» ή «ανεπιθύμητες» ήταν στρατιώτες και πολίτες αιχμάλωτοι σε κατεχόμενες περιοχές της Σοβιετικής Ένωσης (περιλαμβανομένων τωνΡώσωνκαι άλλων Σλάβων), Πολωνοί[92], διανοητικά ασθενείς ή σωματικά ανάπηροι, ομοφυλόφιλοι, Μάρτυρες του Ιεχωβά, Ελευθεροτέκτονες, Κομμουνιστέςκαι άλλοι πολιτικοί αντιφρονούντες, συνδικαλιστές, καλλιτέχνες και κάποιοι Ρωμαιοκαθολικοί και Προτεστάντες κληρικοί που διώχτηκαν ή θανατώθηκαν. Αν συνυπολογιστούν και αυτές οι πληθυσμιακές ομάδες, ο αριθμός των θυμάτων ανεβαίνει σημαντικά. Οι εκτιμήσεις τοποθετούν το συνολικό αριθμό θυμάτων του Ολοκαυτώματος από 7 έως και 26 εκατομμύρια ανθρώπους.[93]
Μαζικές εκτελέσεις σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Το Ολοκαύτωμα εφαρμόστηκε χωρίς κανένα έλεος ή εξαίρεση γιατα παιδιά ή τα μωρά, καιτα θύματα συχνά βασανίζονταν πριν τελικά δολοφονηθούν. Οι Ναζί διεξήγαγαν σαδιστικά και θανατηφόρα πειράματα μετο πρόσχημα της ιατρικής έρευνας, χρησιμοποιώντας κρατούμενους, συμπεριλαμβανομένων και παιδιών. ΟΓιόζεφ Μένγκελε, στρατιωτικός γιατρός στο Άουσβιτς και διευθυντής της ιατρικής υπηρεσίας στοΜπίρκεναου, ήταν γνωστός ως «ο Άγγελος του Θανάτου» γιατα σαδιστικά και ανορθόδοξα πειράματά του. Πολλά από αυτά τα πειράματα είχαν σκοπό να παραγάγουν «φυλετικά αγνά» μωρά ή να διερευνήσουν τις αντοχές του ανθρώπινου σώματος στον πόνο, τον ακρωτηριασμό, τηνπίεση ή τηθερμοκρασία (υπάρχουν, μεταξύ πολλών άλλων, μαρτυρίες για κρατούμενους που βυθίζονταν ζωντανοί σε καζάνια με βραστό ή παγωμένο νερό). Οι περισσότεροι από τους κρατούμενους που χρησιμοποιήθηκαν στα πειράματα αυτά δεν επέζησαν. Το ίδιο σκληρή και βάναυση ήταν καιη καθημερινή ζωή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, με τους ξυλοδαρμούς, τα βασανιστήρια και τις ομαδικές εκτελέσεις από τους Ναζί να είναι στην ημερήσια διάταξη. Υπάρχουν αποδείξεις[εκκρεμεί παραπομπή] ότι οι Ναζί σκόπευαν να συνεχίσουν την εφαρμογή της «τελικής λύσης» στηΒρετανία, τηΒόρεια ΑμερικήκαιτηνΠαλαιστίνη, αν κατάφερναν μελλοντικώς να τις κατακτήσουν. Οι δολοφονίες συνέχισαν σε διάφορα μέρη της επικράτειας των Ναζί μέχρι καιτα τελευταία στάδια του πόλεμου, και σταμάτησαν οριστικά μόνο όταν οι Συμμαχικές δυνάμεις εισέβαλαν στη γερμανική ενδοχώρα και ανάγκασαν τους Ναζί να παραδοθούν το Μάιο του1945.
Εκτός από το Ολοκαύτωμα, οΓερμανικός στρατός διέπραττε συνεχώς εγκλήματα πολέμου σε όλες τις κατεχόμενες περιοχές. Ειδικά σε χώρες όπου υπήρχε σημαντική αντίσταση κατά των δυνάμεων του Άξονα, οι κατακτητές διέπραξαν αμέτρητες φρικαλεότητες και εκτελέσεις σε μορφή αντιποίνων, ενώ οι συνθήκες διαβίωσης στις περιοχές αυτές ήταν άθλιες. Ιδιαίτερα σε αστικά κέντρα, όπου οι πολίτες δεν μπορούσαν να ζήσουν από τον αγροτικό τομέα, παρατηρούνταν υποσιτισμός και απόλυτη φτώχεια.
Ο Χίμλερ επιθεωρεί Σοβιετικούς αιχμαλώτους πολέμου που πιθανότατα πρόκειται να εκτελεστούν.
Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η απειλή ανεπαρκούς τροφοδοσίας λόγω του συνεχιζόμενου πολέμου από τον Σεπτέμβριο του 1939, ο Γερμανική κυβέρνηση είχε ως στόχο να τροφοδοτήσει όλα τα στρατεύματα και τμήματα πολιτών εις βάρος των ιθαγενών στις κατακτημένες περιοχές της Σοβιετικής Ένωσης, μέσω του λεγόμενου Σχεδίου Πείνας. Με βάση αυτό το σχέδιο, περιορίστηκαν οι προμήθειες τροφίμων τουγερμανικού στρατούγιατη ρωσική εκστρατεία μέσα σε μερικές εβδομάδες. Ο θάνατος αμέτρητων Σοβιετικών από την πείνα, έγινε αποδεκτός από την αρχή. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, λεηλατούσε περιοχές, συμπεριλαμβανομένου τουΧάρκοβο, πόλεων στη λεκάνη τουΝτονιέτσκ, στηνΚριμαίακαιστοΛένινγκραντ. Ήδη από το χειμώνα του 1941/42, άρχισαν οι μαζικοί θάνατοι σε πολλές μεγαλύτερες πόλεις. Ως αποτέλεσμα, «οιπιο αδύναμοι από τους κατοίκους της πόλης, δηλαδή παιδιά, ηλικιωμένοι και άτομα χωρίς οικογενειακούς δεσμούς, πέθαναν στις δεκάδες χιλιάδες κάθε μήνα».[96]Η κατάσταση βελτιώθηκε κάπως τον επόμενο χειμώνα, επειδή πολλοί κάτοικοι απήχθησαν για καταναγκαστική εργασία κι έτσι μειώθηκε ο πληθυσμός.[97]
Από το 1942 και μετά, η αντίσταση των σοβιετικών ανταρτών στην πίσω περιοχή έγινε ολοένα καιπιο σοβαρή απειλή γιατη Βέρμαχτ, η οποία πριν από τον πόλεμο είχε υποτιμήσει τους Σοβιετικούς. Έτσι η Βέρμαχτ τους αντιμετώπισε με αδυσώπητη βαρύτητα καιοι εγκληματικές ενέργειες εναντίον των ανταρτών καιτου άμαχου πληθυσμού ήταν αμέτρητες.[98][99]
Η κατεστραμμένη Βαρσοβία. Το 85% της πόλης καταστράφηκε από τη Βερμάχτ.
Οι μονάδες της Βέρμαχτ σκότωσαν χιλιάδες Πολωνούς πολίτες κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του Σεπτεμβρίου 1939 μέσω εκτελέσεων και τρομοκρατικών βομβαρδισμών σε πόλεις. Στο τέλος των εχθροπραξιών, κατά την περίοδο κατά την οποία η Πολωνία διοικούνταν από τη Βέρμαχτ (έως τις 25 Οκτωβρίου 1939) κάηκαν 531 πόλεις και χωριά, πραγματοποιήθηκαν 714 μαζικές εκτελέσεις, λεηλασίες, ληστείες και δολοφονίες. Εκτιμάται ότι 16.376 Πολωνοί ήταν θύματα αυτών των εγκλημάτων. Περίπου το 60% αυτών των εγκλημάτων αποδίδεται στη Βέρμαχτ, της οποίας τα στρατεύματα συμμετείχαν συχνά σε σφαγές Εβραίων. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα των Πολωνών στρατιωτών που δολοφονήθηκαν μετά τη σύλληψη τους, όπως στο Σλάντοβ, όπου 252 κρατούμενοι πνίγηκαν ή πυροβολήθηκαν από το γερμανικό 4ο θωρακισμένο τάγμα, ή στο Σιεπελόβ, όπου περίπου τριακόσιοι σκοτώθηκαν καιτο Ζάμπροβ, όπου υπήρχαν άλλοι τριακόσιοι νεκροί. Οι κρατούμενοι εβραϊκής καταγωγής εκτελούνταν τακτικά επί τόπου, καθώς και άλλοι κρατούμενοι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Σε πολλές περιπτώσεις, οι Πολωνοί στρατιώτες που συνελήφθησαν κάηκαν ζωντανοί. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1939, Γερμανοί στρατιώτες έριξαν χειροβομβίδες σε ένα σχολικό κτίριο όπου κρατούνταν Πολωνοί αιχμάλωτοι πολέμου.
Οι δυνάμεις της Βέρμαχτ επίσης διέπραξαν τακτικά βιασμούς γυναικών και κοριτσιών κατά τη διάρκεια της εισβολής της Πολωνίας. Σύμφωνα μετον ιστορικό Σίμον Ντάτνερ, πολλές γυναίκες βιάστηκαν καιστη συνέχεια δολοφονήθηκαν. Η Βέρμαχτ οργάνωσε επίσης πορνεία όπου οι γυναίκες αναγκάστηκαν να εργαστούν.[100]ΗΡουθ Σέιφερτ γράφει: «στα ανατολικά εδάφη, η Βέρμαχτ συνήθιζε να μαρκάρει τα σώματα των αιχμαλωτισμένων κοριτσιών και άλλων γυναικών με τις λέξεις «πόρνη γιατα στρατεύματα του Χίτλερ» πριν τις χρησιμοποιήσει αναλόγως».[100]
Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης της Βαρσοβίας, στρατεύματα υπό την ηγεσία της Γερμανίας σκότωσαν 13.000 στρατιώτες και περίπου 120.000 έως 200.000 πολίτες. Τουλάχιστον 5.000 τακτικοί στρατιώτες, σχεδόν όλοι οι έφεδροι στρατιώτες, υποστήριξαν τα τάγματα των SS στην καταστολή της Πολωνικής Αντίστασης και χρησιμοποιήθηκαν ανθρώπινες ασπίδες κατά τη διάρκεια της μάχης. Στην εξέγερση αυτή, οι Γερμανοί κατέστρεψαν το 85% της πόλης της Βαρσοβίας.[101]
Περισυλλογή σωμάτων νεκρών πολιτών από τους δρόμους της Αθήνας, τον χειμώνα του 1941-1942.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα, διαπράχθηκαν αμέτρητα εγκλήματα και φρικαλεότητες στην Ελλάδα. Αρχικά, οι Γερμανοί διέλυσαν την οικονομία της χώρας, μέσω λεηλασιών και κατασχέσεων, κυκλοφορίας μάρκου ειδικά γιατον στρατό μηδαμινής αξίας, του -αναγκαστικού- κατοχικού δανείου καθώς και αυξήσεων των τιμών στα είδη πρώτης ανάγκης[102]. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τονΜεγάλο Λιμό της Κατοχήςτον χειμώνα του 1941 - 1942, όπου οι κάτοικοι των μεγάλων αστικών κέντρων ουσιαστικά υπέφεραν από πείνα και απόλυτη φτώχεια με αποτελέσματα ακόμη και μαζικούς θανάτους από υποσιτισμό. Οι κάτοικοι είχαν εξοικειωθεί μετην εικόνα του θανάτου στους δρόμους. Στα απομνημονεύματα τουο Σουηδός διπλωμάτης και μέλος τουΕρυθρού Σταυρούστην Ελλάδα από το 1942, ΠολΜον, περιγράφει την εικόνα της πρωτεύουσας της χώρας ως «απελπιστική» με «άντρες πεινασμένους μετα μάγουλα ρουφηγμένα, να σέρνονται στους δρόμους» και «παιδιά με όψη σταχτιά και γάμπες λιγνές σαν πόδια αράχνης, να μάχονται μετα σκυλιά γύρω στους σωρούς των σκουπιδιών». Επίσης αναφέρει ότι όταν άρχισε το κρύο, «οι άνθρωποι έπεφταν στους δρόμους από εξάντληση» και ότι «τους μήνες εκείνου του χειμώνα (1941-42) σκόνταφτε κανείς κάθε πρωί πάνω σε πτώματα».[103]ΣτηνΑθήνακαιστονΠειραιά, υπολογίζεται ότι οι νεκροί από τον λιμό έφτασαν τους 63.734, ενώ τα συνολικά θύματα σε όλη τηνΕλλάδα τους 100.000.[104]
Η Σφαγή του Διστόμου.
Στα πλαίσια τουΟλοκαυτώματος, οι Γερμανοί αποδεκάτισαν την έως τότε ακμάζουσα Εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης, που αριθμούσε περίπου 50.000 άτομα. Ενδεικτικώς, μέσα στο διάστημα Μαρτίου-Αυγούστου 1943, περίπου 45.000 Εβραίοι εκτοπίστηκαν στοστρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς, οι περισσότεροι εκτων οποίων θα καταλήξουν νεκροί. Μόλις 2.000 Εβραίοι παρέμειναν στην πόλη[105]. Επίσης, οι Γερμανοί προέβησαν καισε μαζικές εκτελέσεις αμάχων και καταστροφές χωριών, ως αντίποινα στηνΑντίσταση. Στην Ελλάδα, υπάρχουν τα αποκαλούμενα "μαρτυρικά χωριά", τα οποία κάηκαν ολοσχερώς και πολλοί κάτοικοι αυτών εκτελέστηκαν από τους κατακτητές. Όταν κορυφώθηκε η Εθνική Αντίσταση, οι Γερμανοί το 1943 και ιδίως ακόμα συχνότερα το 1944 εκτέλεσαν ακόμη περισσότερο κόσμο, είτε ως υπόπτους, είτε απλά για αντίποινα, δηλαδή αμάχους πουδεν είχαν εμπλακεί σε καμία επιχείρηση. Πολλές φορές γίνονταν και εκτελέσεις αριστερών ομήρων κρατουμένων σε φυλακές, μεπιο γνωστή τηνεκτέλεση των 200 στην Καισαριανή, την Πρωτομαγιά του 1944.
Τέλος, η Ελλάδα, διεκδικεί μέχρι και σήμερα τις πολεμικές αποζημιώσεις καθώς καιτην ξεπλήρωση του κατοχικού δανείου (σήμερα φτάνει τα 14 δισεκατομμύρια δολάρια) από τη Γερμανία.[106]
Κατά τη διάρκεια της εισβολής στη Γαλλία, τον Ιούνιο του 1940, οι Γερμανοί δολοφόνησαν όλους τους μαύρους στρατιώτες και τους λευκούς αξιωματικούς τους που είχε αιχμαλωτίσει κοντά στο Μπουά ντ' Εγεν.[107]Τον ίδιο μήνα, το 9ο τμήμα πεζικού σκότωσε τους μαύρους στρατιώτες του 4ου τμήματος πεζικού της Βόρειας Αφρικής που είχαν συλλάβει κοντά σε Ερκουιβιλέγ. Ένας Γερμανός αξιωματικός αναφέρει ότι «μια κατώτερη φυλή (ενν. τους μαύρους Γάλλους) δεν αξίζει να πολεμήσει σε έναν πολιτισμένο αγώνα εναντίον των Γερμανών».[107]Τον Σεπτέμβριο του 1944, κατά τη διάρκεια της υποχώρησης από τη Γαλλία, η Βέρμαχτ εκτέλεσε αμάχους και λεηλάτησε και κατέστρεψε αστικές περιουσίες κατά τη διάρκεια της Μάχης της Βρέστης. Οι σφαγές περιλαμβάνουν εκείνη τουλάχιστον 1.500 μαύρων Γάλλων και προηγήθηκε προπαγάνδα που απεικόνιζε τους μαύρους ως άγριους. Επίσης, από τον Οκτώβριο του 1942 και μετά, η Βέρμαχτ ζήτησε τη συνοπτική εκτέλεση όλων των καταγεγραμμένων πρώην Γάλλων κομάντο.
Μετά την αλλαγή στην κυβέρνηση της χώρας η οποία ήταν ξεκάθαρα κατά του Άξονα, ο Χίτλερ θεώρησε ότι έπρεπε να διαλύσει ολοσχερώς τηΓιουγκοσλαβία[108]. Τον Απρίλιο του 1941, κατά τη διάρκεια της εισβολής, το Βελιγράδι βομβαρδίστηκε με αποτέλεσμα τον θάνατο 17.000 πολιτών.[109]
Μετην κατάληψη της χώρας, αυτή διαμελίστηκε σε τμήματα: κάποιες περιοχές προσαρτήθηκαν στις Γερμανία, Ιταλία, ΒουλγαρίακαιΑλβανία, ενώ δημιουργήθηκαν τα κράτη της Κροατίας (που συμμάχησε μετον Άξονα) καιτουΜαυροβουνίου (που ήταν Ιταλικό προτεκτοράτο). Όμως αυτό που έμεινε, ηΣερβία, πέρασε υπό Γερμανική κατοχή. Σε αυτό το τμήμα διαπράχθηκαν καιτα περισσότερα εγκλήματα πολέμου στη Γιουγκοσλαβία. Επίσης ήταν πολλές οι περιπτώσεις εκτελέσεων λεηλασιών και σφαγών σε χωριά της χώρας, ως αντίποινα στην πολύ δυνατή Γιουγκοσλαβική Αντίσταση, που προκάλεσε πολλές ζημιές στις δυνάμεις του Άξονα.
Παρόλο πουδεν ήταν σύνηθες να διαπράττονται εγκλήματα πολέμου από τις Συμμαχικές δυνάμεις (τουλάχιστον πριντη λήξη του πολέμου), οιΗνωμένες Πολιτείες ήταν αυτές που διέπραξαν μια αποτρόπαια πράξη και μάλιστα μετά από τη νίκη των Συμμάχων στην Ευρώπη,[110][111]και κυρίως χωρίς να έχουν προειδοποιήσει την Ιαπωνία τιθα αντιμετώπιζε (καθώς το πρόγραμμα κατασκευής της ατομικής βόμβας ήταν απόρρητο). Η συγκεκριμένη επίθεση προκάλεσε τον θάνατο πολλών αμάχων και μέχρι και σήμερα παραμένει η μοναδική χρήση ατομικής βόμβας σε πολεμική αντιπαράθεση. Ο αρχικός αριθμός των θυμάτων που πέθαναν ακαριαία από τη ρίψη των δύο ατομικών βομβών υπολογίζεται σε 70.000 στη Χιροσίμα και 40.000 στο Ναγκασάκι. Όμως οι ολέθριες συνέπειες της πυρηνικής ακτινοβολίας τους επόμενους τέσσερις μήνες αύξησαν τον αριθμό των νεκρών σε 90.000－166.000 στη Χιροσίμα και 80.000 στο Ναγκασάκι.[112] Μέχρι το 1950 ο απολογισμός των θυμάτων είχε φτάσει τα 200.000 θύματα.[113]
Θύμα της ατομικής βόμβας.
Οι δύο αυτές ρίψεις έγιναν με προσωπική απόφαση του τότε Προέδρου τωνΗΠΑΧάρυ Τρούμαν. Γιανα πραγματοποιηθούν, ο διοικητής της μοίρας της Αεροπορίας Στρατού Σπατζ, στην οποία ανήκαν τα αεροσκάφη, ζήτησε έγγραφη τη διαταγή από την πολιτική ηγεσία «αρνούμενος να σκοτώσει ίσως 100.000 άτομα με προφορικές μόνον εντολές». Η διαταγή πράγματι του στάλθηκε εγγράφως με τις υπογραφές του Υπουργού Εσωτερικών Τζορτζ Μάρσαλκαιτου Υπουργού Στρατιωτικών Χένρι Στίμσον. Η τελική, ωστόσο, απόφαση, σύμφωνα μετοΣύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, έπρεπε να ληφθεί μόνον από τονΠρόεδρο τωνΗΠΑ, ο οποίος καιτην έλαβε, μετη δικαιολογία ότι οι ρίψεις αυτές θα έφερναν γρήγορο τέλος στον πόλεμο του Ειρηνικού και ότι τα θύματα από τις βόμβες θα ήταν λιγότερα από τις απώλειες σεμια ενδεχόμενη απόβαση στην Ιαπωνία ή από τη συνέχιση του πολέμου. Υπάρχουν απόψεις όμως που υποστηρίζουν ότι η ρίψη των ατομικών βομβών ήταν μια επίδειξη δύναμης από τις ΗΠΑ προς τον υπόλοιπο κόσμο και κυρίως προς τηΣοβιετική Ένωση. Ως τέτοια, προλείανε το έδαφος γιατην έναρξη τουΨυχρού Πολέμου. Για τους περισσότερους μελετητές και ιστορικούς, οι ρίψεις των ατομικών βομβών ήταν ένα έγκλημα πολέμου.[114]
Η τύχη των Γερμανών πολιτών μετά την κατάληψη της Γερμανίας
Κατά τους τελευταίους μήνες του πολέμου και κατά τα χρόνια που ακολούθησαν μετά τη συνθηκολόγηση, διαπράχθηκαν μαζικά εγκλήματα κατά αμάχων Γερμανών - ανδρών, γυναικών και παιδιών - από τους Δυτικούς Συμμάχους καιτη Σοβιετική Ένωση. Αναγνωρίζεται ότι γενικά «ο ωκεανός πολεμικής προπαγάνδας υφαίνει ένα μύθο που διατηρείται για αρκετές δεκαετίες» (D. Murphey, σ. 2, 19). Για πολλά χρόνια αυτό το θέμα ήταν ένα ταμπού, ακόμα καιγια τους Γερμανούς. Έτσι, εργασίες πάνω στη μεταχείριση των Γερμανών αμάχων εμφανίζονται κυρίως προς τα τέλη του 20ού και αρχές του 21ου αιώνα.[115]
Κατεστραμμένος δρόμος στο Βερολίνο.
Υπολογίζεται ότι στο τέλος του πολέμου 16,5 εκατομμύρια Γερμανοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Από αυτούς, τα 9,3 εκατομ. εκδιώχθηκαν από περιοχές της Ανατολικής Πρωσίας που ενσωματώθηκαν στην Πολωνία (με συμφωνία των Συμμάχων υπήρξε μια σημαντική μετατόπιση της Πολωνίας προς τα βορειοδυτικά). Οι υπόλοιποι 7,2 εκατομ. εκδιώχθηκαν από περιοχές της Κεντρικής Ευρώπης όπου ζούσαν επί γενεές. Αυτή η μαζική εκτόπιση βασίστηκε στη Συμφωνία του Πότσδαμ στα μέσα του 1945. Ανκαιη Συμφωνία προέβλεπε ότι ο εκτοπισμός θα γινόταν «μετον πλέον ανθρωπιστικό τρόπο», στην πράξη αυτό δεν τηρήθηκε. Εκτιμάται ότι από 2,1 έως 6,0 εκατομ. Γερμανοί πέθαναν κατά τη διάρκεια των εκτοπίσεων από την πείνα καιτο κρύο. ΟΚόνραντ Αντενάουερ είχε δηλώσει ότι από τους εκτοπισμένους πέθαναν 6 εκατομμύρια. Ο ιστορικός Τζέιμς Μπακ εκτιμά ότι 5,7 εκατομ. εξαφανίστηκαν μέσα στη Γερμανία μεταξύ Οκτωβρίου 1946 και Σεπτεμβρίου 1950. Μάλιστα αναφέρεται ότι στη Νότια Σιλεσίατο ένα τέταρτο μιας πόλης έκανε ομαδική αυτοκτονία. Βρετανοί στρατιώτες ανέφεραν ότι οι λίμνες ήταν γεμάτες πτώματα γυναικών που αυτοκτόνησαν.
Βρετανοί και Σοβιετικοί στο Βερολίνο (1945)
Κατά τα πρώτα έτη μετά τον πόλεμο οι σύμμαχοι εμπόδιζαν τη παροχή προς τους Γερμανούς ανθρωπιστικής βοήθειας που ερχόταν από τονΕρυθρό Σταυρό, θρησκευτικούς ή άλλους οργανισμούς. Ο γερμανικός αλιευτικός στόλος υποχρεωνόταν να παραμένει στα λιμάνια. Στην Αμερικανική Ζώνη του Βερολίνου υπήρξε η πολιτική «τίποτα δεν χαρίζεται και όλα πετιούνται». Στην Ανατολική Πρωσία που κατεχόταν από τη Σοβιετική Ένωση εφαρμόστηκε πολιτική λιμοκτονίας ανάλογη με αυτή της Ουκρανίας της δεκαετίας του 1930. Κατά τους ιδιαίτερα ψυχρούς χειμώνες του 1946-47 και 1948-49 χιλιάδες πέθαναν από το κρύο λόγω έλλειψης καυσίμων και ρούχων, ιδιαίτερα μεταξύ των προσφύγων από την Ανατολή.
Οι Γερμανοί αιχμάλωτοι πολέμου ήταν γύρω στα 11 εκατομμύρια συνολικά. Από αυτούς, 1,5 εκατομ. δεν επέστρεψαν στα σπίτια τους. Στο τέλος του πολέμου κρατούνταν στηνΕΣΣΔ περί τα 4 έως 5 εκατομ. Γερμανοί. Δεν ήταν όλοι μάχιμοι, καθώς οι σοβιετικοί δεν έκαναν διάκριση μεταξύ αιχμαλώτων πολέμου και πολιτών. Μερικοί κρατήθηκαν μέχρι καιτο 1956 όταν οΚ. Αντενάουερ επισκέφθηκε τηΜόσχα. Αλλά πιστεύεται ότι ακόμα καιτο 1979 υπήρχαν 72.000 αιχμάλωτοι στη Σοβιετική Ένωση. Οι Αμερικανοί κράτησαν αιχμαλώτους 4,2 εκατομ. στρατιώτες και 3,4 άλλους που τους χαρακτήρισαν ως «παραδοθέντες εχθρούς» ή «αφοπλισμένους εχθρούς», οι οποίοι δεν καλύπτονταν από τις συνθήκες της Χάγης και της Γενεύης. Δεν υπάρχουν στοιχεία για τους αιχμαλώτους των Αμερικανών που πέθαναν, υπάρχουν όμως αναφορές για συγκεκριμένα στρατόπεδα όπου χιλιάδες αφέθηκαν να πεθάνουν[εκκρεμεί παραπομπή] από την πείνα καιτο κρύο, παρ’ όλο που τρόφιμα «στιβάζονταν σε σωρούς έξω από τα στρατόπεδα». Σχετικά καλύτερη ήταν η μεταχείριση των αιχμαλώτων από τους Βρετανούς. Άλλοι Γερμανοί στάλθηκαν για καταναγκαστική εργασία στη Γαλλία όπου είχαν ιδιαίτερα άγρια μεταχείριση. Από τους συγγραφείς σημειώνεται η μονομέρεια της Δίκης της Νυρεμβέργης, καθώς αυτή ασχολήθηκε μόνο με Γερμανούς εγκληματίες πολέμου.[116]
Θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης από τους Συμμάχους
Γερμανίδες υποχρεώνονται από τους Συμμάχους να εργαστούν υπό άθλιες συνθήκες, γιανα τους δοθεί κάρτα σίτισης.
Ιδιαίτερα σημειώνεται το κύμα μαζικών βιασμών από μέλη του Σοβιετικού στρατού. Στο Βερολίνο οι μετριότερες εκτιμήσεις γιατα θύματα βιασμών είναι περί τις 20.000, με ηλικίες των θυμάτων να είναι από 12 έως 75.[117] Θύματα βιασμών από το Σοβιετικό στρατό έπεσαν όχι μόνο Γερμανίδες, αλλά και γυναίκες της Ουγγαρίας, Βουλγαρίας και Ουκρανίας. Στη Σοβιετική Ζώνη της Αυστρίας οι βιασμοί ήταν καθημερινό φαινόμενο μέχρι το 1947. Η επίσημη πολιτική ήταν κατά των βιασμών, αλλά στην πράξη μόνο το 1949 εφαρμόστηκαν κάποια αποτρεπτικά μέτρα από τους Σοβιετικούς. Πιστεύεται ότι τουλάχιστον 100.000 γυναίκες βιάστηκαν στοΒερολίνο από τους Σοβιετικούς, ενώ περίπου 10.000 γυναίκες φαίνεται ότι πέθαναν εξαιτίας τωναμβλώσεωνπου αναγκάστηκαν να κάνουν μετά από βιασμό.[118] Σύμφωνα μετη Σοβιετική πολεμική ανταποκρίτρια Νατάλια Γκέσε, Σοβιετικοί στρατιώτες βίασαν Γερμανίδες όλων των ηλικιών, ενώ δεν δίσταζαν να βιάσουν και Πολωνέζες ή ακόμα και Σοβιετικές.[119][120]
Πολλοί βιασμοί έγιναν και από Αμερικανούς στρατιώτες, αλλά εκεί υπήρξε αυστηρότερη αντιμετώπιση, μέχρι και εκτελέσεις ενόχων. Οι περισσότεροι διαπράχθηκαν μετά την απόβαση στη Νορμανδία και ήταν ως επί τω πλείστον ομαδικοί βιασμοί που διαπράχθηκαν από ένοπλους στρατιώτες.[121] Μετά τη λήξη του πολέμου το φαινόμενο συνεχίστηκε μετη μορφή της σεξουαλικής εκμετάλλευσης των πεινασμένων. Οι Αμερικανοί αξιωματικοί της Στρατιωτικής Αστυνομίας έλεγαν ότι «λίγο φαγητό, μια πλάκα σοκολάτα, ή μια πλάκα σαπούνι κάνουν τον βιασμό αχρείαστο». Λόγω αυτών των φαινομένων υπήρξε έκρηξη αφροδισίων νοσημάτων. Στον Αμερικανικό στρατό, παρατηρήθηκε και εσωτερική ρατσιστική αντιμετώπιση των μαύρων, καθώς ενώ οι λευκοί Αμερικανοί στρατιώτες ήταν στην πραγματικότητα υπεύθυνοι για τους περισσότερους μαζικούς βιασμούς, οι μαύροι στρατιώτες είχαν περισσότερες πιθανότητες να κατηγορηθούν για βιασμό καινα τιμωρηθούν αυστηρά.[122]Το 2015, το γερμανικό περιοδικό ειδήσεων Der Spiegel ανέφερε ότι σύμφωνα μετον Γερμανό ιστορικό Μίριαμ Γκέμπχαρντ «τα μέλη του στρατού τωνΗΠΑ βίασαν έως και 190.000 Γερμανίδες μέχρι τη στιγμή πουη Δυτική Γερμανία ανέκτησε την κυριαρχία της το 1955, με τις περισσότερες από τις επιθέσεις να γίνονται τους μήνες αμέσως μετά την εισβολή τωνΗΠΑστη ναζιστική Γερμανία».[123]
Ανκαι όχι στην κλίμακα των Σοβιετικών καιτων Αμερικανών, οι Βρετανοί κακοποιούσαν επίσης σεξουαλικά τις γυναίκες στις κατεχόμενες περιοχές. Σύμφωνα μετον ιστορικό Σον Λόνγκντεν, ανκαι λίγοι, υπήρχαν στρατιώτες που διέπραξαν βίαιες πράξεις και συνήθως όταν αποδεικνυόταν μια τέτοια πράξη, οι παραβάτες αντιμετώπιζαν συνέπειες. Όμως σε γενικές γραμμές το θέμα αυτό δεν είχε τότε απασχολήσει τη Βρετανική στρατιωτική Αστυνομία, ενώ ορισμένες περιπτώσεις θεωρήθηκαν ασήμαντες επειδή πραγματοποιήθηκαν από στρατιώτες που υπέφεραν από μετατραυματικό στρες ή που ήταν μεθυσμένοι.[124][125]Ο εγκληματολόγος και ιστορικός Κλάιβ Έμσλεϊ από την άλλη, αναφέρει ότι σύμφωνα με έναν ανώτερο Βρετανό αξιωματικό, πολλοί πρώην αιχμάλωτοι των Ναζί βιάζουν Γερμανίδες για εκδίκηση και μάλιστα ο ίδιος (ο αξιωματικός) φαίνεται να θεωρούσε ότι το αξίζουν κιόλας.[126] Μαζικοί βιασμοί αποδίδονται καισε Πολωνούς, Γάλλους, Γιουγκοσλάβους, και άλλους.
↑Buell, Hal. World War II Album & Chronicleσελ. 75
↑Higham, Robin (2008). To ημερολόγιο μιάς καταστροφής, η βρεττανική βοήθεια στην Ελλάδα το 1940-41. ΑΘΗΝΑ. σελ. 119.
↑Έκθεση πεπραγμένων του Τμήματος Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας του Αντιστράτηγου Κων. Μπακοπούλου από 8/2/1941 μέχρι 10/4/1941. Αρχείο Γενικού Επιτελείου Στρατού/Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού. 1941.
↑Reymond Cartie, Ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, Πάπυρος, Αθήνα, 1964 (μτφ. από τα Γαλλικά).
↑James Gannon. Stealing Secrets, Telling Lies: How Spies and Codebreakers Helped Shape the Twentieth Century. Brassey's. 1 Απριλίου 2002
ISBN 978-1-57488-473-9 (Αγγλικά).
↑Hart, Stephen. «BBC History». Partisans: War in the Balkans 1941 – 1945. BBC. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιανουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2011.
↑Aufzeichnungen in Halders Tagebuch von der Hitler-Rede in der Reichskanzlei vom 30. März 1941; zitiert nach: Max Domarus: Hitler – Reden und Proklamationen 1932–1945, Würzburg 1962, Band 2, S. 1682.
↑Generaloberst von Küchler; zitiert nach: Handschriftliche Notizen des Oberbefehlshabers der 18. Armee. Generaloberst von Küchler, dokumentiert in: Hans-Heinrich Wilhelm: Rassenpolitik und Kriegführung – Sicherheitspolizei und Wehrmacht in Polen und der Sowjetunion, Passau 1991, S. 133–139.
↑Dieter Pohl: Verfolgung und Massenmorde in der NS-Zeit 1933–1945. Darmstadt 2003, S. 56 f.
↑Dieter Pohl: Verfolgung und Massenmorde in der NS-Zeit 1933–1945. Darmstadt 2003, S. 57.
↑Günther Deschner: Schonungslos Erledigen: Der Partisanenkrieg im Osten. In: Der II. Weltkrieg, Band 4, Der totale Krieg, Manfred Pawlak Verlagsgesellschaft, 1989, S. 175–178.
↑Joachim von Meien: Der Partisanenkrieg der Wehrmacht während des Russlandfeldzugs im Zweiten Weltkrieg. 2007, S. 46 ff.
↑Ciborowski, Adolf (1969). Ο zniszczeniu i odbudowie miasta [A City Destroyed and Rebuilt] (στα Πολωνικά). Warszawa: "Interpress" Publishers. σελ. 56. OCLC3369342.
↑Περί της παραβίασης του κανονισμού της Χάγης βλ. Boyle, Francis A. The Criminality of Nuclear Deterrence. Atlanta, GA: Clarity Press, 2002. ISBN 0932863337. σ. 58
↑Atina Grossmann. A Question of Silence: The Rape of German Women by Occupation Soldiers October, Vol. 72, Berlin 1945: War and Rape "Liberators Take Liberties" (Spring, 1995), pp. 42–63 MIT Press
↑Emsley, Clive (2013). Soldier, Sailor, Beggarman, Thief: Crime and the British Armed Services since 1914. Oxford University Press. σελίδες 128–129. ISBN978-0199653713.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
_crowned.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg)
_-_Fondo_Mar%C3%ADn-Kutxa_Fototeka.jpg)
.jpg)
